110 vite më përpara shqiptarët arritën të shpallnin të pavarur një Shqipëri, kufijtë e së cilës iu njohën të cunguar, duke e lënë jashtë një pjesë të madhe të territorit të banuar me shqiptarë. Sot ky përvjetor ata i ka gjetur të ndarë në dy shtete, ndërsa ambicia për bashkim, nuk u është zbehur.
Editorial nga Fol Drejt
Tërheqja e Perandorisë Osmane nga Ballkani, që u imponua nga luftërat e shumta dhe të përgjakshme, ua ngjalli ambiciet fqinjëve të shqiptarëve për pushtim të tokave të këtyre të fundit. Shekulli XIX i gjeti shqiptarët të involvuar në zhvillimet e hovshme që e çuan Perandorinë Osmane drejt grindjeve të brendshme, zbehjes së pushtetit të Sulltanit dhe atyre që u njohën si “Reforma të Tanzimatit”.
Sulltan Abdyl Hamidi II i cili deri diku kishte mbajtur raporte miqësore me shqiptarët, nuk i pengoi këta të fundit të ndërmerrnin hapa drejt formimit të “tharmit kombëtar!” Vetë dokumenti themelor i quajtur Karname (ose Akti i Vendimeve), ishte i shkruar në osmanisht dhe thoshte qartë se “nuk njihte qeveri tjetër, veç asaj të Portës së Lartë:
Në Prizren “nuk janë mbledhë” ashtu siç pretendojnë historiografët komunistë “të gjithë përfaqësuesit e trojeve shqiptare, ngaqë shumica dërmuese e përfaqësuesve në Kuvendin e Prizrenit kanë qenë nga Kosova dhe malësia, kurse nga Shqipëria e Jugut kanë qenë vetëm dy përfaqësues, njëri prej të cilëve Abdyl Frashëri. Lidhur me përkatësinë fetare të pjesëmarrësve… tekstet historike, pretendojnë përfshirjen e të gjitha komuniteteve fetare shqiptare, por vetëm pesë nga delegatët e mbledhur në Prizren ishin të krishterë, madje në fund të dokumentit të parë të nxjerrë nga Lidhja e Prizrenit thuhet ‘ky dokument është nënshkruar nga 47 deputetë muslimanë.” (Sh. Gashi: Historia e Kosovës në tekstet mësimore të historisë në Kosovë, Shqipëri, Sërbi, Mal të Zi dhe Maqedoni; fq – 68.
Një vit pas 18 qershorit të vitit 1878, më saktë në vitin 1879, Lidhja miratoi programin për autonomi në kuadër të perandorisë, dhe vetëm pas gati 3 viteve, përfaqësuesit e saj betohen që të angazhohen për pavarësi të plotë. (Po aty!).
Krerët e saj, të cilët fillimisht u mbështetën nga Porta e Lartë, u ndoqën e u persekutuan nga autoritetet e perandorisë, e cila i ishte futur një rruge të nacionalizimit (me lëvizjet xhonturqe), përkatësisht shthurjes së saj.
Pikërisht, pas largimit të regjimenteve osmane nga Kosova “në fund të shtatorit 1912 dhe shpalljes së luftës kundër Perandorisë Osmane në fillim të tetorit 1912 nga Mali i Zi, e më pas edhe nga anëtarët e tjerë të Lidhjes Ballkanike (Serbia, Bullgaria dhe Greqia), forcat serbe futen në territorin e Kosovës.” (Po atu, fq 78, 79).
Megjithatë, përkundër asaj që një pjesë e madhe e territorit shqiptar ra nën sundimin serb0-malazez, ideja për bashkim të trojeve, nuk ishte shuar. Këtë ide e kishte ushqyer Hasan Prishtina (1873 – 1933). Dhe kjo ndjenjë çlirimi u përsërit sa herë shqiptarëve iu dha rasti. Breza me radhë… Herën e fundit me shfaqjen e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Por sot, në kontekstin të cilin ndodhemi, ndërsa Kosova kërcënohet hapur nga Serbia, a duhet ta vëmë në dilemë këtë ide?
