Kur bëhet fjalë për politikën e jashtme, Henry Kissinger është një nga zërat më të rëndësishëm në SHBA, shkruan MorningStar, përcjell Fol Drejt.
Për vite ka qenë këshilltar për sigurinë kombëtare. Ai ishte gjithashtu sekretar i shtetit nën presidentët Richard Nixon dhe Gerald Ford.
Në fillim të viteve 1970, ai organizoi afrimin SHBA-Kinë për të izoluar dhe dobësuar Bashkimin Sovjetik të atëhershëm.
Kissinger nuk është i butë. Ai ishte i përfshirë drejtpërdrejt në grushtin e shtetit të vitit 1973 në Kili dhe gjithashtu në luftën jashtëzakonisht brutale në Vietnam. Të premten, më 27 maj, ky ish-burrështetas mbushi 100 vjeç.
Drejt një konfrontimi mes SHBA-së dhe Kinës?
Me rastin e njëqindvjetorit të tij, Kissinger ka dhënë një intervistë të gjerë për Economist. Në të ai shprehu shqetësimin e tij të thellë për situatën aktuale botërore dhe më konkretisht përballjen e mundshme mes dy superfuqive aktuale: SHBA-së dhe Kinës. Kissinger mendon se “të dyja palët e kanë bindur veten se tjetra përfaqëson një rrezik strategjik”.
Pekini ka arritur në përfundimin se SHBA do të bëjë gjithçka për ta mbajtur Kinën poshtë dhe kurrë nuk do ta trajtojë atë si të barabartë.
Në Uashington, nga ana tjetër, ekziston një besim se Kina dëshiron të zëvendësojë SHBA-në si lider botëror.
Kissinger është veçanërisht i alarmuar nga konkurrenca në rritje midis dy superfuqive për të fituar epërsi teknologjike dhe ekonomike. Ai ka frikë se ky rivalitet do të ushqehet më tej nga inteligjenca artificiale.
Ai vëren se si marrëdhëniet e pushtetit dhe baza teknologjike e luftës po evoluojnë shumë shpejt. Si rezultat, nuk ka më asnjë parim fiks mbi bazën e të cilit vendet mund të krijojnë rend. Dhe nëse nuk e gjejnë atë urdhër, ata mund të përdorin dhunën.
Sipas Kissinger, “ne jemi në një situatë klasike të paraluftës botërore, ku asnjëra palë nuk ka shumë hapësirë koncesioni politik dhe në të cilën çdo shqetësim i ekuilibrit mund të çojë në pasoja katastrofike”.
Dallimi nga atëherë dhe tani është se në një konflikt aktual, ne do të gjejmë veten në një situatë “shkatërrimi të siguruar reciprokisht”.
Fati i njerëzimit varet nga mirëkuptimi i SHBA-së dhe Kinës. Dhe nuk ka shumë kohë. Duke pasur parasysh përparimin e shpejtë të AI dhe aplikimet e saj të mundshme ushtarake, ai thotë se kemi vetëm pesë deri në 10 vjet për të gjetur një mënyrë për t’u pajtuar me njëri-tjetrin.
Diplomacia
Padyshim që nuk është një mendim ngadhnjimtar. Por Kissinger nuk është fatal. Frika nga lufta jep arsye për shpresë. Ai mendon se është ende e mundur që Kina dhe Shtetet e Bashkuara të bashkëjetojnë pa kërcënimin e një lufte gjithëpërfshirëse me njëra-tjetrën, megjithëse suksesi nuk është i garantuar.
Përvoja e tij e pasur i thotë se diplomacia e vendosur është mënyra e vetme për të shmangur konfliktin shkatërrues.
Në mënyrë ideale, kjo bëhet në bazë të vlerave të përbashkëta. Ai është i bindur se një rend botëror mund të krijohet bazuar në rregullat që Evropa, Kina dhe India mund të miratojnë. Negociatat mes dy superfuqive mund të ndihmojnë në ndërtimin e besimit të ndërsjellë. Ai besim më pas do të çojë në kufizim nga të dyja palët.
Pra, negocioni në vend që të shkoni në ekstreme në një përballje, sepse “nëse atëherë mbështeteni tërësisht në atë që mund të arrini përmes pushtetit, ka të ngjarë të shkatërroni botën”.
Një kuptim i saktë i Kinës
Kissinger paralajmëron kundër atyre që priren drejt keqinterpretimit të ambicieve të Kinës. Sipas tij, gjigandi aziatik “nuk po shkon drejt dominimit botëror në kuptimin hitlerian. Kështu nuk mendojnë apo e kanë menduar ndonjëherë rendin botëror.” Lufta ishte e pashmangshme për Gjermaninë naziste, sepse Adolf Hitleri kishte nevojë për të, por ky nuk është rasti me Kinën.
Ai e sheh sistemin kinez si konfucian, që do të thotë se liderët nuk kërkojnë dominim, por kërkojnë të arrijnë fuqinë maksimale për të cilën është në gjendje vendi i tyre. Ata gjithashtu kërkojnë respekt për arritjet e tyre.
Kissinger mendon se qëndrimi gjithçka ose asgjë e SHBA-së ndaj Kinës është i rrezikshëm. Nëse SHBA dëshiron të gjejë një mënyrë për të jetuar me Kinën, nuk duhet të kërkojë ndryshimin e regjimit.
Një kolaps i qeverisë komuniste do të çonte në luftë civile për 1.4 miliardë njerëz dhe vetëm do të rriste paqëndrueshmërinë globale. “Nuk është në interesin tonë ta çojmë Kinën drejt shpërbërjes”, thotë Kissinger.
Tajvani dhe AI
Kissinger percepton dy fusha ku SHBA dhe Kina mund të negociojnë për të promovuar stabilitetin global: Tajvani dhe inteligjenca artificiale.
Së pari, Tajvani. Kissinger ishte arkitekti i afrimit midis SHBA-së dhe Kinës në vitet 1970.
Në agjendën e atyre bisedimeve, Tajvani ishte një nga temat e rëndësishme. Mao Ce Duni, numri një i atëhershëm i Kinës, kishte treguar domosdoshmërinë e lënies së çështjes vetëm për 100 vjet.
SHBA-ja pranoi se Tajvani ishte zyrtarisht pjesë e Kinës, ndërsa Pekini nuk do të bënte asnjë përpjekje për të aneksuar ishullin me forcë.
Sipas Kissinger, Donald Trump hodhi në erë këtë mirëkuptim që ishte krijuar mes Nixonit dhe Maos pas 50 vjetësh.
Me nxitjen e tij mbi Tajvanin, Trump donte të nxirrte koncesione tregtare nga Kina. Joe Biden vazhdon nxitjen me retorikë më të qytetëruar.
Kissinger mendon se nxitja e SHBA-së mbi Tajvanin nuk është e mençur, sepse një luftë si lufta e sotme në Ukrainë do të shkatërronte ishullin dhe do të shkatërronte ekonominë globale.
Fusha e dytë ku të dy superfuqitë duhet të flasin me njëra-tjetrën është inteligjenca artificiale.
“Ne jemi në fillimin e një aftësie ku makinat mund të imponojnë murtajë globale ose pandemi të tjera, jo vetëm bërthamore, por çdo fushë të shkatërrimit njerëzor.”
Kissinger mendon se AI do të bëhet një faktor kryesor në siguri brenda pesë viteve. Ashtu si shtypshkronja luajti një rol në shkaktimin e luftërave shkatërruese të shekujve 16 dhe 17, AI do të ketë potencialin të shkaktojë kërdi të madhe.
Për të reduktuar kërcënimin e armëve bërthamore, Bashkimi Sovjetik dhe SHBA negociuan për të kontrolluar arsenalet. Diçka e ngjashme do të nevojitet për AI: “Mendoj se duhet të fillojmë shkëmbimet mbi ndikimin e teknologjisë tek njëri-tjetri. Ne duhet të bëjmë hapa të vegjël drejt kontrollit të armëve, në të cilat secila palë i paraqet tjetrës materiale të kontrollueshme për aftësitë.”
Ukrainë
Në sytë e Kisingerit, pushtimi rus i Ukrainës ishte “një gabim katastrofik në gjykimin e Putinit”. Por fajin e ka edhe Perëndimi: “Mendova se vendimi për të lënë të hapur anëtarësimin e Ukrainës në NATO ishte shumë i gabuar”.
Kjo ishte destabilizuese. Kishte një premtim për mbrojtjen e NATO-s, por asnjë plan për ta realizuar atë. Prandaj, Ukraina ishte e pambrojtur ndërsa Rusia ishte zemëruar.
Kissinger ndihet i prirur të mbështesë propozimin e paqes të Kinës. Ndërsa ky plan nuk merret seriozisht në Perëndim, Kissinger sheh në të një qëllim serioz që mund të komplikojë diplomacinë rreth luftës, por gjithashtu mund të ofrojë pikërisht mundësinë për të ndërtuar besimin e ndërsjellë midis fuqive të mëdha.
Sipas Kissinger, kinezët janë seriozë sepse kanë çdo interes që Rusia të dalë e padëmtuar nga lufta. Ai gjithashtu beson se pas bisedës telefonike mes Xi Jinping dhe Volodymr Zelensky, Kina vepron si ndërmjetëse midis Rusisë dhe Ukrainës.
Përparësitë e planit janë njohja e Kinës se Ukraina duhet të mbetet një vend i pavarur dhe paralajmërimi i saj kundër përdorimit të armëve bërthamore. Nuk përjashtohet as që Pekini do të pranonte anëtarësimin e Ukrainës në NATO.
Kissinger dëshiron t’i japë fund luftës shpejt. Për të arritur paqen e qëndrueshme në Evropë, sipas tij, Perëndimi duhet të bëjë dy hapa.
Së pari, Ukraina duhet të bashkohet me NATO-n. Kjo është për të mbrojtur vendin, por edhe për ta mbajtur atë nën kontroll. Ai e konsideron situatën aktuale si të rrezikshme: “Tani e kemi armatosur Ukrainën në një pikë ku ajo do të jetë vendi më i armatosur dhe njëkohësisht me lidershipin me më pak përvojë strategjike në Evropë”.
Së dyti, Evropa duhet të kërkojë një afrim me Rusinë dhe ta lërë të lidhet për të krijuar një kufi të qëndrueshëm lindor. Duhet të ketë një strukturë të re sigurie në Evropën Qendrore dhe Lindore, në të cilën Rusia duhet të gjejë një vend.
Media dhe politika
Kissinger nuk ka një fjalë të mirë për median dhe botën politike. Ai e vlerëson të ulët gjykimin e mediave; ato gjithashtu nuk kanë ndjenjën e masës.
Kur ai ishte në detyrë shtypi ishte armiqësor ndaj tij, por pati dialog pavarësisht kësaj. Sot, ata nuk kanë asnjë nxitje për të qenë kritikë. “Tema ime është nevoja për ekuilibër dhe moderim.”
Por është veçanërisht në politikë që gjërat po shkojnë keq sot. Kur ai ishte në detyrë, kishte lidhje miqësore me drejtuesit e partisë tjetër. Kundërshtari politik u trajtua në mënyrë të denjë. Sot, të gjitha mjetet janë të pranueshme për të goditur kundërshtarin politik.
Trump dhe Biden kanë nxitur shumë polarizimin. Kissinger ka frikë se kjo mund të çojë në dhunë. SHBA-së i mungon lidershipi: “Unë nuk mendoj se Biden mund të japë frymëzim dhe (…) Unë shpresoj që republikanët të mund të vijnë me dikë më të mirë. Nuk është një moment i lavdishëm në histori.”
SHBA ka nevojë urgjente për një mendim strategjik afatgjatë: “Kjo është sfida jonë e madhe që ne duhet ta zgjidhim. Nëse nuk e bëjmë, parashikimet e dështimit do të vërtetohen.”
/Ndalohet kopjimi dhe shfrytëzimi i artikullit pa lejen paraprake të redaksisë së Fol Drejt, përkatësisht, shpërfillja e kushteve të përdorimit sipas të drejtave të ©
/FolDrejt.com/
