Ka kaluar zija treditore për fëmijët e lënduar tragjikisht, por qytetarët e Serbisë ende po diskutojnë për ato ngjarje. Pyetjet më të shpeshta janë: si erdhi deri këtu dhe përgjegjësia e kujt është kjo?
“Një tragjedi e thellë, veçanërisht sepse bëhet fjalë për fëmijë”. Kjo është diçka që nuk duhet humbur në mendjen tuaj” , thotë sociologu Gjokica Jovanoviq. Ai beson se fajin e ka edhe shoqëria edhe shteti për arritjen në një pikë përtej së cilës, siç thotë ai nuk ka kthim prapa, shkruan Deutsche Welle, përcjell Fol Drejt.
Ai beson se të gjithë nga qeveria, në krye me presidentin e Serbisë, duhet të “dorëhiqen” menjëherë. “Përndryshe, ka arsye për të vënë në pikëpyetje përgjegjësinë e tyre, e cila është e dukshme, dhe humanizmin e tyre, e cila është e diskutueshme”, thotë Jovanoviq.
Në ndërkohë, dorëheqjen e parevokueshme e ka dorëzuar ministri i Arsimit Branko Ruzhiq. Në letrën në të cilën e shpjegonte këtë, ai shprehej se do të mbajë përgjithmonë si vulë në shpirtin e tij pamjet dramatike të ngjarjeve nga shkolla, lotët e derdhur duke u shprehur ngushëllime prindërve të pangushëllueshëm. Në të njëjtën kohë, siç vlerëson ai, “përgjegjësinë për këtë tragjedi e kemi ne të gjithë së bashku”.
“Katarsisi nuk do të ndodhë dhe kjo është tragjike”
Kjo është ndoshta e vetmja gjë me të cilën pajtohet edhe bashkëbiseduesi i DW, sociologu Jovanoviq. Ai kujton se deri më tani “shteti nuk ka reaguar” edhe kur kanë ndodhur vetëvrasje të fëmijëve.
“Këtu Aleksa i vogël nga Nishi, para 12 vitesh, shteti nuk i binte syri, veç disa parrulla dhe asgjë më shumë. Fëmijët u futën në një gjendje konkurrence të ndërsjellë, sot konkurrenca është sine qua non e kësaj ideologjie. Aty ku ke konkurrencë lakuriq, njerëzit janë ujqër për njerëzit. Kjo shoqëri përjetoi një shpërbërje totale dhe një rënie të solidaritetit”, vlerëson Jovanoviq.
Sipas mendimit të tij, familja është e shkatërruar dhe pa identitet – para së gjithash në kuptimin simbolik, e më pas në kuptimin ekzistencial. “Ju i keni detyruar prindërit të vrapojnë nga një shef te tjetri për të fituar disi disa dinarë, për të ushqyer disi fëmijët e tyre. Epo, shikoni sa zgjat diskutimi për punën të shtunave dhe të dielave dhe çfarë thotë udhëheqja jonë shtetërore: duhet të punoni të shtunave dhe të dielave. Epo, prisni, kur ajo familje do të ulet për të ngrënë drekë së bashku të paktën të dielave, ku fëmijët do t’i thonë ato që duhet t’u thonë. Ku do ta dëgjojnë prindërit, me respekt të plotë, me respekt të plotë, të japin këshilla, të kërkojnë falje?”.
Jovanović nuk beson se “kjo tragjedi do të fillojë që shoqëria të ndryshojë rrënjësisht veten dhe të rivlerësohet”. Ai katarsis nuk do të ndodhë dhe kjo është tragjike. Kam frikë se gjëra të tilla do të vazhdojnë të ndodhin”.
“Prindërit duhet t’u mësojnë fëmijëve vetëkontroll”
Për sociologun Jovanoviq, ngjarjet e fundit nuk janë befasi – sepse edhe fëmijët janë nën presionin e konkurrencës së ndërsjellë, duke luftuar për nota, jo për dije. Këtu, thotë ai, e sheh problemin më të madh.
Për psikologen sociale, profesoresha Aleksandra Kostiq , rasti i vrasjes masive në një shkollë fillore është ende befasi, sepse raste të tilla nuk kanë ndodhur kurrë më parë. Gjithashtu tregon se dhuna është një atribut që karakterizon plotësisht gjithçka që ndodh në shumë fusha të jetës.
“Njerëzit nuk janë në gjendje të komunikojnë pa konflikt, pa shkaktuar konflikt, pa sjellje verbalisht agresive”. Është sikur janë harruar rregullat e mira të komunikimit. Njerëzit flasin paralelisht me njëri-tjetrin, duke mposhtur me zërat e tyre të gjithë atmosferën, ndërkohë që është e pamundur të ndjekësh përmbajtjen e fjalës së tyre. Dhe kjo ndodh edhe në Parlament, në një institucion që kërkon një mënyrë tjetër komunikimi. Kjo ndodh edhe në shkolla, ku gjithçka orientohet përmes veprimeve agresive ndaj profesorëve, mësuesve, mësuesve, si për shembull shtyrja e karriges, për të mos thënë se me çfarë na kanë përballur”, tha Kostiç për DW.
Ajo thekson se familja është shumë e rëndësishme për themelin e personalitetit dhe modelit të sjelljes, por se faji nuk mund t’i vendoset vetëm familjes.
Prindërit duhet t’i mësojnë fëmijët vetëkontrollin”, thotë bashkëbiseduesi ynë. “Për sa i përket përmbajtjes që prindërit nuk e kanë zbuluar ende në shikim të parë dhe në shikim të dytë thelbësor”. Ju nuk e dini vërtet se me çfarë është i zënë fëmija juaj, çfarë e motivon, çfarë e intereson. E cila është një çështje e disa sfidave, disa joshjes. Kujdes, këta janë fëmijë që nuk kanë integrimin e pjekurisë. Mund të jenë të gjata, të bukura, të përmbushin detyrimet, por a është kjo e gjitha?”.
Fëmijët shpesh mësojnë sipas modelit
“Vëzhgimi i fëmijëve të vet është i rëndësishëm”, thekson Kostiq, “dhe nuk duhet të minimizohen disa simptoma që largojnë vëmendjen”. Mos lejoni sjellje agresive dhe tregoni me shembullin tuaj se jeni në lartësinë e detyrës, se nuk futeni në debate, në llogaritje të tilla. Të përdorësh argumente, njësoj në shkollë, njësoj në institucione, njësoj në punë”.
Është e nevojshme, thekson ai, që fëmija të përballet me pasojat, por edhe të ketë parasysh papjekurinë. “Reagimi patologjik ndaj dështimit, ndaj dobësisë, ndaj pamundësisë për të bërë gabime, edhe te studentët më të mirë, nuk është i mirë. Prindi duhet të rehabilitohet disi, ashtu si mësuesit dhe gjithë të tjerët. Kjo është thirrja ime që t’i drejtohemi esencës së problemit, e jo ndryshimeve kozmetike, njollosjes nëpër modalitete të ndryshme, sepse mund të përsëritet, këto janë ngjarje frymëzuese për disa njerëz që kanë gjendje të trazuar të stabilitetit”, paralajmëron profesori Kostiq.
Pavarësisht gjithë kësaj, ajo beson se sistemet e vlerave universale që kanë ekzistuar dikur mund të kthehen në rrugën e duhur – dhe në vend të sistemeve të reja, siç thotë ajo, të çuditshme.
“Duhet të punohet në solidaritet, në empati, të punohet në rregullimin e emocioneve, në rregullimin e mendimeve. Ky ishte slogani: ‘flisni me fëmijët tuaj’. Kjo është sigurisht detyrë e prindërve, prindërit kanë një rol shumë kompleks. Dhe shkolla ka një rol shumë kompleks. Mësuesit, profesorët, nuk janë vetëm njerëz që edukojnë, janë njerëz që rrisin. Por si rriten? Jo nga një thirrje idilike, romantike për diçka që ka kaluar dhe për diçka që përbënte statusin e profesorëve të shquar më parë, por nga shembulli i tij. Kjo është më e rëndësishmja. Kini kujdes, fëmijët mësojnë në shumë mënyra, por shumë shpesh mësojnë sipas modelit”, tha Kostiç për DW .
Rregulloni sistemin, por jo me nxitim
Ajo thekson se pavarësisht se çfarë thonë anëtarët e qeverisë, sistemi sërish ka dështuar, sepse aktet e mëparshme të dhunës së bashkëmoshatarëve nuk janë ndalur apo dënuar. Prandaj, ai beson se sistemi duhet të ndryshohet:
“Si psikolog social, do të ishte e tmerrshme nëse nuk do të besoja se disa gjëra mund të rregullohen – por ato duhet të rregullohen në mënyrë sistematike.” Dhe jo në një rrugë të shkurtër si kjo, me paralajmërime, këshilla apo edhe masa, por me konsideratë, duke marrë parasysh atë që mendojnë njerëzit kompetentë, jo vetëm anëtarët politikë të partisë. Kompetenca është e rëndësishme, nuk mund të jetë nën angazhimin politik. Gjithmonë keni disa zgjedhje të gabuara, por është në rregull nëse është stil. Me punën e përbashkët të ekipeve të ekspertëve, autoriteteve, prindërve dhe mësuesve – dhe nën të gjitha duhet të ketë respekt për tjetrin dhe respekt për njohuritë e tjetrit”.
Profesor Kostiq është dukshëm më optimist se kolegu i saj Jovanoviq. Ai thotë se njerëzit nga Serbia janë të dekoruar me dhembshuri dhe se ka besim te njerëzit. “Është një situatë e rëndë”, thotë ai, “por mendoj se ka shpresë”. Ka shpresë, sepse ka kapacitete”.
