Kudo që të ktheheni në Santorini, diçka ju kujton faktin që jeni në një vullkan. Peizazhe si në hënë, plazhe të zeza dhe të kuqe, zhavorr i bërë nga llavë e ngurtësuar. Bukuria mahnitëse e ishullit grek është rezultat i historisë së trazuar vullkanike të zonës.
Santorini është, natyrisht, i famshëm për kalderën e saj të bukur në formë gjysmëhëne, gjysma e së cilës është e zhytur në ujë, duke e bërë atë të vetmen kalderë të zhytur në ujë, përcjell Fol Drejt.
Ajo u krijua në një nga shpërthimet më të mëdha të njohura rreth 3600 vjet më parë. Shpërthimi ishte aq i fuqishëm sa shkatërroi qytetin antik të Santorinit, Akrotiri, dhe i dha një goditje fatale qytetërimit Minoan që banonte në ishull në atë kohë.
Sot, Santorini, i njohur gjithashtu si Thira ose Thera, është një nga xhevahiret më të mëdha turistike në Greqi me vila luksoze dhe resorte që ofrojnë një pushim dhe ambient ëndrrash. Shkëmbinjtë e pjerrët vullkanikë të ishullit, të vendosura rreth 300 metra mbi nivelin e detit, krijojnë një kanavacë gjeologjike mbresëlënëse me shtëpi të bardha në buzë. Nuk është çudi që është një nga vendet më të fotografuara në botë.
Megjithatë, pak njerëz e dinë se nën këtë kaleidoskop turistik fshihet një vullkan aktiv.
Thellësitë sekrete
Santorini është pjesë e Harkut Vullkanik Helen, një nga fushat më të rëndësishme vullkanike në Evropë që ka përjetuar më shumë se 100 shpërthime në 400,000 vitet e fundit. Vullkani më aktiv nënujor dhe potencialisht i rrezikshëm i Mesdheut Lindor, Columbus, ndodhet rreth tre kilometra në verilindje të Santorinit dhe është pjesë e të njëjtit sistem vullkanik, shkruan CNN.
I zhytur në detin Egje, Kolombi ka qenë joaktiv për gati 400 vjet, por ai nuk fle. Për herë të fundit shpërtheu në vitin 1650, duke vrarë 70 njerëz dhe duke shkaktuar një cunami me valë 12 metra të larta. U regjistruan tërmete të forta dhe pasgoditje, së bashku me gazra helmues dhe re tymi.
Shkencëtarët e dinë se shpërthimi i Kolombit mund të shkaktojë shkatërrim të madh. Disa nga ekspeditat më të mëdha oqeanografike në botë kanë monitoruar ishullin për 20 vitet e fundit. Një nga anijet kërkimore më të mëdha të Amerikës, anija e shpimit të thellë JOIDES Resolution, u nis për në Santorini në misionin e saj të parë në Mesdhe midis dhjetorit 2022 dhe shkurtit 2023.
Ata morën me vete “një laborator të tërë lundrues në zonë”, thotë vullkanologu dhe bashkëdrejtuesi i ekspeditës Tim Druitt . Ata janë në gjendje të shpojnë më shumë se 8,000 metra nën sipërfaqen e detit dhe shkencëtarët kanë mbledhur sedimente të panjohura më parë në përpjekje për të rindërtuar historinë e shpërthimeve vullkanike në zonë.
Raportet e para priten në fund të këtij viti dhe duhet të ndihmojnë shkencëtarët jo vetëm të parashikojnë shpërthimet e ardhshme, por gjithashtu të zbulojnë sjelljen e vullkaneve të tjera aktive në mbarë botën që përbëjnë një kërcënim për miliona që jetojnë pranë tyre. Po studiohen edhe lidhjet ndërmjet tërmeteve dhe vullkaneve.
Evi Nomikou , një oqeanografe gjeologjike nga Universiteti i Athinës, ka marrë pjesë në çdo ekspeditë në vendlindjen e saj në Santorini në 20 vitet e fundit. “Ne po krijojmë gradualisht një gjeopuzzle, cilat pjesë ishin fillimisht tokësore dhe cilat pjesë ishin deti,” thotë ajo. “Nëse ne mund të kuptojmë më mirë shpërthimet e kaluara dhe ndikimin e tyre, ne kemi një plan për të adresuar më mirë sfidat e së ardhmes.”
Hiking në kratere dhe burime termale
Fryma e aventurës ndihet në udhëtimet turistike me varkë. Ato përfshijnë një vizitë në vullkanin Nea Kameni, një nga pesë ishujt që përbëjnë Kompleksin Vullkanik të Santorinit, përndryshe një park gjeologjik kombëtar.
“Shpërthimi i fundit në Nea Kamena ishte në vitet 1950,” thotë Marios Fytros, drejtor ekzekutiv i agjencisë së udhëtimit Santorini View. “Vizitorëve u pëlqen emocioni i ecjes deri në kraterin e vullkanit. Është një nga udhëtimet tona më të njohura.”
Udhëtimet me varka vazhdojnë me një not në burimet e nxehta vullkanike në ishullin e afërt të Palea Kameni, e ndjekur nga perëndimi i diellit në kuvertë përballë shkëmbinjve të Santorinit.
Një tjetër turne popullor, në vendin e mrekullueshëm arkeologjik të Akrotirit, është një kujtesë e fuqisë vullkanike. Qyteti i zhvilluar nga epoka e bronzit u shkatërrua nga një shpërthim 3600 vjet më parë që nxori një kolonë hiri dhe gurësh pothuajse 32 kilometra të lartë, e cila varrosi qytetin.
Pas heqjes së hirit dhe llavës, afresket shumëngjyrëshe të Akrotirit ruhen bukur sot.
Vullkan që digjet
Pavarësisht gjithë bukurisë dhe lulëzimit të turizmit, gjeologët, të cilët ndjekin nga afër Kolombin, paralajmërojnë se është vetëm çështje kohe që shpërthimi i madh të ndodhë përsëri.
Sidoqoftë, “koha” në vitet gjeologjike mund të jetë shumë relative, domethënë e ngadaltë. Aq sa një agjent imobiliar në ishull, i cili donte të mbetej anonim, thotë se aktiviteti vullkanik nuk është kurrë temë bisede kur shet pasuri të paluajtshme.
Kur shpërthen, Kolombi është i aftë të prodhojë një shtëllungë dhjetëra kilometra të lartë dhe gjithashtu mund të shkaktojë cunami. Rritja e aktivitetit rreth 10 vite më parë shkaktoi shqetësim, por që atëherë është ulur.
“Nëse fillojmë të shohim rritje të aktivitetit në Columbus, duhet të jemi në vëzhgim,” thotë Druitt. “Lajmi i mirë është se vullkanet kanë shumë paralajmërime”.
Ndërkohë, në vitin 2020, Agjencia e Mbrojtjes Civile e Greqisë prezantoi një plan prej 185 faqesh për t’u marrë me pasojat e një aktivizimi të mundshëm të grupit vullkanik të Santorinit./FolDrejt/
