Në një artikull të titulluar “Kosova shpall pavarësinë”, New York Times shkruante për Kosovën, ditën e pavarësisë dhe shpjegonte kontekstin kosovar, normalisht parë prej prizmit të tyre.
Përktheu Fol Drejt
Më poshtë artikulli nga New York Times:
Kosova shpall pavarësinë
Ndërsa rreth 30,000 shqiptarë etnikë vërshuan nëpër rrugë, udhëheqësi i Kosovës shpalli të dielën pavarësinë nga Serbia në një ceremoni që synonte të mbyllte një luftë të gjatë dhe të përgjakshme për vetëvendosje kombëtare.
Shpallja e atij që shpreson të jetë vendi më i ri i Evropës – një dekadë pas një lufte civile që vrau 10,000 njerëz dhe pas vitesh harresë nën administrimin e Kombeve të Bashkuara – shënon copëtimin përfundimtar të ish-Jugosllavisë 17 vjet pasi filloi shpërbërja e saj.
Ai e çon në kulmin një përballje mes Perëndimit, i cili argumenton se nënshtrimi brutal i shqiptarëve etnikë të Kosovës nga ana e Sllobodan Millosheviçit, mohoi pretendimin moral dhe ligjor të Serbisë për të sunduar territorin, dhe Beogradit dhe aleatit të tij Moskës, që kundërshton se pavarësia e Kosovës është një shkelje e pamatur të së drejtës ndërkombëtare që do të nxisë lëvizje të tjera secesioniste në mbarë botën
Shqiptarët etnikë nga aq larg si Amerika hynë në Prishtinë këtë fundjavë, duke përballuar temperaturat e ftohta dhe borën e madhe, për të kërcyer në gëzim të furishëm. Duke rrahur daullet, duke valëvitur flamujt shqiptarë dhe duke hedhur fishekzjarre, ata thërrisnin “Pavarësi! Pavarësi! Më në fund jemi të lirë!” Një tortë gjigante për ditëlindje është vendosur në bulevardin kryesor të Prishtinës.
Mijëra të ftuar shpalosën flamuj gjigantë amerikanë, mbanin postera të Bill Clintonit dhe brohoritnin “Faleminderit SHBA!” dhe “Zoti e bekoftë Amerikën”.
Kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, një ish-udhëheqës i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e cila pak më shumë se dhjetë vjet më parë filloi një rebelim të armatosur kundër dominimit serb, goditi një notë pajtimi, duke iu drejtuar Parlamentit në shqip dhe serbisht dhe duke u zotuar për të mbrojtur të drejtat e pakicës serbe.
“Ndjej rrahjet e zemrës së paraardhësve tanë”, tha ai, duke kujtuar të vdekurit e luftës në Kosovë.
“Ne, liderët e popullit tonë, të zgjedhur në mënyrë demokratike, përmes kësaj deklarate e shpallim Kosovën shtet të pavarur dhe sovran.
Beogradi, i cili e ka konsideruar Kosovën si qendër të saj që nga kohërat mesjetare, kryeministri nacionalist Vojislav Koshtunica u zotua se Serbia nuk do ta njihte kurrë “shtetin e rremë”.
Duke folur në televizionin kombëtar të dielën, ai tha se Kosova ishte mbështetur në mënyrë të paligjshme nga Shtetet e Bashkuara dhe e quajti deklaratën një “poshtërim” për BE-në. Beogradi e ka përjashtuar përdorimin e forcës ushtarake, por pritej të ulë marrëdhëniet diplomatike me çdo qeveri që e njeh Kosovën.
Zyrtarët e BE-së thanë se Britania, Franca dhe Gjermania pritej të njihnin Kosovën 48 orë pas deklaratës, pjesërisht në përpjekje për të penguar Moskën dhe Beogradin nga përpjekjet për të mbledhur mbështetjen kundër njohjes së Kosovës në një sesion të jashtëzakonshëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së që ata po kërkonin në të dielën. Njohja e Kosovës nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës nga vendet e tjera anëtare të BE-së pritej të pasonte në ditët në vijim.
Presidenti Xhorxh W. Bush, duke folur të dielën në Tanzani në një turne në Afrikë, tha se Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të punojnë për të parandaluar dhunën në Kosovë pas shpalljes “Për Kosovën, qëndrimi ynë është se statusi i saj duhet të zgjidhet në mënyrë që Ballkani të jetë stabil,” tha ai.
“Ne gjithashtu besojmë se është në interesin e Serbisë që të rreshtohet me Evropën dhe populli serb mund ta dijë se ka një mik. në Amerikë.”
Në Uashington, një zëdhënës i Departamentit të Shtetit, Sean McCormack, tha në një deklaratë të regjistruar pas shpalljes së pavarësisë se Shtetet e Bashkuara “po diskutonin çështjen me partnerët e saj evropianë”. Komisioni Evropian, ekzekutivi i BE-së, bëri thirrje për qetësi, ndërsa sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Jaap de Hoop Scheffer, tha se aleanca do të përgjigjet “me shpejtësi dhe me vendosmëri kundër kujtdo që mund të përdorë dhunën”. Vatikani bëri thirrje për ” maturi dhe moderim”.
Ulrich Wilhelm, zëdhënësi i kancelares Angela Merkel të Gjermanisë, tha se vendi i tij do të vendosë për hapat e ardhshëm të hënën. Pyetja e fundit e hapur e shpërbërjes së Jugosllavisë duhet të përgjigjet tani, sepse ajo pengon sigurinë, stabilitetin dhe zhvillimin ekonomik të të gjithë rajonit.
Kombi i ri – kryesisht myslimanë, një territor i varfër dhe pa dalje në det prej dy milionësh sa Konektikati ose Katari – ka qenë një OKB. protektorat që nga viti 1999 dhe kontrollohet nga 16,000 trupa të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut, të cilët ruajnë një paqe të brishtë midis shumicës 95 për qind shqiptare dhe pakicës serbe prej 125,000 banorësh.
Për shqiptarët, pavarësia shënon një fillim të ri, madje edhe mundësinë e faljes, pas dekadash represioni dhe lufte. “Pavarësia është një katarsis,” tha Antoneta Kastrati, 26 vjeç, një shqiptare nga Peja, nëna dhe motra e madhe e së cilës u vranë nga fqinjët e tyre serbë në vitin 1999. “Gjërat nuk do të ndryshojnë brenda natës dhe ne nuk mund ta harrojmë të kaluarën, por ndoshta do ta bëj. Ndihu i sigurt tani dhe makthet e mia më në fund do të largohen.”
Fryma e ekzaltimit në Prishtinë ishte një kontrast i mprehtë me dëshpërimin, zemërimin dhe mosbesimin që pushtoi Serbinë dhe enklavat serbe të veriut të Kosovës.
Duke u thirrur në mitologjinë nacionaliste të humbjes dhe sakrificës që Kosova përfaqëson për serbët, Koshtunica këtë javë bëri thirrje që “serbët të jenë aq të bashkuar sa në vitin 1389.” Gazetat në Beograd ankoheshin se shqiptarët “e kanë vjedhur Kosovën”. Të dielën në mbrëmje, rreth 150 protestues në Beograd marshuan drejt ambasadës amerikane, duke valëvitur flamujt serbë.
Në qytetin e Mitrovicës, një qytet i ndarë që ka qenë prej kohësh një pikë zjarri, grupe të vogla serbësh u mblodhën në urën ndërmjet veriut serb të qytetit dhe jugut shqiptar. Serbët thanë se ishin nën urdhër nga Beogradi që të injoronin shpalljen e pavarësisë dhe të qëndronin në Kosovë në mënyrë që të mbanin pjesën veriore të territorit nën kontrollin de facto serb.
“Unë do të qëndroj këtu përgjithmonë. Kjo do të jetë gjithmonë Serbia. Nuk kam frikë nga pavarësia e Kosovës sepse nuk e njoh atë,” tha një inxhinier 70-vjeçar, i cili do të jepte vetëm emrin e tij të parë, Svetozar. Kur një grup shqiptarësh u përpoqën të kalonin urën për në pjesën serbe, ata u mbajtën prapa nga policia dhe barrierat metalike tre metra të larta u plagosën me tela brisk.
Në Serbi, policisë së Kosovës iu desh të ndalonte disa qindra veteranë serbë të luftës së Kosovës 1998-99 që të kalonin në territor përpara shpalljes së pavarësisë. Grupi, i veshur me uniforma ushtarake, depërtoi një kordon të policisë serbe në pikën kufitare Merdare midis Serbisë dhe Kosovës përpara se të ndalohej.
Në fshatin e vogël shqiptar të Çabrës, afër Mitrovicës, ku mbytja misterioze e tre djemve shqiptarë në mars 2004 shkaktoi dhunë në mbarë Kosovën që vrau të paktën 19 serbë dhe shqiptarë, Fatbardha Veseli, 14, motra e Florent Veselit, një nga djemtë që u mbytën, thanë se pavarësia solli emocione të përziera. “Jam shumë e lumtur,” tha ajo. “Ndoshta do të jemi më të lirë”.
E pyetur nëse pavarësia mund të sjellë pajtim për brezin e ri, ajo u përgjigj: “Unë nuk kam miq serbë”.
Në Bruksel, ku ruajtja e unitetit të BE-së mbi Kosovën është dëshmuar një sfidë e vështirë e politikës së jashtme sa çdo marrëveshje tjetër evropiane me shpërbërjen e Jugosllavisë, zyrtarët të dielën ishin të zënë me hartimin e një deklarate për një takim të ministrave të jashtëm të hënën. Zyrtarë të lartë të BE-së thanë se prisnin që ajo të njihte shpalljen e pavarësisë së Kosovës pa e miratuar atë në mënyrë eksplicite.
Disa nga 27 shtetet anëtare, duke përfshirë Greqinë, Qipron, Sllovakinë dhe Rumaninë, kundërshtojnë njohjen e Kosovës pa një marrëveshje nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së, sepse kanë frikë nga inkurajimi i lëvizjeve të tjera separatiste brenda kufijve të tyre.
Të shtunën, megjithatë, BE-ja i kapërceu ndarjet e saj mjaftueshëm për të dhënë miratimin përfundimtar për një mision policor dhe gjyqësor prej 1800 vetash që do të ndihmojë qeverinë e Kosovës të drejtojë territorin pas largimit të Kombeve të Bashkuara.
Ndërsa pavarësia do të sjellë veshjet politike të një kombi të ri – duke përfshirë një kushtetutë të re, himnin kombëtar dhe një flamur të ri – Kosova do të mbetet një fëmijë i adoptuar i bashkësisë ndërkombëtare, sovraniteti i saj i kufizuar ashpër.
Kosova është gjithashtu dëshpërimisht e varfër, me një infrastrukturë të shkatërruar nga lufta, një shkallë papunësie prej rreth 60 përqind dhe pagë mesatare mujore prej 250 dollarë. Energjia elektrike është aq e pasigurt sa dritat fiken në kryeqytet disa herë në ditë. Korrupsioni mbetet i përhapur dhe trafikimi i qenieve njerëzore kërcënon të rrënjos një shtet pa ligj në pragun e Evropës.
Në shenjë se sa e vështirë do të jetë për Kosovën që të krijojë llojin e identitetit multietnik, laik të kërkuar nga fuqitë e huaja, qeveria mbajti një garë për flamurin e ri – një hartë të Kosovës në krye të gjashtë yjeve të BE-së. Por shqiponja dalluese dykrenore e flamurit shqiptar kuq e zi – e shfaqur në fushën e betejës dhe e sharë nga serbët – ishte kudo të dielën, e mbajtur nga argëtues, e mbështjellë mbi kuaj, e përplasur nga xhamat e makinave dhe e varur jashtë shtëpive dhe vitrinave në të gjithë territorin. .
Deklarata e Kosovës krijoi valëzime të menjëhershme në hapësirën ish-sovjetike, ku zona të vogla separatiste – një në Moldavi dhe dy në republikën e Gjeorgjisë – kanë ekzistuar që nga fillimi i viteve 1990.
Të tre enklavat marrin mbështetje të gjerë politike nga Kremlini dhe ekzistojnë si protektorate ruse. Dy prej tyre – Abkhazia dhe Osetia e Jugut në Gjeorgji – lëshuan deklarata të koordinuara duke njoftuar një synim për të kërkuar njohjen si shtete të pavarura nga Moska, Kombet e Bashkuara dhe anëtarët e Komonuelthit të Shteteve të Pavarura, ose CIS., një aleancë e lirshme e 11 ish-republikave sovjetike. .
Eduard Kokoity, presidenti Osetian dhe Sergey Begapsh, presidenti i Abhazisë, u takuan të premten me ministrin e jashtëm rus, Sergey Lavrov dhe morën një angazhim nga Kremlini për më shumë mbështetje.
“Situata në Kosovë është një precedent, nuk mund të thuhet se rasti i Kosovës është unik”, tha Bagapsh për Interfax. “Abkazia së shpejti do t’i kërkojë Asamblesë Federale Ruse dhe Këshillit të Sigurimit të OKB-së që të njohin pavarësinë e saj.”
Abkhazia dhe Osetia e Jugut kanë të dyja kufij me Rusinë përgjatë vijës së kreshtës së Kaukazit dhe në vitet e fundit Rusia ka dhënë shtetësinë ruse dhe ka lëshuar pasaportë ruse për pothuajse të gjithë banorët në të dy enklavat. Ajo gjithashtu ka thënë se është e gatshme të mbrojë qytetarët e saj.
Qeveria gjeorgjiane, e cila e ka bërë prioritet ribashkimin kombëtar, nuk i ka njohur banorët e enklavave, të cilët janë kryesisht etnikë Abhazë ose Oset, si qytetarë rusë. Gjeorgjia gjithashtu ka përmirësuar gatishmërinë e saj ushtarake dhe ka kërkuar pranimin në NATO – gjë që ka zemëruar Kremlinin. /FolDrejt/