Ndërsa votuesit turq drejtohen drejt qendrave të votimit për zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të 14 majit, pyetja më e madhe është nëse mund të sfidohet kontrolli prej dy dekadash i Presidentit Recep Tayyip Erdogan në pushtet.
Partitë kryesore opozitare të Turqisë kanë bërë një sërë premtimesh që përfshijnë rritjen e ekonomisë, demokratizimin e sistemit politik, ndarjen e fesë nga çështjet shtetërore dhe përmirësimin e lidhjeve të vendit me Perëndimin.
Megjithatë, është gjithnjë e më e qartë se ka dallime të konsiderueshme në qëndrimet e secilës parti në koalicionin opozitar. Pyetje serioze mbeten se sa ndryshim mund të pritet të shihet, edhe nëse Erdogan mposhtet.
Shumë qytetarë turq dëshirojnë të shohin politika të reja për ta nxjerrë Turqinë nga një nga krizat më të rënda ekonomike që ka përjetuar në dy dekadat e fundit. Por çështjet politike janë edhe më komplekse. Çdo çështje që lidhet me sistemin politik, sekularizmin dhe marrëdhëniet me jashtë është bërë më e polarizuar pasi Erdogan ka konsoliduar pushtetin e tij në vitet e fundit.
Një opozitë e ndarë
Partia më e madhe opozitare e Turqisë është Partia Popullore Republikane (akronimi turk i së cilës është CHP). E formuar nga themeluesi i republikës laike të Turqisë, Mustafa Kemal Ataturk, kjo parti i mbetet besnike ideologjisë së nacionalizmit turk dhe konsiderohet të jetë në qendrën e majtë të politikës.
CHP është rreshtuar me forcat e tjera nacionaliste dhe konservatore në një koalicion të quajtur Aleanca e Kombit, pjesët e kombinuara të votave të të cilit mund të jenë të mjaftueshme për të mposhtur Partinë për Drejtësi dhe Zhvillim të Erdoganit (e njohur gjithashtu si AK Parti).
Ndërsa ekziston një skepticizëm i përhapur rreth zgjedhjeve në Turqi, sondazhet më të fundit kanë treguar se pozicioni i CHP-së është relativisht i fortë në garën presidenciale. Megjithatë, në zgjedhjet parlamentare, politikat konservatore të Erdoganit duket se po i shërbejnë mirë AK Partisë.
Ky është një problem për opozitën, e cila nuk ka bërë mjaftueshëm për t’iu kundërvënë politikës konservatore të aleancës në pushtet.
Lideri i opozitës është Kemal Kilicdaroglu, të cilin Aleanca e Kombit e ka propozuar si kandidat presidencial. Kjo është pavarësisht nga besueshmëria relativisht e ulët e Kilicdaroglu në publik, në krahasim me figurat e tjera të CHP-së.
Kilicdaroglu është zotuar të dëbojë numrin e madh të refugjatëve që kanë kërkuar strehim në Turqi që nga viti 2011 kur filloi lufta në Siri. Opozita ka argumentuar se kjo është një arsye kryesore pse Turqia po vuan ekonomikisht, pavarësisht nga roli i njohur gjerësisht i politikës monetare katastrofike të Erdoganit.
Megjithatë, forca të tjera nacionaliste dhe të majta me mbështetje të konsiderueshme publike kanë vendosur të qëndrojnë jashtë Aleancës Kombe.
Nga ana nacionaliste, kandidati i opozitës për zgjedhjet presidenciale 2018 (Muharrem Ince) po konkurron në emër të Partisë së tij të re Atdheu. Ultra-nacionalistët po përfaqësohen gjithashtu nga koalicioni i Aleancës së Paraardhësve, i udhëhequr nga Sinan Ogan.
Partitë e majta, nga ana tjetër, kanë mundur të marrin pjesë vetëm në zgjedhjet parlamentare. Kandidatët e mundshëm nga pakica e madhe kurde e Turqisë janë përballur me vështirësi të veçanta në emërimin e tyre për garën presidenciale. Shumë prej tyre janë burgosur me akuzën se janë të lidhur me Partinë e jashtëligjshme të Punëtorëve të Kurdistanit. Opsioni i tyre i vetëm është të mbështesin Kilicdaroglu, gjë që disa e kanë bërë.
Erdogan është sigurisht kandidati i AK Partisë për president. Partia ka qenë në pushtet që nga viti 2002 kur fitoi shumicën e vendeve në zgjedhjet parlamentare për herë të parë. Erdogan u bë kryeministër në vitin 2003 dhe më pas fitoi zgjedhjet presidenciale në 2014 para se të rizgjedhohej në vitin 2018. Nëse zgjidhet, ky do të ishte mandati i tij i fundit.
Partia AK është një parti konservatore me origjinë islamike, aktualisht në një koalicion me Lëvizjen Nacionaliste të ekstremit të djathtë që është bërë e fragmentuar dhe jopopullore. Pavarësisht këtij koalicioni jopopullor, vetë Erdogan ka arritur të ruajë vlerësime disi të favorshme për publikun.
Asnjë kontroll për presidentin
Një nga premtimet më të mëdha që ka bërë Aleanca e Kombit është kthimi i sistemit politik presidencial të Turqisë në një sistem parlamentar. Që kur Erdogan shtyu një referendum në 2017 për të shfuqizuar zyrën e kryeministrit, presidenti ka qenë në gjendje të ushtrojë një nivel të paprecedentë pushteti.
Shumë vëzhgues fajësojnë referendumin për heqjen e kontrolleve vendimtare mbi pushtetin presidencial.
Përveç kësaj, opozita ka siguruar gjithashtu votuesit se do të ndreqë raportet me Evropën pasi lidhjet u përkeqësuan ndjeshëm nën sundimin e Erdoganit. Ajo do të përpiqet të shkrijë bisedimet e pranimit të Turqisë në Bashkimin Evropian, të cilat kanë ngecur që nga viti 2018 për shkak të kthimit demokratik të vendit. Partneritetet ekonomike dhe politike të Turqisë me Rusinë kanë qenë gjithashtu një problem për BE-në.
Ndoshta më e rëndësishmja, në aspektin e politikës së jashtme, opozita po premton të nxisë marrëdhënie më të mira me vendet në Lindjen e Mesme. Këto lidhje janë prishur për shkak të politikës së jashtme agresive të Turqisë dhe incidenteve si vrasja e gazetarit Jamal Khashoggi në konsullatën saudite në Stamboll në vitin 2018, e cila shkaktoi një përçarje midis Turqisë dhe Arabisë Saudite.
Opozita po zotohet gjithashtu të përshpejtojë afrimin e vendit me Izraelin, shtetet e Gjirit, Egjiptin dhe Sirinë.
Erdogan ende nuk i ka normalizuar plotësisht marrëdhëniet me këto shtete, pasi ato janë ende të kujdesshëm ndaj ndikimit rajonal të Turqisë nën qeverisjen e AK Partisë. Erdogan e ka pozicionuar Turqinë si një fuqi të mesme me ndikim strategjik në Lindjen e Mesme dhe më gjerë në rajon, veçanërisht pas Pranverës Arabe. Ky ndikim nuk ka gjasa të zbehet së shpejti, pavarësisht zgjedhjeve.
Pra, a do ta transformojë një ndryshim në udhëheqjen turke Turqinë dhe rajonin?
Përgjigja nuk është e thjeshtë. Por ka të ngjarë që shumë do të mbeten të njëjta. Shumë institucione kyçe në Turqi si parlamenti, sistemi gjyqësor dhe shtypi e kanë humbur pavarësinë e tyre gjatë epokës së Erdoganit.
Partia e Erodganit është bërë shumë me ndikim si në politikën e brendshme ashtu edhe në atë të jashtme, që do të thotë se gjurma e tij nuk do të zhduket menjëherë, edhe nëse ai nuk rizgjedhet. Përkundrazi, Erdogan do të ketë një trashëgimi të qëndrueshme sociale, ekonomike dhe politike si për Turqinë ashtu edhe për fqinjët e saj./Theconversation/FolDrejt/
