Pioneer of Belfast rrëshqet mbi ujë, qetë, duke lënë pak zgjim pas tij.
“Edhe në valë të mëdha dhe erë, ne mund të shohim përfitimet e fluturimit mbi valë,” thotë Katrina Thompson, drejtore e programit në Artemis Technologies, shkruan BBC, përcjell Fol Drejt.
Pioneer, i zhvilluar nga Artemis Technologies, është varka e parë elektrike e punës me folie në botë që do të dalë në treg.
Fjolla, një strukturë e ngjashme me krahët poshtë varkës, e heq bykun nga uji, duke reduktuar shumë tërheqjen.
Kombinoje me një motor elektrik dhe do të kesh, sipas Artemis, një anije që ul kostot e karburantit me 90% dhe është pa emetim.
“Është një teknologji kaq transformuese”, thotë Dr Thompson.
Dr Thompson u rrit në Sailortown, Belfast, në mes të zhurmës së industrisë së rëndë. Ajo e kaloi fëmijërinë e saj duke luajtur në doke, ndërsa prindërit e saj punonin në varka.
Ajo u largua nga Belfasti për t’u bërë një inxhiniere aeronautike, duke projektuar avionë për Rolls-Royce dhe Bombardier. Pastaj, ajo u kthye në rrënjët e saj – duke marrë ekspertizën e saj me vete.
“Babai im nuk mund ta kuptonte atë,” thotë Dr Thompson. “Pastaj i tregova pjesën e poshtme të varkës. Ai tha: “Epo, është një krah”.
Artemis bashkon ekspertë të motorsporteve, inxhinierë aeronautikë, specialistë në kontrollet e fluturimit dhe modelimin e fizikës, si dhe arkitektë detarë.
Pioneer ka një gjatësi prej 11.5 metrash dhe është i përshtatshëm për transportimin e ekuipazhit drejt dhe nga fermat e erës në det të hapur, thotë Dr Thompson.
“Ata duhet të shtyjnë kundër erës për të dalë në ferma dhe për të qëndruar atje ndërsa ekuipazhi zbarkohet. Është një manovër e uritur për pushtet.”
Zgjimi i shkaktuar nga trafiku detar shkakton degradim bregdetar, erozion të bregut dhe humbje të habitateve. Artemis lejohet të operojë afër portit, me shpejtësi më të larta se anijet e tjera, për shkak të mungesës së zgjimit, duke premtuar gjithashtu ulje të konsiderueshme të kohës së udhëtimit.
“Ne jemi duke punuar në një industri që tradicionalisht është e ngadaltë për të adoptuar teknologji të reja,” thotë Dr Thompson. “Nëse fillojmë tani, ne mund të bëjmë një rrugë më të qetë drejt dekarbonizimit.”
Rreth 90% e tregtisë globale transportohet nga deti. Sektori ndërkombëtar detar është përgjegjës për pothuajse 3% të totalit të emetimeve globale. Nëse do të ishte një vend, do të ishte vendi i gjashtë më i lartë i emetuesve në botë.
Në vitin 2018, Organizata Ndërkombëtare Detare (IMO) vendosi një objektiv të vitit 2050 për të ulur emetimet me 50% krahasuar me vitin 2008. Megjithatë, ekspertët argumentojnë se për të kufizuar ngrohjen globale në 1.5C, objektivi duhet të jetë 100%.
Pra, a mund të pastrojë industria e transportit detar aktin e saj?
Në distanca të shkurtra, varkat mund të ushqehen me bateri, por për transportin ndërkombëtar, karburantet e gjelbër me bazë hidrogjeni pritet të luajnë një rol qendror në dekarbonizimin e industrisë.
Megjithatë, kalimi te hidrogjeni do të kërkonte ndryshime në infrastrukturën e karburantit. Magazinimi dhe kostoja janë sfida të rëndësishme, si dhe përshtatja e vetë anijeve për t’i mundësuar ato të punojnë me hidrogjen.
Për të trajtuar problemin, disa studiues po punojnë në teknologji radikale.
Ekspertët në Universitetin e Kembrixhit thonë se gazi i synuar i prodhuar nga fotosinteza artificiale mund të mbushë hendekun midis karburanteve fosile dhe hidrogjenit të pastër.
“Syngas, një përzierje e hidrogjenit dhe monoksidit të karbonit, është një ndërmjetës i rëndësishëm industrial në prodhimin e karburanteve konvencionale si benzina,” thotë Dr Virgil Andrei, studiues në Universitetin e Kembrixhit. “Nëse ne mund të prodhojmë singa në mënyrë të qëndrueshme, nuk do të kemi nevojë për burime fosile.
Turistët bisedojnë teksa një pikë lundrimi noton në lumin Cam, nën Urën e Psherëtimave, pranë Kolegjit St John. Rrezet e diellit shkëlqejnë mbi ujë, sipërfaqja e njollosur me florinjtë dhe të kuqtë e gjetheve të vjeshtës.
Një fletë duket jashtë vendit. Dr Andrei e mbron atë nga një rosë e uritur.
“Nuk do ta hajë”, më siguron.
Mbulesa plastike, thotë ai, duhet të jetë mjaft e fortë për të parandaluar kafshët që të konsumojnë këtë gjethe të pazakontë.
“Në fakt, mbulimi i sipërfaqes së ujit deri në një masë, rreth 50%, nuk ndikon në jetën e egër dhe madje mund të sjellë përfitime – si parandalimi i avullimit të ujit nga kanalet e ujitjes”, shton Dr Andrei.
Dr Andrei dhe ekipi i tij në Universitetin e Kembrixhit kanë zhvilluar gjethe artificiale që gjenerojnë lëndë djegëse të pastra nga rrezet e diellit dhe uji, dhe përfundimisht mund të funksionojnë në një shkallë të gjerë në det.
Gjethet kanë dy lloje absorbuesish të dritës që mbledhin dritën e diellit. Dikush përdor dritën nga fundi blu i spektrit për të prodhuar oksigjen nga uji. Tjetri përdor dritën nga fundi i kuq i spektrit për të kthyer dioksidin e karbonit dhe protonet në singa ose hidrogjen./FolDrejt/
