Propozimi sekret franko-gjerman i diplomatëve perëndimorë për rregullimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës u lexua vetëm nga negociatorët dhe ka të gjitha mundësitë që deputetët e Kuvendit të Serbisë të mos mësojnë ndonjë detaj të ri për atë propozim edhe gjatë debatit plenar, i cili nis nesër, përveç asaj që kanë lexuar në media të ndryshme, shkruan Danas, përcjell Fol Drejt.
Arsyeja është se kërkesa e propozuesit është që asgjë të mos tregohet për publikun derisa të arrihet diçka për të cilën është rënë dakord. Atëherë shtrohet pyetja se si do të shprehen deputetët për tekstin e panjohur dhe cilat detaje do të mund të zbulojë presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq.
Mediat ballkanike – serbe, shqiptare, kosovare – botuan muajt e kaluar drafte të supozuara të besueshme të marrëveshjes të hartuara nga zyrtarë nga Berlini dhe Parisi, por asnjë prej këtyre publikimeve nuk mori konfirmim zyrtar nga një, e lëre më dy, nga palët negociuese. Edhe pse në media u cituan zgjidhje të ndryshme evropiane tashmë ekzistuese për marrëdhëniet e komunitetit pakicë brenda shtetit më të gjerë, as teza të tilla nuk u konfirmuan zyrtarisht.
I pyetur se pse procesi mbulohet me fshehtësi, përfaqësuesi i posaçëm i qeverisë gjermane për Ballkanin Perëndimor, Manuel Zaracin, shpjegoi për BBC në serbisht në nëntor të vitit të kaluar se nga një strategji e tillë pritet një rezultat më i mirë.
“Ndoshta të ndihmon që nuk ka diçka ndaj të cilës të gjithë mund të reagojnë në stilin e Ballkanit Perëndimor dhe ta vrasin atë në publik”. Thashethemet shpesh detyrojnë palët të reagojnë, dhe kështu një propozim mund të shkatërrohet edhe para se të formulohet”.
I pyetur nëse Vuçiqit i lejohet të zbulojë disa detaje nga propozimi i diplomatit franko-gjerman në seancën e nesërme parlamentare, Millovan Bozhinoviq thotë se gjithçka varet nga marrëveshja e palëve të përfshira në negociata se si dhe kur do të informojnë – publikun e tyre dhe atë botëror për rrjedhën dhe përmbajtjen e negociatave.
“Negociatorët e përfshirë duhet t’i përmbahen asaj marrëveshjeje dhe pala që do ta shkelte atë normë do të diskreditohej seriozisht.” Megjithatë, ky nuk është problemi ynë kryesor. Në vendin tonë është e paqartë sesi qeveria – me cilën procedurë ligjore – ia ka kaluar mandatin e plotë për negociata presidentit, i cili sipas Kushtetutës nuk e ka atë autoritet”, vëren i intervistuari i Danas.
Ai gjithashtu thekson se pjesë e procedurës demokratike është raportimi i rregullt për publikun dhe jo një lloj gjuhe aludimesh, rishikimesh ad hoc apo goditjeve të gabuara në kurriz të kundërshtarëve politikë.
“Një qëndrim i tillë i Qeverisë – që ajo të dobësohet në një çështje aq të rëndësishme që është fillimisht kompetencë e saj – nuk është e pamundur, por atëherë do të duhej të shpjegohej se pse ishte i nevojshëm ky devijim nga Kushtetuta dhe ligji. Gjithashtu, problemi është se pse parlamenti nuk përfshihet në monitorimin e negociatave. Zakonisht në demokracitë e zhvilluara këto janë komisionet parlamentare përkatëse”, thekson ish-ambasadori i Serbisë në Vjenë dhe Berlin.
Ai shton se model mund të jenë negociatat e paqes mes ShBA-së dhe Vietnamit në vitet ’70, me ç’rast statusi i Kissinger-it si negociator i autorizuar u konfirmua shprehimisht nga të gjitha instancat kompetente të autoriteteve amerikane, me detyrimin ligjor për t’u informuar për gjithçka në kohë dhe në mënyrë të saktë.
Edhe Branka Latinoviq, një diplomate në pension, pajtohet se çështja kryesore është nëse negociatat duhet të drejtohen nga Presidenti i Republikës. Ajo thekson se kjo nuk është praktikë diplomatike, por se një skenar i tillë tashmë është parë në Dejton.
“Negociatat, si rregull, udhëhiqen nga një ekip negociator, i cili emërohet nga Qeveria dhe bazohet në Platformën për Negociatat, të cilën e miraton edhe Qeveria”, thekson Latinoviq.
Duke komentuar kërkesën e opozitës që presidenti i Serbisë të mos dalë në Kuvend pa tekstin e propozimit franko-gjerman, e intervistuara e Danas kujton se negociatat diplomatike për nga natyra e tyre nuk janë sekrete, por të mbyllura për publikun.
“Kjo është një karakteristikë e të gjitha negociatave të tilla, thjesht kjo ka qenë gjithmonë praktikë diplomatike. Publikohet vetëm dokumenti përfundimtar, nëse dhe kur të miratohet. Historia diplomatike është plot me shembuj të negociatave të dështuara. Tani për tani, Serbia nuk është ” pronari i propozimit për tekstin e Marrëveshjes, sepse nuk është autori i saj. “Vetëm propozuesit e projekt-marrëveshjes mund të japin pëlqimin e tyre që ajo të publikohet”, thekson Latinoviq.
Sipas saj, duke pasur parasysh delikatesën e çështjes që po negociohet, kjo është një arsye më shumë që ata të jenë të mbyllur për publikun, siç kanë qenë deri tani.
“Megjithatë, kjo nuk përjashton detyrimin e negociatorëve, në varësi të dinamikës së negociatave, që ta informojnë Qeverinë për ecurinë e negociatave dhe nëse është e nevojshme të kërkojnë miratimin për propozime të reja në tekst. Dua t’ju kujtoj, për shembull, se negociatat për programin bërthamor iranian, të cilat përfunduan me miratimin e JCPOA, zgjatën për gati tre vjet dhe se publiku dinte pak për të gjitha çështjet në tryezë që po negocioheshin. Më pas, kur u arrit marrëveshja, në korrik të vitit 2015, ne e morëm vesh përmbajtjen e saj dhe parlamentet e vendeve përkatëse e debatuan dhe më pas e ratifikuan, pra u konfirmuan sipas procedurës kombëtare”, shpjegon Latinoviq.
Ajo që të habit në këtë situatë, siç thotë ajo, është se po bëhen vlerësime për vetë propozim-dokumentin franko-gjerman, pa e parë shumica dërrmuese draft dokumentin që po negociohet.
“Në media dolën disa versione të tekstit të përkthyer. Askush nuk e ka publikuar origjinalin, pra tekstin në gjuhën angleze, që është i vetmi tekst autentik. Përveç kësaj, gjatë çdo procesi negocimi, teksti origjinal, teksti fillestar ndryshohet, plotësohet, pjesë të caktuara apo fjali mund të hiqen. Me një fjalë, çdo proces negocimi është i gjatë dhe i ndërlikuar dhe për të arritur tekstin e dëshiruar duhen aftësi diplomatike dhe aftësi për të hartuar tekstin”, shton e intervistuarja e Danas.
E pyetur nëse Parlamenti, si dhoma më e lartë legjislative, duhet të jetë në dijeni të paktën për disa detaje, ajo thekson se Kuvendi duhet të informohet, pra të jetë në dijeni për ecurinë e negociatave, por sipas një procedure të veçantë.
“Vlerësimi përfundimtar i tekstit të Marrëveshjes jepet nga Kuvendi kur dhe nëse bihet dakord për tekstin përfundimtar të dokumentit”. Nëse ajo më pas do ta pranojë apo do ta miratojë do të varet nga përmbajtja e tij dhe shpjegimi që do të jepet për arsyet pse u pranua një tekst i tillë. Në këtë fazë, duke pasur parasysh rëndësinë e temës që do të negociohet, sigurisht që është më mirë të krijohet një atmosferë për shkëmbimin e argumenteve, por edhe një debat të mprehtë, nëse është e nevojshme. Atmosfera aktuale, para diskutimit të nesërm, nuk mund të jetë aq ndihmuese”, përfundon Branka Latinoviq. /FolDrejt/
