Miqtë më të afërt të tradhtisë janë lakmia dhe dyshimi. Dhe ngjizet ajo sapo nisin t’i lëkunden themelet besimit. Ndaj shembujt që na i rrëfen historia rreth atyre që tradhtojnë, asnjëherë nuk ndërlidhen me profilin e njerëzve që reflektojnë vetëmohim, guxim, e sidomos besim përgjatë shtegut që zgjedhin për t’i realizuar idealet.
Nga Imer Topanica
Për këtë fjalorët terminologjikë shpjegues na e kujtojnë se, tradhti nuk nënkupton vetëm «veprimtari kundër atdheut, popullit etj., duke u bashkuar me armikun ose duke bërë punën e tij»; por edhe «shkelje e besës a fjalës së dhënë» ndaj kujtdo qoftë dhe kurdo qoftë.
Rëndom, ai që gëzon epitetin e liderit të një grupi, a çfarëdo entiteti, kurrë nuk e ndjenë nevojën e “shpikjes” së tradhtisë. Përkundrazi, ky mekanizëm jetësohet nga individë që më të mëdha i kanë ambiciet, se sa fuqitë dhe aftësitë për të pasur, dominuar a udhëhequr entitetin, brenda të cilit e kanë pasur një pozitë të sigurte: nën hijen e liderit. Se mos keni dëgjuar që një aksh kryetar, udhëheqës, prijës, etj., se ka tradhtuar? Natyrisht që jo! Por shembuj bashkëpunëtorësh që ua kanë kthyer shpinën prijësve a grupeve të ndryshme, po sa të duash. Këta të fundit pasi kanë vuajtur si rrjedhojë e ndrydhjes së gjatë të dëshirave për dominim, udhëheqje, e privilegje të tjera që t’i sjell pozita, dhe, nga ana tjetër, pamundësisë për t’i jetësuar ato, kanë kryer akte të ulëta. Janë miopë për shkak të lakmisë. Në objektivin e tyre te pozita që e synojnë, shohin vetëm privilegje, siç e thamë më sipër, por jo edhe përgjegjësi.
Motivet e tradhtisë janë të llojllojta. Djalli medoemos gjen një dobësi te këta individë të luhatshëm, për t’i frymëzuar për vepra të tilla të poshtra. Më e hershmja histori, ajo biblike, ndërlidh tradhtinë e Juda Iskariotit ndaj Jezu Krishtit, për një interes të ulët. Me puthjen e tij, ai e identifikoi Jezusin përballë autoriteteve romake, e ndërsa u shpërblye me 30 monedha argjendi. Në disa versione thuhet se ai u pendua më pas, duke i kthyer këto monedha prapa, e disa thonë se me to bleu një copë tokë, por të gjitha e përshkruajnë fundin e tij me tone dramatike e tragjike.
Sipas ungjijve të Markut, Mateut, Lukës dhe Gjonit, si dhe derivateve të tjera biblike, Juda na del si një sinonim i së keqes. Ndonëse referencat nga tekstet e shenjta janë të pakta, tiparet e karakterit të tij, bëjnë që ai të portretohet si një personazh negativ.
Te veprat «Makbethi» dhe «Othello», William Shakespeare i ekspozon tiparet e këtyre llojeve të karaktereve njerëzore. Mania për pushtet, e shtynë Makbethin të vras Dunkanin në pabesi, ndërsa gatit pavetëdijshëm fundin e tij po aq tragjik e të përgjakshëm, sepse siç thonë të urtët «çfarëdo që të mbjellësh, do të korrësh!» . Iago, nga ana tjetër, për shkak të ambicies për pushtet, ndërsa këtë ndjenjë ia përndez edhe më tej zilia që kultivon për Othellon, e tradhton këtë të fundit duke shpifur madje edhe për bashkëshorten e tij. Edhe në këtë rast përmasat e tragjedisë, janë po aq të mëdha, si në dramat e tjera të Shakespeare-t.
Edhe në kulturën shqipe një këngë popullore me përmasa po kaq dramatike, na mëson se tradhtia sjell kob dhe tragjedi. Kënga «Halili dhe Hajria» nxjerr karakterin e Bejta Sylës në radhë me Judën, Makbethin e Iagon. Kështu e nxjerr në shesh rapsodi popullor motivin e Sylës, i cili del të jetë për përfitime materiale:
«Bejta Syla more qeno çka t’bana?
T’u dhimt buka qen more qi ta ngrana?
S’mu dhimt buka, s’mu dhimto rakija
Eee, ploto dukat, o mu ka mush shpija».
Mësimi kryesor që mund ta nxjerrim prej këtyre historive, qofshin prej atyre me gjuhë fiktive, është se, ai që tradhton është i destinuar të përfundoj në mënyrë të turpshme, e tragjike. Ky ligj i pashkruar vjen në shprehje për sa herë ndodhin akte të tilla. Nga një çift a familje që prishet shkaku i shkeljes së kurorës, e deri te një grup, a udhëheqje e një shteti a perandorie, mënyra se si mbin kjo bimë e keqe dhe ç’epilog u jep ngjarjeve, është krejt e ngjashme. Ndryshojnë vetëm përmasat e tradhtisë, përkatësisht tragjedisë.
Libri i shenjtë, Kurani, është edhe më i prerë për sa i përket këtij fenomeni. Gënjeshtarët, tradhëtarët, Zoti i cilëson, në rend të parë, si tradhtarë të vetvetes. «Mos polemizo për ata që tradhtojnë vetveten…» – thotë vargu 107 i kaptinës Nisa, duke na e kujtuar fundin fatal të atyre që e kryejnë këtë akt të ndaluar.
Pra, lakmia, dyshimi e shndërrojnë njeriun në miop. Kështu ia lëkundin besimin, për ta shtyrë drejt realizimit të këtyre akteve, konsekuencat e së cilit janë pallogaritshme. Për këtë thirremi ta kultivojmë ndjenjën se jemi të destinuar të shërbejmë, e jo të ju prijmë të tjerëve.
