Svein Tore Holsether thotë se bota po shkon drejt një krize ushqimore që mund të prekë miliona njerëz.
Çmimet rekord të gazit natyror kanë detyruar kompaninë që ai drejton, prodhuesin e plehrave kimikë Yara International, të kufizojë me 45% të kapacitetit prodhimin e saj të amoniakut dhe uresë në Evropë.
Me më pak nga këta dy përbërës thelbësorë bujqësorë, ai pret efekte të mëdha për furnizimet globale të ushqimit.
“Nuk është më çështja nëse do të kemi një krizë ushqimore. Çështja është se sa e madhe do të jetë ajo krizë,” tha Holsether për CNN Business.
Dy javë pasi Rusia pushtoi Ukrainën, çmimet e produkteve kryesore bujqësore të prodhuara në rajon janë rritur shumë. Problemi më i madh është gruri. Furnizimet nga Rusia dhe Ukraina, të cilat së bashku përbëjnë pothuajse 30% të tregtisë globale të grurit, tani janë në rrezik. Çmimet globale të grurit arritën nivelin më të lartë të të gjitha kohërave në fillim të kësaj jave, raporton abcnews.al.
Një problem tjetër madhor është qasja në plehrat kimikë. Ato nuk ka qenë kurrë më e shtrenjtë, pasi eksportet nga Rusia po ndalen. Prodhimi në Evropë është ulur gjithashtu falë rritjes së çmimit të gazit natyror, një përbërës kyç në plehrat me bazë azoti si ureja.
Situata është një këmbanë alarmi për ekspertët globalë të shëndetit. Kostoja e misrit, sojës dhe vajrave vegjetale ka qenë gjithashtu në rritje.
Ministrat e Bujqësisë nga vendet e G7 thanë të premten se “mbeten të vendosur për të bërë atë që është e nevojshme për të parandaluar dhe për t’iu përgjigjur një krize ushqimore”.
Por nga frika e mungesës, vendet tashmë po ndërpresin eksportet, gjë që përfundimisht mund të lërë më pak ushqim për ata që kanë nevojë.
Egjipti sapo ndaloi eksportin e grurit, miellit, thjerrëzave dhe fasuleve mes shqetësimeve në rritje për rezervat ushqimore në shtetin më të populluar të botës arabe. Indonezia ka forcuar gjithashtu kufizimet e eksportit për vajin e palmës, i cili është një komponent në vajin e gatimit, si dhe në kozmetikë dhe disa mallra të paketuara si çokollata. Indonezia është prodhuesi më i madh në botë i këtij produkti.
Ministrat e G7 u bënë thirrje vendeve që “të mbajnë të hapur tregjet e tyre ushqimore dhe bujqësore dhe të ruhen nga çdo masë kufizuese e pajustifikuar mbi eksportet “.
“Çdo rritje e mëtejshme në nivelet e çmimeve të ushqimit dhe paqëndrueshmëria në tregjet ndërkombëtare mund të kërcënojë sigurinë ushqimore dhe ushqimin në shkallë globale, veçanërisht në mesin e më të rrezikuarve që jetojnë në zona me siguri të ulët ushqimore”, thanë ata në një deklaratë.
Vendet perëndimore me më shumë akses në bujqësi do të dëmtohen gjithashtu. Konsumatorët atje tashmë janë goditur nga çmimet e larta dhe situata pritet të përkeqësohet më tej.
Rusia, Ukraina dhe furnizimet globale të ushqimit
Edhe përpara se Rusia të niste një luftë në Ukrainë, zinxhiri global i ushqimit ishte i tensionuar.
Numri i njerëzve në prag të urisë është rritur në 44 milionë nga 27 milionë në vitin 2019, tha Programi Botëror i Ushqimit i OKB-së këtë muaj.
Konflikti midis Rusisë dhe Ukrainës, të cilat të dyja luajnë role vendimtare në sistemin e kalibruar me kujdes të prodhimit global të ushqimit, do ta përkeqësojë situatën, raporton abcnews.al.
Çmimet globale të grurit kanë rënë nga nivelet rekord në ditët e fundit, por mbeten të larta. Ato pritet të qëndrojnë të tillë për ca kohë, sipas analistit të mallrave të Rabobank, Carlos Mera.
Sezoni i mbjelljes së grurit, i cili do të fillojë në Ukrainë, do të ndërpritet nga luftimet. Nuk është e qartë nëse do të ketë mjaft fermerë për të punuar tokën, pasi njerëzit në vend marrin armët – ose nëse ata do të jenë në gjendje të kenë akses në makineri dhe produkte të tjera thelbësore që zakonisht do të mbërrinin përmes porteve të Detit të Zi.
“Është e hamendësuar nga kushdo nëse Ukraina do të jetë në gjendje të eksportojë ndonjë gjë për pjesën tjetër të këtij viti, ose vitin e ardhshëm, ose në të ardhmen e parashikueshme,” tha Mera. Vendi furnizon gjithashtu gjysmën e të gjitha eksporteve të vajit të lulediellit.
Marrja e produkteve nga Rusia në tregun botëror është bërë gjithashtu më e vështirë, sepse bizneset nuk duan të rrezikojnë të përballen me sanksionet ose të merren me logjistikën e udhëtimit pranë një zone lufte.
Rusia dhe Ukraina shërbejnë si shporta e bukës për vendet në Lindjen e Mesme, Azinë Jugore dhe Afrikën Sub-Sahariane që varen nga importet. Shumë do të goditen rëndë.
“Çdo ndërprerje serioze e prodhimit dhe e eksporteve nga këta furnizues pa dyshim do të rrisë më tej çmimet dhe do të gërryejë sigurinë ushqimore për miliona njerëz,” tha në një raport të fundit Sistemi i Informacionit të Tregut Bujqësor.
Kostot e plehrave rriten
Kriza e prodhimit të birrës shkon përtej grurit dhe vajrave. Rusia, së bashku me aleatin e saj Bjellorusi, është gjithashtu një eksportues i madh i plehrave të nevojshme për të mbjellë një gamë të gjerë kulturash.
“Askush nuk dëshiron të prekë një produkt rus tani,” tha Deepika Thapliyal, një eksperte e plehrave në Independent Commodity Intelligence Services. “Nëse shikoni të gjithë tregtarët, të gjithë blerësit, ata janë shumë të frikësuar.”
Çmimi i gazit natyror po e përkeqëson çështjen. Prodhuesit e plehrave jashtë Rusisë dhe Bjellorusisë kanë nevojë për gaz për të prodhuar produkte me bazë azoti si urea, e cila përdoret kur mbjellin të korrat për të rritur rendimentin dhe madje nxit ngjyrën e tyre të gjelbër të thellë.
Por Holsether, CEO i Yara, tha se kostot janë bërë shumë të larta për të mbajtur prodhimin të paprekur.
Pasojat
Ministrat e Bujqësisë të G7 thanë të premten se vendet e tyre do të përdorin ndihmën humanitare ku të munden për të zbutur pasojat nga lufta. Por ato gjithashtu mund të pengohen nga mungesa e furnizimeve dhe rritja e çmimeve.
“Nëse fushat e Ukrainës mbeten djerrë këtë vit, agjencitë e ndihmës si kjo e jona do të detyrohen të gjejnë tregje të reja për të kompensuar humbjen një pjese prej grurit më të mirë në botë,” tha David Beasley, drejtor ekzekutiv i Programit Botëror të Ushqimit. “Të bësh këtë do të ketë një kosto jashtëzakonisht të lartë”.
Beasley vuri në dukje se gruri ukrainas ka qenë gjithashtu thelbësor për të ushqyer popullsinë në vendet e tjera që përballen me konflikte, duke përfshirë Afganistanin, Sudanin dhe Jemenin.
“Shumica dërrmuese e grurit përdoret për konsum njerëzor dhe kjo është e pazëvendësueshme,” tha Mera e Rabobank.
Megjithatë edhe vendet e zhvilluara do të ndjejnë efektet e një krize ushqimore. Përballueshmëria e ushqimit është një problem për blerësit me të ardhura më të ulëta kudo, theksoi Mendelson Forman.
“Ne jemi mësuar me një sistem të globalizuar të tregtisë për të marrë të gjitha llojet e ushqimeve” tha ajo. “Njerëzit do ta shohin atë në xhepat e tyre dhe ata do ta shohin atë në dyqanet ushqimore.
