ILAZ HAJRA – LUMI
Të gjithë jemi dëshmitarë për ndikimin që ka teoria e psikologut me nam Piazhe, mirëpo pak nga ne e kemi lexuar librin e Faik Konicës, “Ese mbi edukimin”. Është një libërth, pak faqe, siç e quan edhe Konica, por mjaft me vlerë për kohën, sidomos për shkencën e edukimit, e cila nuk kishte shumë kohë sa u mëvetësua si shkencë.
Por, ç’lidhje ka Konica me Piazhenë?
Në vijim do përpiqem të sjellë disa argumente përkitazi me një dyshim që më është ngjallur gjatë leximit të veprës, i mahnitur nga thellësia e Konicës, po nënvizoj: A e ka lexuar Piazhe librin e Konicës? A është inspiruar për teorinë e tij Piazhe nga Konica? Çfarë kanë të përbashkët këto dy figura?
Këtyre pyetjeve “dyshuese” po ia vë pranë disa argumente, si vijojnë:
1. Konica e shkruajti veprën e tij më 1898, kurse Piazhe lindi më 1896, i bie që Piazhe ishte dy vjeqar kur Konica e botoi librin “Ese mbi edukimin”;
2. Konica librin “Ese mbi edukimin” e botoi në gjuhën franceze, kur e dijmë fare mirë që Piazhe ka prejardhje gjysmëfranceze dhe jetoi disa vite aty, shih:
2.1. Nëna e Piazhesë, Rebecca Jackson, vinte nga një familje e shquar e pronarëve francezë;
2.2. Piazhe pas diplomimit u shpërngul nga Zvicra në Paris, ku dha mësim në një shkollë të Parisit;
2.3. Në vitin 1964, Piazhe punon si profesor në Universitetin e Parisit.
3. Veprën e Konicës “Ese mbi edukimin” e lexoi, krahas kësaj, nuk u ndalë me kaq, mirëpo shkroi një kritikë për librin më 1899, sociologu i njohur belg, dr. Agathon de Potter (themelues i Çmimit që mban ermin e tij për të shpërblyer hulumtuesit shkencorë në fusha të ndryshme që mbulonte Akademia Mbretërore e Shkencave, Letrave dhe Arteve të Bukura të Belgjikës; përhapës i doktrinës së sociologjizmit racional). Kjo tregon se libri i Konicës ishte hulumtim serioz për kohën dhe jo vetëm;
4. Konica u e shkroi këtë ese duke e vëzhguar fëmijun e tij, Henrikun, ashtu sikurse puna shkencore e Piazhesë nisi me observimi e tre fëmijët e tij;
5. Konica ishte ithtar i vëzhgimit si instrument hulumtues, njësoj si Piazhe;
6. Ndarja e fëmijërisë në stadet e zhvillimit.
Ndaj, me shumë të drejtë mund të konkludojmë se, Piazhe me shumë gjasë e ka lexuar librin
e Faik Konicës, “Ese mbi edukimin”, dhe ka shërbyer si inspirim për të, ashtu që ta shkruaj
teorinë e tij tashmë të njohur. Këtë e ka vërejtur edhe përkthyesi, Fotaq Andrea, por nuk jep
shumë argumente në lidhje me këtë. Bazuar në argumentet e lartcituara, një studim serioz në
këtë drejtim do të ishte jo vetëm i mirëseardhur, mirëpo mëse i nevojshëm.
