Pasdite e vonë e të premtes. Mora një copë tortë që kisha ruajtë në frigorifer për fat, ndodhesha vetëm në shtëpi dhe u ula në divan. Këmbët i shtriva gjithë kënaqësi mbi tavolinë. Pjatën e vendosa mbi bark; ndeza televizorin dhe fillova ta shijoja filmin Kelebeğin Rüyası bashkë me tortën. Ma rekomandoi Cufja, kolege e punës, dhe unë nuk doja të humbisja asgjë, asnjë sekuencë pa e shijuar siç duhet. Por s’ishte e shkruar të prehesha në atë grimë qetie. Celulari u alarmua, unë hodha një copë tortë bashkë me një mallkim.
U detyrova ta hapja, pasi nuk mund ta duroja tek zvarritej mbi tavolinë në dhimbjen e tij mekanike.
– Alo?
Doli të ishte Cufja, fqinja ime me të cilën punonim bashkë në punëtorinë e rrobaqepësisë.
– Dude?
Kështu më thërriste.
– Po Cufe!
– A je në shpi?
– Po, ku tjetër mundem me qenë?
– Tue e kqyrë televizorin?
– Sigurisht.
– Erdha pra.
Dhe në po atë çast ra zilja. U ngrita dhe e hoqa pjatën. Pastaj e hapa derën. Pata përshtypjen se së pari iu fut barku, mandej cigarja e ndezur që po e mbante ndërmjet buzëve të trasha, e veç në fund edhe mbetja. Nuk e di t’ju them se ç’personazh më kujtonte. Bëhet se ndonjë të Charles Bukowskit nga romani ‘Zonja vdekje’. Kishte një problem, mbante kokën disi lart dhe ndërsa fliste, më krijohej përshtypja se po i drejtohej një pranie sipër meje. Kur burrat nuk i kishim në shpi, vinte dhe shikonim filma bashkë. Fliste rrallë. Më shumë dëgjonte. Më vinte si njeri i mençur, por që e kishte diku njëfarë marazi. Nuk e di pse nuk hapej me të tjerët. Me mua shoqërohej më shpesh. E kisha një arsye edhe unë pse shoqërohesha më shpesh me të: fliste pak dhe më kursente nga bisedat monotone.
– Cigaren t’lutem!
– Aaaa?
– Fike! Nuk muj me e durue tymin.
E hodhi pa shikuar ku do të binte. U nguta të kërrusesha, ta hiqja prej dyshemesë, e alarmuar mos merrte flakë
tepihu. Për çudinë time, me saktësi ra mbi dheun e një saksie. Atë saksi sapo e kisha bërë gati dhe në të planifikoj
ta mbjell një lloj të rrallë kaktusi. Vendosa të mos i bëja vickla të tjera. I ofrova diçka për të pi. Refuzoi. Filluam ta shikonim filmin.
– Ka me pasë fund paksa tragjik! – parashikoi Cufja.
– Kush të tha ty Cufe? – e pyeta.
– Dramë, tragjedi, romansë. – më befasoi me përcaktimin e zhanrit.
S’është se kishim ndërruar shumë llafe. E njihja për grua të qetë që shihte punët e veta. Vinte, siç thashë, vetëm kur burrat na i braktisnin çerdhet. Dija që ishte punëtore. Dija që kishte sens të mrekullueshëm për humor. Që ishte me origjinë boshnjake. Që e kishte merak kopshtin. Që ishte tepër e pastër, ani pse e varfër. Madje e dija, siç e thashë, që ishte e mençur, por nuk hapej shumë në muhabete. Që familja i ishte masakruar në Luftën e Bosnjes, ndërsa në Dardani kishte ardhë nga Kroacia, pa mundë të gjente qetësinë e duhur asnjëherë. Dija shumë gjëra të tjera rreth saj, por megjithatë asnjë aq të rëndësishme.
Një herë, kur me burrin e djalin i patëm shkuar për darkë, e pata pyetë për bibliotekën me raftet që ia ndante dhomën e ndenjes përgjysmë. S’m’u pati përgjigjë. Vetëm më shikoi me sytë e trishtuar. Atëbotë mendoja se ajo me librat, si shumica e njerëzve, janë dy botë që s’e njohin njëra tjetrën. Më vonë hetova një koleksion filmash, të strukur në një qoshe, madje planifikoja ta pyesja edhe rreth tyre, por më pati dalë nga mendja.
– E di që shumë rrallë kqyr filma, por a ka ndoj aktor që të pëlqen? – e nguca.
– Jo, unë shoh shum shpesh filma edhe aktori që më pëlqen asht Jack Lemmon te filmi The Apartment! – m’u gjegj krejt e qetë.
– Hëë…?
E hutuar, u ngrita në këmbë dhe e shikova drejt në sy. Mos është futë një krijesë tjetër brenda saj dhe Cufja ka pushuar së qeni Cufja babaxhane, me humorin e saj të mirë?
– Filmi është i vitit 1960. Asht vepër e mrekullueshme. Duhesh patjetër me e pa. Dhe mos i zgurdullo sytë ashtu,
dreqi e marrtë!
– Po ti… prej… kah… këto njohuni?
– Unë kam diplomu për regji.
– Regji?
– Po, jam regjisore!
– Ku… kur…?
– Në vitin 1999 në Zagreb t’Kroacisë.
Mbeta e shtangur. Zgjati dorën e trashë dhe më largoi nën arsyetimin se ia kisha zënë ekranin e s’po e shihte
filmin. Qëndronte e ftohtë. S’i linte përshtypje hutia ime. Për do kohë e kisha marrë për një grua të zakonshme, të
pashkolluar, por të mirë.
– A e more librin? – më hutoi sërish pyetja e saj. Kurrë s’i kisha pa gazetë a libër në dorë, e aq më pak ta kisha dëgjuar të bisedonte për to. Por, s’kishte edhe shumë kohë që njiheshim. Ne ishim vendosë këtu vetëm para dy
vjetësh. Bashkë me burrin shpresonim të gjenim jo veç strehë, por edhe një strofull të përshtatshme për gjueti, siç e kisha zakon ta thosha unë. Dhe ashtu na doli. Qe një lagje përgjithësisht e qetë. Gjetëm punë menjëherë. Unë si
rrobaqepëse e burri si gazetar, pastaj si mekanik. Ai i ndërroi disa herë vendet e punës, unë mbeta aty ku nisa. Aty
ku edhe e njoha Cufkën. Cufkën që fliste pak, punonte shumë, ndërsa shoqërohej rrallë me të tjerët.
– Po. – ia ktheva përgjigjen për librin.
– Ma sill një kopje!
Duke u detyruar të ngrihesha me gjithë hutinë që nuk munda ta hiqja qafe, ia solla një kopje të librit.
– Me autograf!
U ngrita sërish për të marrë një stilolaps. E firmosa dhe ia zgjata. E shikoi firmën. S’kisha vënë ndonjë përkushtim.
E shikoi çmimin prapa dhe nxori një portofol nga gjiri, e hapi dhe m’i zgjati të hollat.
– Jo, jo… nuk… – desha ta kundërshtoja, por ajo i bëri shuk dhe i hodhi në mes të dhomës. Nuk pashë ku ranë. U ngrita që t’i kërkoja për t’ia kthyer.
– Ti grue teveqele! – një zë vajtues nga televizori më bëri të kthjellohesha.
– Po ti… po m’habit?
– Jam autore e pesë skenarëve dhe regjisore e tre filmave
mori imbecile!
– Qysh? Si ka mundësi? Pse s’kam ndigjue për ty?
– Prej kujt me ndigjue?
Kishte të drejtë. Këtu gjithçka është produkt i lidhjeve të ngushta. Në qoftë se nuk ke lidhje, mikja ime, mos ia mësyj të shkruash. Po pate lidhje edhe në qoftë se bëhet fjalë për plehra e jo për vepra artistike, do të promovojnë. Vitin e kaluar me çmim kombëtar për poezi u laureua njeriu që e nxori nga shtypshkronja veprën e tij një muaj pasi u nda çmimi. Sivjet, shpërblimin për studime në fushën e letërsisë e mori autori që shkruajti për një vepër të kryetarit të jurisë.
Sa për kinematografinë, aty bëhej kasaphanë e vërtetë. Këto gjëra bëheshin krejt hapur, por askush nuk bëzante. U ndjeva e rraskapitur. Iu ktheva filmit. Rrëfimi kish marrë ngjyrim tragjik.
– Ma jep edhe nji herë librin. – iu luta.
– Jo!
– Nuk të shkruejta gja si përkushtim.
Ajo heshti. Zgjata dorën t’ia merrja librin, por ajo e largoi. Me bisht të syrit ia shikova profilin madhështor. M’u duk që rinjoha ‘Femnën Fenomenale’ nga Maya Angelou. Grua e fortë, mendova. Kjo kohë po i përpin njerëzit e mirë dhe ne nuk jemi të vetëdijshëm as që ekzistojnë. U ngrita edhe njëherë për t’i kërkuar paratë. Nuk më shikohej filmi. Aty për aty nisa të recitoja vargje nga poezia ‘Femën Fenomenale’:
Femna të hirshme më pyesin ku e kam njatë sekret.
Nuk jam e lezetshme, trupi me të modeleve s’më ngjet
por kur nis t’ua dëftoj
ma kthejnë po na gërget.
Them,
e kam në zgjatjen e krahëve,
në të ngushtit e bluzës,
në hedhjen e hapit,
në harkun e buzës
Jam femën
Fenomenalisht!
Femën fenomenale
Më quej lirisht.
Ajo picërroi sytë dhe nisi të më shoqëronte në recitim. Kish një zë të hatashëm.
Hyj në nji dhomë,
joshëse sa të duesh thuej
E nji mashkulli…
tipat çohen ose
bien në dy gjuj,
Koshere bletësh mjalti
përreth më sillen në duej.
…i them,
asht zjarri që kam në sy
dhe shkëlqimi në dhambë,
lëkundja e belit
dhe gazmimi në kambë.
Jam femën
Fenomenalisht!
Femën fenomenale
Më quej lirisht.
U ngrit në këmbë e më përfshiu për beli, u dalldisëm në
kërcimin pa muzikë. Muzika e mrekullueshme ishte ajo e
vargjeve që recitonim:
E mashkujt vetë hamenden
ç’kam unë që i merr
dhe rropaten kot,
por s’ma prekin dot
të mbrendshmin mister.
Kur t’u tregoj përpiqem
Thonë jemi ende n’terr.
Them,
m’asht në harkun e shpinës,
buzëqeshjen plot diell,
në përhedhjen e gjoksit,
në hiret që sjell.
Jam femën
Fenomenalisht!
Femën fenomenale
Më quej lirisht.
U mbush frymë, më la, por vazhdoi të më shoqëronte me zë. U ul dhe s’prani së recituari.
Tash po e kuptoni,
pse kryet s’e mbaj varë,
pse s’bërtas e pse eci mbarë,
pse nuk flas me za zhurmëtar.
Tek kaloj kur t’më shihni
ju ndihuni krenarë!
Them,
e kam në kërcitjen e takave,
te flokët në çdo lakim,
në shuplakën e dorës,
në vetë kujdesin tim.
Sepse jam femën
Fenomenalisht!
Femën fenomenale
Më quej lirisht.
E lodhur nga vërtitjet, m’i zunë sytë paratë e bëra shuk prapa divanit. U kërrusa t’i merrja për t’ia kthy, po ajo ndërkohë ishte dhënë te dera. E kapa për krahu. Ishte dy pëllëmbë më e gjatë se unë. U kthye me atë hapin e saj të rëndë dhe më kapi për gryke, duke më çuar përpjetë si të ishte burrë e duke më bërë të ngrihem majë gishtash. Me tjetrën, m’i hoqi paratë e bëra shuk dhe m’i hodhi sërish diku, pastaj më lëshoi. Teksa merrja frymë me vështirësi e luta për të fundit herë. Me shpinë të kthyer, më tha:
– Lutu që libri të më duket i përtypshëm, ndryshe hiç mos ia mësyj të hanën në punë!
Buzëqeshi. Qe diçka e rrallë. Eci me hapin e rëndë, me librin e futur nën sqetull, ndërkohë që përpiqej të ndizte një cigare.
– Heej! – i thirra pasi kaloi trotuarin.
Mezi e ktheu kokën.
– Faleminderit!
Ma bëri me dorë dhe u zhduk pas rrethojës së oborrit të saj plot trëndafila që kishin nxjerrë kokat edhe këndej
grilave. Ajo e dinte në ç’krizë po kalonte lidhja ime. Gratë i kishin thënë se im shoq qe zemëruar së tepërmi kur i pata treguar për librin, më saktë, për shpenzimet rreth tij. Para disa ditësh më gjeti vetëm në kohën e pauzës dhe më këshilloi që të mundohesha ta ruaja martesën me çdo kusht. Dhe ashtu bëra.
Mbrëmë, pasi fjeti djali, me burrin folëm gjatë, çka rrallë e për mall na ndodh viteve të fundit. Ai më befasoi, u ngrit në këmbë dhe nga komodina, që e mbante nën dry, nxori një tufë letrash, duke më treguar se kurrë s’kishte rreshtë së shkruari poezi. Unë qava, qava aq shumë nga gëzimi, sa më iku gjumi.
Arsyetimi i tij rreth kundërshtisë së botimit qe edhe më befasues. Si mundet një shoqëri si kjo, në të cilën jetojmë, ta kuptojë artin tonë? Prandaj, nuk ia vlen të botosh, më tha.
Kjo vizitë e Cufës m’u duk mbështetje e vërtetë. Një dorë e zgjatur prej një njeriu të mirë. U ktheva në kuzhinë duke kërkuar pjatën me tortën e lënë përgjysmë. Shumë mirë që nuk më zuri me të në dorë, sepse nuk kisha pjesë të tjera. Në të kthyer pashë paratë e hedhura përtokë, jo shumë larg tavolinës. Filmi mbaroi. Siç ju thashë, burri me vogëlushin nuk ndodheshin në shpi, ndaj vendosa ta rilexoja (stërlexoja) librin tim. Kisha ngelë te nënkapitulli Ujku. Pasditja e vonë qe e qetë. Një pasdite kur unë zbulova një regjisore.
