Oleksandra Matviychuk, drejtoresha e Qendrës për Liritë Civile, thotë se çmimi do t’u japë atyre “më shumë forcë” në përpjekjet e tyre për të luftuar për të drejtat e njeriut, shkruan Al Jazeera, përcjell Fol Drejt.
Kiev, Ukrainë – Drejtoresha e Qendrës për Liritë Civile (CCL), një organizatë e të drejtave të njeriut me bazë në Kiev, e cila të premten u nderua me Çmimin Nobel të Paqes 2022, thotë se çmimi do t’u japë atyre “më shumë forcë” në përpjekjet e tyre për të luftuar për të drejtat e njeriut.
“Ne ishim të shokuar; edhe këtë mëngjes, ne nuk dinim asgjë,” tha Oleksandra Matviychuk për Al Jazeera.
“Ne jemi mirënjohës për këtë çmim sepse kemi bërë një përpjekje titanike në altarin e paqes, demokracisë dhe lirisë; një përpjekje që ende po vazhdon”, tha Matviychuk e cila aktualisht po kthehet në Ukrainë nga një aktivitet në Nju Jork.
Organizata u themelua fillimisht në vitin 2007 për të trajtuar nivelet e larta të korrupsionit dhe për të promovuar të drejtat demokratike në Ukrainë.
Në 2013 dhe 2014, CCL krijoi projektin EuroMaidan SOS, i cili regjistroi shkelje të të drejtave të njeriut në demonstratat në sheshin Maidan të Kievit nga forcat e sigurisë nën qeverinë pro-ruse të udhëhequr nga presidenti i atëhershëm Viktor Janukoviç. Projekti u dha gjithashtu ndihmë ligjore protestuesve.
Pas ndryshimit të qeverisë, CCL filloi të punojë për nisma legjislative për të reformuar institucionet kryesore të vendit, duke përfshirë shërbimin e sigurisë, sektorin gjyqësor dhe forcën policore.
Gjatë kësaj periudhe, CCL gjithashtu filloi të dokumentojë shkeljet e të drejtave të njeriut të kryera nga Rusia, duke regjistruar raste të shumta të torturës, rrëmbimit dhe vrasjeve të kryera nga forcat ruse dhe separatistët pro-rusë në Krime dhe rajonin lindor të Donbasit që nga fillimi i luftimeve në 2014. Rusia aneksoi Krimea në një formë që konsiderohet si shkelje e të drejtës ndërkombëtare.
Matviychuk, udhëheqësja e CCL, i tha Al Jazeera-s se krimet e luftës të kryera gjatë kësaj periudhe, të cilat mbetën të pandëshkuara nga komuniteti ndërkombëtar, rezultuan në një “cikël mosndëshkimi” që vazhdoi pasi Rusia filloi një pushtim të plotë të vendit më 24 shkurt.
Që atëherë, vullnetarët e CCL kanë shqyrtuar pa u lodhur dëshmitë, dokumentet mjekësore dhe provat e tjera të dërguara nga njerëz që thonë se kanë qenë viktima ose dëshmitarë të krimeve të kryera nga forcat ruse.
Në dritën e vëmendjes së fundit të medias që CCL ka marrë që nga shpallja e çmimit, Matviychuk shkoi në mediat sociale për të kërkuar që Rusia të përjashtohej nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së. Ajo gjithashtu bëri thirrje që OKB-ja dhe shtetet pjesëmarrëse të angazhohen në reformën në shkallë të gjerë të sistemit ndërkombëtar të paqes dhe sigurisë.
Matviychuk, e cila ka hulumtuar abuzimet e të drejtave të njeriut për 20 vjet, i përshkruan krimet e luftës të kryera nga Rusia që nga 24 shkurti si të ndryshme në “shkallën dhe brutalitetin” e tyre.
Negocimi për lirimin e pengjeve civile
Në zyrat e CCL në një rrugë të izoluar në qendrën e zhurmshme të Kievit, CCL tani ka punuar drejt negocimit për lirimin e pengjeve civile të mbajtura në Rusi ose në territorin ukrainas të pushtuar aktualisht nga Rusia.
Natalia Yashchuk, koordinatore për projektet kombëtare në CCL, tha se organizata ka regjistruar 671 raste të rrëmbimeve të civilëve, nga të cilat 205 persona janë liruar. Ajo aktualisht po punon me një ekip juridik dypalësh ruso-ukrainas.
Yashchuk, duke folur për Al Jazeera, tha se Rusia, në një “shkelje të madhe të ligjit humanitar”, nuk ka arritur të dallojë shumë civilë të mbajtur rob nga të burgosurit e luftës të cilët po mbahen në qendrat e paraburgimit
Megjithatë, kohët e fundit, CCL mbikëqyri lirimin e suksesshëm të Viktoria Andrusha, një adoleshente e rrëmbyer në rajonin Chernihiv në mars 2022 pasi u akuzua nga Rusia për ndarjen e informacionit rreth lëvizjeve të trupave me autoritetet ukrainase.
Olga Scherba tha se kohët e fundit zbuloi se vëllai, burri dhe miku i saj, të cilët u zhdukën në shkurt, aktualisht po mbahen në Krime. 25-vjeçarja tha se ka marrë ndihmë nga CCL.
Duke folur nga një dhomë e sigurtë në qendër të Kievit, ajo tha se puna e suksesshme e Yashchuk në lirimin e Andrushës i kishte dhënë asaj “shpresë të re” se tre burrat do të lejoheshin gjithashtu të ktheheshin në shtëpi.
Në postimin e saj në mediat sociale, Matviychuk bëri thirrje gjithashtu për krijimin e një gjykate ndërkombëtare që do të sillte para drejtësisë presidentët rus dhe bjellorus, Vladimir Putin dhe Alexander Lukashenko, të cilët ajo i përshkruan si kriminelë lufte.
Në maj 2022, Matviychuk i tha Al Jazeera-s se Ukraina kishte nevojë për më shumë mbështetje ndërkombëtare në ndjekjen penale të krimeve të luftës të kryera nga Rusia pasi kapaciteti i saj i brendshëm ishte i mbingarkuar. “Në nivel ndërkombëtar, ekziston vetëm një mekanizëm efektiv që mund të ofrojë drejtësi, dhe ai është Gjykata Ndërkombëtare Penale,” tha ajo, “por ata shikojnë vetëm disa raste.”
Që nga viti 2013 Ukraina ka pranuar juridiksionin e gjykatës mbi krimet e kryera në territorin e saj.
Çmimi Nobel për Paqen iu dha gjithashtu Memorial, një organizatë ruse dhe Ales Bialiatski, një aktivist bjellorus i burgosur.
Matviychuk tha se Çmimi Nobel për Paqe do të “na japë më shumë forcë dhe frymëzim në përpjekjet tona të mëtejshme”. /FolDrejt/
