Holanda ka kërkuar falje për të kaluarën e saj koloniale, skllavërimin dhe eksplorimin e mandatuar nga shteti holandez gjatë shekujve 17-19, shkruan BBC, përcjell Fol Drejt.
Kryeministri holandez Mark Rutte tha se skllavëria duhet të njihet në “termat më të qartë” si “një krim kundër njerëzimit”. Në fjalën e tij Rutte tha: “Sot kërkoj falje për veprimet e shtetit holandez ndaj njerëzve të skllavëruar në të kaluarën.”
Fjalimi në Hagë të hënën erdhi përpara vizitave ministrore në Karaibe dhe Surinam.
Megjithatë, kritikët janë ankuar për konsultime të pamjaftueshme dhe thonë se mënyra se si është shtyrë nga kabineti holandez ka një “ndjenjë koloniale”.
Gjashtë fondacione të Surinamit kërkuan një urdhër gjykate për të shtyrë kërkimin e faljes në 1 korrik 2023, që do të shënonte 160-vjetorin e Aktit të Emancipimit, megjithëse u desh edhe një dekadë përpara se skllavëria të hiqej gradualisht në kolonitë holandeze.
“Duhet të jetë më 1 korrik, në datën kur na hoqën prangat,” thotë DJ Etienne Wix, stacioni radiofonik komunitar mArt i të cilit ishte mes grupeve që kërkonin një datë tjetër.
Së bashku me kërkimfaljen zyrtare, qeveria holandeze pritet të ndajë 200 milionë euro për projektet e ndërgjegjësimit dhe zotohet se do të shpenzojë 27 milionë euro për një muze të skllavërisë.
Më shumë se 600,000 njerëz nga Afrika dhe Azia u trafikuan nga tregtarët holandezë midis shekujve 17 dhe 19.
Gjatë shekullit të 17-të, Holanda ishte një nga vendet tregtare më aktive në botë, në një periudhë të njohur si “Epoka e Artë” që pa përparime të mëdha në shkencë dhe kulturë.
Pasuri e madhe u krijua përmes skllavërisë dhe shfrytëzimit të mandatuar nga shteti.
Burrat, gratë dhe fëmijët e skllavëruar u detyruan të punonin në plantacionet e sheqerit, kafesë dhe duhanit, në miniera dhe si skllevër shtëpie në “Botën e Re”, toka të kolonizuara në Amerikë dhe Karaibe. Ata u janë nënshtruar dhunës ekstreme fizike, mendore dhe seksuale.
Vetëm në provincën perëndimore të Holandës, një studim i Këshillit Kërkimor Holandez zbuloi se 40% e rritjes ekonomike midis 1738 dhe 1780 mund t’i atribuohej skllavërisë.
Kryeministri ka ecur përpara me atë që ai e përshkroi si një “moment kuptimplotë”, duke treguar nevojën për të kapitalizuar mbështetjen aktuale politike për një kërkim falje dhe për të lejuar që viti 2023 të jetë një vit përkujtimor me fonde të alokuara për nisma të veçanta.
“Holanda është një nga shoqëritë evropiane me lidhjet më të drejtpërdrejta dhe më të gjera me skllavërinë,” thotë Pepijn Brandon, profesor i Historisë Ekonomike dhe Sociale Globale në Universitetin e Lirë të Amsterdamit, i cili botoi studimin.
Ai beson se ka pasur një ndryshim në perceptimin publik për trashëgiminë e skllavërisë holandeze gjatë dekadës së fundit me njohjen se kolonializmi dhe skllavëria ishin në zemër të Holandës duke qenë një komb tregtar lider në botë.
Rritja e vëmendjes në media dhe arsim tregon se tema tani trajtohet shumë ndryshe, shton ai. Ky zgjim ka nxitur pyetje themelore në lidhje me shpërndarjen e pasurisë holandeze dhe mbizotërimin e paragjykimeve të epokës koloniale sot.
Në një park të mbuluar me ngrica në lindje të Amsterdamit, poeti dhe aktivisti për të drejtat e barabarta Kuinsi Gario hedh sytë nën diellin e pasdites.
“Shumica e njerëzve e kuptojnë se Epoka e Artë është një term i gabuar, kështu që çështja e vërtetë nuk është më terminologjia. Nëse e kuptoni se Epoka e Artë nuk është më e artë, çfarë do të thotë të korrigjoni dëmin, sistemet që u ndërtuan atëherë?”
Dhe kjo, thotë ai, duhet të jetë pikënisja për një kërkim falje.
Paragjykimi i sotëm
Kërkimi i faljes vjen një javë pasi një raport zbuloi se njerëzit brenda ministrisë së jashtme holandeze ishin ekspozuar ndaj komenteve raciste dhe disa madje kaluan testin për t’u avansuar në pozitë për shkak të ngjyrës së lëkurës ose origjinës së tyre etnike.
Brenda të njëjtit departament, vendet afrikane u përshkruan në komunikimet e brendshme si “vendet e majmunëve”.
Pasoi një kërkim falje nga ministri i jashtëm, me Wopke Hoekstra që pranoi se raporti mund të dëmtojë reputacionin e vendit në arenën ndërkombëtare.
Holanda është akuzuar për përjetësimin dhe institucionalizimin e racizmit.
Në vitin 2020, raportuesi i atëhershëm i OKB-së për racizmin, Tendayi Achiume, zbuloi se vetë-imazhi i “tolerancës” po bllokonte trajtimin e diskriminimit dhe racizmit sistematik brenda policisë holandeze.
Njerëzit me origjinë migrante kanë mesatarisht shtëpi më të vogla, arritje dhe të ardhura më të ulëta arsimore dhe shëndet më të dobët, sipas një raporti të Statistikave të Holandës.
“Emigrantët trajtohen si qytetarë të klasit të dytë që nga fillimi,” shpjegon Prof Brandon. “Kjo përkthehet si një pozicion fillestar i pabarabartë. Dhe më pas racizmi si justifikim për skllavërinë, kjo është e dukshme sot.”
“Ne na pëlqen t’i themi vetes se jemi tolerantë,” më tha një mik holandezo-surinamez. “Ne e festojmë këtë tolerancë, por toleranca në thelb do të thotë të pranosh diçka që nuk të pëlqen dhe kështu ndihemi, nuk jemi të mirëpritur, vetëm të toleruar”.
Quinsy Gario krijoi lëvizjen “Black Pete është racizëm”, duke thirrur traditën vjetore të Sinterklaas e cila, deri pak vite më parë, përfshinte një praktikë të përhapur të njerëzve të bardhë “të nxirrnin” për të përfaqësuar personazhin imagjinar Zwarte Piet – ose Black Pete.
Ai beson se ky lloj qëndrimi ekziston ende në institucionin holandez. Ai përmend një skandal holandez të ndihmës për kujdesin e fëmijëve, kur zyra e taksave u zbulua se kishte ndjekur në mënyrë agresive familjet me prejardhje migrante për para që nuk i kishin borxh, dhe përfaqësim në trupin diplomatik të Holandës, të cilin ai i përshkroi si “njerëz biondë, me sy blu”.
Njohja dhe dëmshpërblimet?
Përafërsisht 70% e komunitetit afrikano-karaibas në Holandë, i cili përbëhet kryesisht nga pasardhës të skllevërve, besojnë se kërkimi i faljes është i rëndësishëm. E megjithatë në popullatën më të gjerë, pothuajse gjysma e holandezëve nuk e mbështesin një kërkim falje, ndërsa 38% e mbështesin, sipas një sondazhi të I&O Research.
Disa kanë shprehur shqetësime për koston e pretendimeve të mundshme për dëmshpërblim; të tjerë argumentojnë se nuk ishin ata ose paraardhësit e tyre që skllavëruan ose përfituan nga kolonializmi, ndaj hedhin poshtë konceptin e një kërkim faljeje kolektive.
Linda Nooitmeer, drejtore e Institutit Kombëtar për Studimin e Skllavërisë Hollandeze dhe trashëgimisë së saj, është përfshirë në negociata. Ajo thotë se kërkim falja i lejon njerëzit të shikojnë përpara drejt së ardhmes dhe të konsiderojnë hapat e ardhshëm.
“Fokusi duhet të jetë se si mund të riparojmë, si të restaurojmë gjithçka që është thyer, jo vetëm në koloni, por edhe këtu në Holandë”, thotë ajo.
Ajo shton se fakti që kërkim falja po diskutohet do të thotë se jetët e pakicave janë në krye të agjendës së Holandës.
“Kjo do të thotë se ne jemi duke u parë. Ka ende shumë dhimbje nga neglizhenca. Ky është një shans për ta bërë veten të dukshëm,” thotë ajo.
Ashtu si shumë vende perëndimore, partitë e ekstremit të djathtë kanë ndjekës të konsiderueshëm në Holandë dhe këto parti e kundërshtojnë kërkimin e faljes.
Thierry Baudet, kreu i Partisë së Forumit për Demokraci, thotë se grupi i tij “nuk sheh asnjë kuptim në gjeste të tilla”.
Njohje mbretërore
Përveç kërkimit të faljes së qeverisë, Mbreti Willlem-Alexander ka porositur një hetim të pavarur mbi rolin e familjes mbretërore holandeze në të kaluarën koloniale dhe të tashmen postkoloniale.
Ajo vjen ndërsa familjet e tjera mbretërore konsiderojnë rolet e tyre në tregtinë e skllevërve. Në Mbretërinë e Bashkuar, Mbreti Charles III dhe Princi i Uellsit shprehën pikëllimin “personal” dhe “të thellë” për pjesën e Britanisë në tregtinë transatlantike të skllevërve gjatë fjalimeve në Ruanda dhe Xhamajka në fillim të këtij viti.
Pavarësisht kërkim faljes zyrtare nga holandezët, ajo mund të rrisë presionin ndaj të tjerëve për të njohur dhe për të kompensuar abuzimet historike dhe bashkëkohore të të drejtave të njeriut në një mënyrë më të qartë dhe më të prekshme.
Quinsy Gario beson se kjo duhet të përfshijë dëmshpërblime dhe bashkëpunime. “Një kërkim falje e vlefshme do të thotë të dëgjosh në të vërtetë dhe të rindërtosh se si funksionon mbretëria dhe të shërosh terrorin psikologjik dhe pabarazitë materiale. Fjalët janë të mira, por veprimet duhet të nënkuptojnë dëmshpërblime.” /SJ FolDrejt/
