Në buzë të një oaze pothuajse të përfshirë nga dunat ku ende kalon karvani i rrallë është një peizazh shkretëtirë i shpuar nga vrima. Tavat e kripës së Kalala pranë Bilmës në Nigerin verilindor ishin dikur një ndalesë thelbësore për tregtarët me linjat e tyre të lëkundura të deveve.
Nga Al Jazeera, Fol Drejt
Gërmimi i kripës, i kryer nga brezi në brez, ishte një biznes i lulëzuar, që përfshinte një mall kaq të çmuar sa që blihej dhe shitej nëpër Sahara dhe më gjerë. Gjatë shekujve, qindra gropa janë hapur me dorë dhe më pas janë mbushur me ujë për të nxjerrë kripë nga shkëmbi vendas.
Sot, në këtë rajon të izoluar të shkretëtirës, të rrënuar nga bandat e armatosura dhe kontrabandistët, gërmuesit luftojnë për të mbijetuar.
Duke qëndruar në gropat e zeza dhe okër, Ibrahim Tagaji dhe një koleg po luftonin me një levë për të korrur dhuratën – një metodë e nxjerrjes që në thelb mbetet e pandryshuar pavarësisht kalimit të kohës.
Një ditë jashtëzakonisht e nxehtë kur temperaturat arritën 45C, në hije po përfundonte.
Të zbathur në shëllirë duke notuar me kristale, të dy burrat nxorën gurë të kripur për t’i goditur e bluar në kokrra, të cilat më pas u hoqën me një pagur.
Ata e derdhën kripën në kallëpe të bëra nga hurma, duke formuar pllaka që më pas ishin gati për shitje.
Është punë e vështirë, e shpërblyer nga të ardhurat që luhaten në varësi të blerësve që kalojnë nëpër qytet.
“Kur vjen dikush me para, fitoni shumë,” tha Tagaji ndërsa punonte me lopatë. “Përndryshe, ka shumë punë dhe paratë janë të pakta.”
Ekonomia lokale ofron pak alternativa dhe afërsisht gjysma e popullsisë së Bilma-s ende punon me gropa kripe, sipas zyrtarëve lokalë.
“Sapo të braktisësh shkollën, duhet të punosh këtu”, tha Omar Kosso, një veteran i industrisë.
“Çdo familje ka kripën e vet. Jeni me gruan, fëmijët, vijmë punojmë”.
Punëtori i kripës, Omar Kosso thotë se klientët bëjnë pazare shumë me tregtarët dhe trafikantët. “Ne nuk kemi klientë të mirë,” thotë ai, por ofertat – kryesisht të ulëta – janë të vështira për t’u refuzuar për njerëzit në këtë rajon të varfër.
Karvanët drejtojnë kafshët në një udhëtim 45-ditor në Libi në zonën Djado të Nigerit në shkretëtirën e Saharasë. Karvanët e deveve ende ndalojnë në Bilma, ku shumica dërrmuese e banorëve jetojnë në shtëpi tradicionale me mure kripe dhe balte të nxjerra nga guroret aty pranë.
Minerali i prodhuar në kripurat e Bilmës është i destinuar për konsum nga kafshët.
Një individ i quajtur “mai” është autoriteti tradicional në Bilma. Ai përcakton se kush e merr se cilën zonë të gërmojë për kripë dhe cakton çmimin e shitjes.
Një flamur 200-vjeçar mban shenjat e familjes së Kiari Abari, pasardhës i një vargu të gjatë sulltanësh në Bilma.
Si mai, Abari Chegou promovon virtytet e kripës së prodhuar në vend. “Kripa e detit duhet të jodizohet për të shmangur mangësitë,” tha ai. “Kripa jonë është 90 për qind e jodizuar, kështu që ne mund ta hamë atë drejtpërdrejt pa rrezikuar të sëmuremi.”
Për fat të keq të Bilmës, tregtia e kripës po “tretet”. “Në të kaluarën, karvanët vinin njëri pas tjetrit” tha Kiari Abari Chegou, duke u tërhequr nga disa grupe etnike në rajon. “Tani nuk është si më parë.”
Tregtarët tuareg hoqën dorë gradualisht nga mënyra e tyre nomade e jetesës për t’u vendosur dhe për të kultivuar ultësirat pjellore të maleve Ajrore aty pranë në Nigerin verior.
Udhëtimi në shkretëtirë është sa i rrezikshëm aq edhe i vështirë. Trafikantët dhe kriminelët e tjerë përfitojnë nga kufijtë porozë të rajonit. Kjo do të thotë se njerëzit udhëtojnë të armatosur dhe, kur është e mundur, në autokolona nën përcjellje ushtarake për t’u mbrojtur kundër sulmeve./FolDrejt/
