Më pak se një shekull më parë, oqeanet e botës mbusheshin me peshq gjigantë. A mund t’i kthejmë ndonjëherë?, shkruan BBC, transmeton Fol Drejt.
Teksa Stephen Palumbi shikonte përreth ujit të thellë blu, ai kishte përshtypjen e frikshme se diçka nuk ishte në rregull. Ishte vera e vitit 2016 dhe Palumbi – një profesor i shkencave detare në Universitetin e Stanfordit – ishte në një ekspeditë, duke u zhytur në skuba për të vlerësuar gjendjen e një pjese të paqartë shkëmbinjsh nënujorë në Paqësorin Qendror.
Ajo që ai dhe kolegët e tij studiues gjetën ishte një botë e harruar me bollëk të mahnitshëm – tufa kullotëse me papagall të shëndoshë, pyje tetë metra të lartë me koralë të degëzuar, gunga në madhësinë e foshnjave rinocerontë… dhe peshkaqenë. Kaq shumë peshkaqenë. “Nuk mund të shikosh në asnjë drejtim pa parë një ose dy,” thotë ai.
Por kishte edhe një atmosferë jonormale – një shpërndarje të dhënash të çuditshme se ky vend ishte ndryshe. “Sa herë ktheheshe, ndodhte diçka e çuditshme”, thotë Palumbi. Si një çarje misterioze në gumë. Të çarat e vogla dhe të parregullta nuk janë të rralla, përveçse kjo ishte në një vijë krejtësisht të drejtë – një humnerë e rregullt të paktën një milje e gjatë.
Dhe më pas ndodhi incidenti i lundrimit. Më parë, ekipi i tij kishte qenë në bordin e varkës së zhytjes, gati të hidhte spirancën në një lagunë disa kilometra larg tokës më të afërt, kur sistemi i navigimit filloi të “ulërinte” – sipas llogaritjeve të tij, ata ishin rrëzuar në tokë. Ata nuk kishin.
Palumbi po zhytej në një nga vendet më radioaktive në Tokë: Atoll Bikini, në Arkipelagun Marshall. Gati shtatë dekada më parë, ky brez ishujsh në formë unaze – dikur një parajsë tropikale arketipale – ishte përdorur për të testuar bombën atomike. Gjatë 12 viteve në vitet 1940 dhe 50, SHBA-ja shpërtheu ujërat e saj të qeta dhe ato të atolit fqinj me 67 armë bërthamore ekuivalente me 210 megaton TNT – më shumë se 7000 herë më shumë se forca e përdorur në Hiroshima. Sistemi i navigimit të Palumbit ishte i fikur sepse disa ishuj, ende të regjistruar në hartat e vjetra, ishin avulluar tërësisht nga shpërthimet.
Kjo e kaluar e errët ka lënë një trashëgimi shkatërruese për banorët e ishullit Bikini, të cilët nuk kanë qenë në gjendje të kthehen në shtëpinë e tyre që atëherë. Por ajo ka krijuar gjithashtu një strehë aksidentale: një vend ku kafshët e egra mbrohet nga toksiciteti i zonës. Për gati 70 vjet, nuk ka pasur peshkim.
Në tokë, shumica e njerëzimit nuk është mbështetur në gjuetinë dhe grumbullimin për mijëvjeçarë. Për një amerikan mesatar, gjuajtja e një armadilloje për darkë do të konsiderohej disi joortodokse.
Por ky nuk është rasti për oqeanet. Ndërsa popullsia jonë është rritur, është rritur edhe sasia e ushqimeve të egra të detit që hamë dhe sot, ajo përbën një pjesë të konsiderueshme të dietave të tre miliardë njerëzve në mbarë botën.
Megjithatë, kjo shuplakë falas ka pasur pasoja radikale. Në më pak se një shekull, ekosistemet dikur të lulëzuara janë shndërruar në shkretëtirë, një nga peshqit e preferuar në botë është afër zhdukjes dhe në peshkimin e shembur në Newfoundland, deri në 810,000 ton merluc që kapeshin historikisht çdo vit janë zhdukur. Në fakt, njerëzit kanë transformuar plotësisht oqeanet e planetit, duke ulur biomasën totale të peshkut me rreth 100 milionë tonë që nga kohërat parahistorike. Mendohet se 90% e rezervave të peshkut të planetit tashmë janë konsumuar.
Ka një lëvizje në rritje për ta ndryshuar këtë. Këtë vit, Kombet e Bashkuara (OKB) nënshkruan një marrëveshje historike: traktatin e “detit të hapur”, i cili synon të mbrojë jetën detare në zonat e oqeanit të hapur që nuk kontrollohen nga asnjë vend. Kjo sipërfaqe e madhe e sipërfaqes së Tokës, e cila përbën më shumë se dy të tretat e oqeaneve të botës, nuk do të jetë më një gjë e zakonshme ku çdo gjë shkon – të paktën, ky është plani… vijon./FolDrejt/
