Marrëveshjet ekonomike dhe ato të mbrojtjes, së bashku me lidhjet personale të presidentit turk me liderët rajonalë, do t’i forcojnë marrëdhëniet, shkruan Al Jazeera, transmeton Fol Drejt.
Fitorja e Presidentit Recep Tayyip Erdogan në balotazhin e paprecedentë të Turqisë më 28 maj u mirëprit nga zyrtarët në Këshillin e Bashkëpunimit të Gjirit (GCC) pasi do të sillte një ndjenjë vazhdimësie dhe do të forconte marrëdhëniet midis Ankarasë dhe bllokut, si dhe gjashtë anëtarëve të tij.
Emiri i Katarit Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani ishte kreu i parë i huaj i shtetit që përgëzoi Erdoganin, i cili ka marrë detyrën për mandatin e tij të tretë presidencial, dhe liderët e tjerë të Gjirit ndoqën shpejt shembullin, duke shprehur dëshirën e tyre për të forcuar lidhjet me Turqinë.
Erdogan, 69 vjeç, sundimi dy dekadash i të cilit do të zgjatet edhe për pesë vjet të tjera, pritet të vizitojë Gjirin së shpejti në një reflektim se sa të rëndësishëm kanë qenë anëtarët e GCC në axhendën e politikës së jashtme të Turqisë.
Nga tani deri në vitin 2028, shtetet e GCC mund të presin biznes si zakonisht në marrëdhëniet e tyre me Ankaranë.
Aleanca e fortë e Turqisë me Katarin ka të ngjarë të vazhdojë të thellohet ndërsa Erdogan gjithashtu kërkon të zgjerojë marrëdhëniet me Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (Emiratet e Bashkuara Arabe) ndërsa afrimi i Ankarasë me Riadin dhe Abu Dhabin vazhdon të fitojë shpejtësi.
“Ka të ngjarë që marrëdhëniet Turqi-Gjerin do të vazhdojnë të kenë një natyrë të personalizuar siç ka qenë në dy dekadat e fundit,” i tha Al Jazeera Sinem Cengiz, një studiuese në Universitetin e Katarit dhe kolumnist Arab News.
“Prandaj, pesë vitet e ardhshme të mandatit të Erdoganit ka të ngjarë të sjellin një vazhdimësi të bashkëpunimit të personaliteteve në një sërë fushash.”
Rizgjedhja e Erdoganit ishte një lehtësim për shumë zyrtarë të Gjirit, sepse kundërshtari i tij Kemal Kilicdaroglu ka të ngjarë të kishte ndryshuar politikën e jashtme të Turqisë ndaj GCC në mënyra që mund të kishin minuar interesat e tyre. Katari, në veçanti, kishte arsye të frikësohej nga një ulje e marrëdhënieve të tij me Ankaranë nëse Kilicdaroglu do të fitonte.
“Kandidati i opozitës ishte i bindur se Erdogan kishte arritur disa marrëveshje jashtë rekordeve me kryeqytetet e Gjirit – dhe kështu kishte përkrahur rregullisht pikëpamjet shumë skeptike të Gjirit”, tha Batu Coskun nga Instituti Sadeq për Al Jazeera.
Stabiliteti ekonomik
Ankaraja do të vazhdojë t’i kushtojë shumë vlerë lidhjeve të saj ekonomike, politike dhe të sigurisë me vendet e pasura të GCC, të rëndësishme për tregjet e tregtisë dhe mbrojtjes së Turqisë.
Lidhjet më të ngushta ekonomike Emirato-Turke do t’u ofrojnë gjithashtu dy vendeve, të cilat kanë dy nga ekonomitë më të mëdha të Lindjes së Mesme, mundësi për të zhbllokuar sasi të mëdha investimesh që mund t’i ndihmojnë të dyja ekonomitë të rriten.
Disa ditë pasi Erdogan siguroi një mandat tjetër, Turqia dhe Emiratet e Bashkuara Arabe ratifikuan një marrëveshje bashkëpunimi që synon të rrisë tregtinë e tyre dypalëshe në 40 miliardë dollarë në pesë vitet e ardhshme. Thani Ahmed al-Zeyoudi, Ministri i Shtetit i Emirateve të Bashkuara Arabe për tregtinë e jashtme, shkroi në Twitter: “Kjo marrëveshje shënon një epokë të re bashkëpunimi në miqësinë tonë të gjatë”.
Negociatat për marrëveshjen kishin filluar në vitin 2021 kur Princi i Kurorës së Emirateve të Bashkuara Arabe Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan vizitoi Ankaranë, duke i hapur rrugën një shkrirjeje të marrëdhënieve pas vitesh tensioni.
“Perspektiva e parave të forta nga Gjiri do të vazhdojë të jetë një nxitje e madhe për Ankaranë, e cila po përballet me një krizë valutore të vazhdueshme,” tha Coskun.
“Turqia e paraqet veten si një qendër financiare dhe biznesi për investitorët e Gjirit për të investuar në sektorë të ndryshëm,” shpjegoi Cengiz. “Unë supozoj se investimi në Turqi mund të jetë një nga fushat [në të cilat] ne mund të shohim një konkurrencë midis shteteve të GCC, përkatësisht Arabisë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.”
Për shtetet arabe të Gjirit, lidhjet më të thella me Turqinë janë të rëndësishme për axhendat e tyre të diversifikimit ekonomik. Në një mori sektorësh, nga argëtimi tek turizmi dhe prodhimi i ushqimit, kompanitë turke mund të luajnë një rol të rëndësishëm në ndihmën e vendeve të GCC që të largohen nga varësia e tyre nga hidrokarburet.
Firmat turke, veçanërisht në sektorin e ndërtimit, kanë depërtuar prej kohësh në tregjet e Gjirit dhe kanë kontribuar në rritjen e megaprojekteve, nga aeroportet tek autostradat dhe stadiumet tek ndërtesat e larta. Kohët e fundit, një grup drejtuesish që përfaqësojnë afërsisht 80 kompani ndërtimi turke u takuan me Saudi Aramco në Ankara për diskutime rreth 50 miliardë dollarëve të projekteve të mundshme në Arabinë Saudite.
Ekziston edhe sektori i mbrojtjes, me zhvillimin e industrisë së saj të mbrojtjes vendase, një shtyllë e rëndësishme e strategjisë së Vizionit 2030 të Arabisë Saudite.
“Industria e mbrojtjes në zhvillim e Turqisë mund të integrohet në Vizionin Saudit 2030”, sipas Coskun. “Kjo mund të materializohet në formën e prodhimit të përbashkët, transferimit të teknologjisë dhe programeve të trajnimit. Investimet e mëdha mund të shohin që prodhimi i industrisë turke të mbrojtjes të ketë një këmbë në Arabinë Saudite.”
Marrëdhëniet e Turqisë me Sirinë
Një çështje e rëndësishme në marrëdhëniet Turqi-GCC është Siria. Me Damaskun që ka rifituar anëtarësimin e plotë në Ligën Arabe muajin e kaluar pas më shumë se 11 vitesh në shkretëtirën diplomatike, Ankaraja po kërkon gjithashtu të pajtohet me qeverinë e Presidentit Bashar al-Assad.
Por një nga faktorët që e bën të ndërlikuar një marrëveshje normalizimi Ankara-Damask është statusi i Njësive të Mbrojtjes së Popullit (YPG) në Sirinë veriore. Turqia do të kërkojë disa garanci sigurie në lidhje me YPG-në, të cilën e konsideron krahun sirian të PKK-së. Turqia, SHBA dhe BE e njohin PKK-në si një organizatë terroriste.
Riadi dhe Abu Dhabi kanë inkurajuar qeverinë e al-Asadit që të pranojë Forcat Demokratike Siriane (SDF) të dominuara nga YPG nën kontrollin sovran të Damaskut, si pjesë e integrimit të forcës në shtetin sirian. Në këtë kuptim, kryeqytetet e Gjirit, veçanërisht Abu Dhabi, mund të “shtojnë një gjurmë të Gjirit në rrugën ekzistuese të Moskës, e cila po përdoret për të lehtësuar bisedimet [turko-siriane]”, tha Coskun.
Ka pyetje të rëndësishme se si çdo lidhje e mundshme e ardhshme midis Ankarasë dhe Damaskut mund të ndikojë në aleancën Turqi-SHBA. Duke pasur parasysh se Uashingtoni nuk dëshiron të shohë aleatët dhe partnerët e tij në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut të njohin al-Assad-in si një president legjitim arab, Uashingtoni nuk ka gjasa të mirëpresë rihapjen e marrëdhënieve formale të Ankarasë me qeverinë siriane.
Brenda këtij konteksti, Turqia mund të përfitojë nga disa shtete të GCC që rehabilitojnë fillimisht imazhin e al-Asadit, duke e bërë më pak të diskutueshme nga këndvështrimi i Perëndimit që Ankaraja të pajtohet me Sirinë.
Coskun i tha Al Jazeera-s se Ankaraja do të “kërkojë të shmangë presionin nga SHBA mbi normalizimin me al-Asad duke argumentuar … një konsensus rajonal mbi kthimin e Asadit në skenën globale”.
Afrimi dhe rindërtimi
Marrëdhëniet midis vendeve në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut kanë evoluar shumë që nga viti 2020. Jo shumë kohë më parë Arabia Saudite dhe, aq më tepër Emiratet e Bashkuara Arabe, ishin në kushte negative me Turqinë. Interesat kontradiktore në lidhje me një sërë krizash në periudhën pas Pranverës Arabe si Egjipti, Libia dhe Tunizia, si dhe bllokada 2017-2021 e Katarit, shkaktuan fërkime midis Ankarasë nga njëra anë dhe aksit Saudi-EBA nga ana tjetër.
Megjithatë, që nga viti 2020, marrëdhëniet e Turqisë me Riadin dhe Abu Dhabin janë përmirësuar dukshëm.
“Erdogan tani po fillon një kapitull të ri, i kundërt me atë se si ishte afërsisht 10 vjet më parë kur filloi Pranvera Arabe,” tha Dania Thafer, drejtore ekzekutive e Forumit Ndërkombëtar të Gjirit.
“Tani, ngjashëm me shtetet e GCC, strategjia e Ankarasë është më pragmatike me zhvillimin ekonomik si imperativ kryesor dhe jo politikën e udhëhequr nga ideologjia.
“Në mandatin e tij të fundit, ai rindërtoi marrëdhëniet me Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe dhe do të vazhdojë në atë rrugë. Turqia ka të ngjarë të nënshkruajë disa marrëveshje në tregti, mbrojtje dhe siguri me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabinë Saudite midis shteteve të tjera të GCC.
“Nga një këndvështrim politik, rindërtimi i marrëdhënieve me Turqinë është një qasje alternative për kundërbalancimin e ndikimit iranian në rajon.”
Gjatë pesë viteve të ardhshme të Erdoganit, ekspertët argumentojnë se ka çdo arsye për të pritur që këto afrime të marrin një vrull edhe më të madh. Në veçanti, shitjet e dronëve turk për këta dy anëtarë të GCC do të forcojnë më tej marrëdhëniet që filluan të përmirësohen disa vite më parë.
“Marrëdhëniet Ankara-Abu Dhabi duket se do të vazhdojnë të zgjerohen,” tha Coskun. “Ratifikimi i fundit i ndërsjellë i marrëveshjes gjithëpërfshirëse të partneritetit Turqi-Emiratet e Bashkuara Arabe është një tregues i qartë i kësaj. Emiratet e Bashkuara Arabe bënë gjithashtu një blerje të konsiderueshme të UAV-ve Bayraktar TB-2 vitin e kaluar. Me shumë mundësi, Abu Dhabi do të bëhet një treg i madh për eksportet e industrisë turke të mbrojtjes.
Coskun shtoi se “e njëjta perspektivë është e vërtetë për Arabinë Saudite – megjithatë ne ende nuk kemi parë një shitje të TB-2 në Riad. Duke qenë se Katari, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe së fundmi Kuvajti bënë marrëveshje për blerjen e UAV-ve të famshme, Arabia Saudite duket një kandidat shumë i mundshëm. Kjo periudhë e re ka të ngjarë të shohë marrëdhënie më të forta midis Ankarasë dhe Riadit – veçanërisht bazuar në industrinë e mbrojtjes”./FolDrejt/
