Një nga vendet më të diskutueshme në Europën Lindore është Ishulli i Gjarpërinjve. I vendosur 30 milje larg bregut jugor të Ukrainës në Detin e Zi, prej kohësh shumë kombe kanë pasur pretendime gjatë historisë.
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Ukraina mori kontrollin e ishullit, por diçka e tillë pati shumë diskutime si nga Rusia ashtu edhe nga Rumania.
Ishulli i gjarpërinjve dhe luftërat ruso-turke
Në 1788, grekët e quajtën ishullin “Fidonisi”, pas Betejës së Fidonisit midis flotës ruse dhe osmane gjatë Luftës Ruso-Turke të 1787-92 Osmanët humbën kontrollin e ishullit nga Perandoria Ruse gjatë Luftës Ruso-Turke të 1828-29 .
Pas Luftës Ruso-Turke të 1877-78 , Perandoria Osmane ia dha Rumanisë ishullin dhe rajonin e Dobrujës Veriore, për aneksimin nga Rusia të rajonit të Besarabisë Jugore të vendit.
Lufta e Parë Botërore
Gjatë Luftës së Parë Botërore, Rusia ndërtoi një stacion në ishullin e gjarpërinjve, i cili u lejua përmes aleancës së saj me Rumaninë. Megjithatë, stacioni, së bashku me një far të ndërtuar në 1860, u shkatërruan në qershor 1917 pasi kryqëzori otoman Midilli bombardoi ishullin.
Pas luftës, ishulli mbeti pjesë e Rumanisë sipas Traktatit të Versajës. Në vitin 1922, fari u rindërtua.
Roli i ishullit të gjarpërinjve gjatë Luftës së Dytë Botërore
Ishulli i gjarpërinjve ishte ende nën juridiksionin rumun në fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Mbi të u ndërtua një radio stacion, për t’u përdorur nga fuqitë e Boshtit. Megjithatë, duke pasur parasysh lidhjet e tij me ato kombe, si ishulli ashtu edhe stacioni u bënë objektiv për Flotën Sovjetike të Detit të Zi, raporton abcnews.al.
Për ta mbrojtur atë, rumunët armatosën forcat e tyre me armë kundërajrore ruse 122 mm dhe 76 mm, si dhe një armë shtesë kundërajrore 37 mm, dy mitralozë kundërajrore dhe dy raketa 45 mm.
Incidenti i parë ndodhi në qershor 1941, kur armët sovjetikë Kharkov, Smyshlyonyi dhe Bezposhchadny kryen patrullime pranë ishullit. Operacione të ngjashme ndodhën muajin tjetër kur arma Tashkent dhe katër të tjerë kryen një spastrim, i ndjekur më vonë nga një patrullë nga dy nëndetëse të klasit Shchuka dhe tre nëndetëse të klasit M.
Të shqetësuar për shtimin e patrullave sovjetike, rumunët dhe gjermanët lëshuan breshëri minash rreth ishullit të gjarpërinjve në dhjetor 1942. Ndërsa anijet sovjetike ishin në gjendje të dëmtonin radiostacionin e ishullit, farin dhe kazermat e trupave, kryqëzori Voroshilov u dëmtua nga minat rumune.
Kjo u pasua pak më shumë se një javë më vonë nga fundosja e një nëndetëse sovjetike.
Trupat rumune humbën kontrollin e ishullit të gjarpërinjve në gusht 1944. Pasi i gjithë personeli ishte evakuuar në mënyrë të sigurtë, trupat sovjetike morën kontrollin.
Ishulli ka qenë në kontrollin sovjetik për dekada të tëra
Sipas Traktatit të Paqes të Parisit të vitit 1947, Rumania u detyrua t’i dorëzonte Bashkimit Sovjetik një pjesë të madhe të territorit të saj. Megjithatë, si ishulli i gjarpërinjve ashtu edhe gryka e Dunabe nuk u përmendën, që do të thotë se të dy mbetën pjesë e vendit deri në vitin 1948.
Ishte pikërisht në këtë kohë që BRSS dhe Rumania iu nënshkruan një protokolli që i vendoste ato nën administrimin sovjetik, pavarësisht raporteve të mëvonshme se marrëveshja nuk u ratifikua kurrë.
Në të njëjtin vit, sovjetikët ngritën një stacion radari në ishullin e gjarpërinjve për përdorim si kundërajror ashtu edhe detar, raporton abcnews.al.
Kontrolli sovjetik i ishullit u konfirmua në shkurt 1961 me një traktat midis BRSS dhe Rumanisë, dhe nga 1967-87 të dy vendet negociuan përcaktimin e kufijve të shelfit kontinental.
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, kontrolli i ishullit të gjarpërinjve iu kalua Ukrainës, pavarësisht se një numër organizatash dhe partish qeveritare rumune pretendonin se ai duhej të kthehej.
Në vitin 1997, kombet nënshkruan një traktat, në të cilin të dyja “ripohojnë se kufiri ekzistues midis tyre është i paprekshëm dhe për këtë arsye, ata do të përmbahen, tani dhe në të ardhmen, nga çdo përpjekje kundër kufirit, si dhe nga çdo kërkesë ose akti i sekuestrimit dhe uzurpimit të një pjese ose të gjithë territorit të palës kontraktuese.”
Marrja në kontroll nga Rusia e ishullit të gjarpërinjve pas pushtimit të Ukrainës në vitin 2022
Më 24 shkurt 2022, dy anije luftarake të marinës ruse Vasily Bykov dhe Moskva – sulmuan ishullin e gjarpërinjve. Në përgjigje të një transmetimi nga një prej anijeve, një roje kufitare ukrainase u përgjigj: “Shkoni q****”, një frazë që më vonë u bë një simbol i qëndrueshmërisë dhe rezistencës së Ukrainës. Ishulli u pushtua përfundimisht nga forcat ruse, ndërsa personeli ushtarak ukrainas u arrestua, raporton abcnews.al.
Ishulli është një pozicion kyç strategjik në Detin e Zi, pasi është vetëm 185 milje nga Krimea, të cilën Rusia e aneksoi në vitin 2014. Ai është gjithashtu një simbol i pretendimeve territoriale detare të Ukrainës, që shumë besojnë se është arsyeja kryesore që forcat ruse e shënjestruan atë në fillim të pushtimit të vendit.
Më 26 shkurt 2022, zyrtarët ukrainas njoftuan se Sapphire, një anije civile e kërkim-shpëtimit, ishte kapur në brigjet e ishullit Snake. Pak më pak se një muaj më vonë, u krye një shkëmbim i të burgosurve, duke rezultuar në lirimin e 19 marinarëve ukrainas, duke përfshirë ekuipazhin e Sapphire.
/abcnews.al
