The Guardian i ka kushtuar një artikull të veçantë zhvillimeve të fundit në Kosovë, ndërsa ka zhvilluar një itervistë me Izmir Zeqirin, kryetar i Zubin Potokut, i cili e fitoi garën në zgjedhjet e fundit lokale, që u mbajtën në katër komunat veriore, shkruan Fol Drejt.
I ulur pas një tavoline të zezë të zhveshur, në një dhomë të vogël të zbardhur në veri të Kosovës, kryetari i fshatit, Izmir Zeqiri, ende po orvatet të mësohet me vëmendjen ndërkombëtare. “Nuk ishte qëllimi im të bëhesha një njeri i famshëm,” thotë ai ndërsa telefoni i tij celular i bie vazhdimisht. “Ne menduam se më shumë njerëz do të konkurronin dhe nuk e imagjinonim se mund të fitonim.”
Kjo nuk është modesti e rreme. Zeqiri është një nga disa qindra shqiptarë etnikë në komunën me shumicë serbe të Zubin Potokut dhe kandidatura e tij në zgjedhjet e prillit ishte një gjest simbolik. Por kur Lista Serbe, partia e mbështetur nga Beogradi që kontrollon pjesën më të madhe të jetës publike në komunat veriore me shumicë serbe, vendosi të bojkotojë zgjedhjet dhe urdhëroi votuesit serbë të ndiqnin shembullin, Zeqiri u hodh në dallgën e një stuhie.
Ai fitoi 197 vota, me një pjesëmarrje prej 6%, 17 më shumë se kundërshtari i tij i vetëm, kështu që javën e kaluar ai u betua në detyrë. Kryebashkiakët shqiptarë u betuan edhe në tre komunat e tjera veriore pas pjesëmarrjes edhe më të ulët.
Serbët bojkotues, të tërbuar nga perspektiva e sundimit nga shqiptarët etnikë, dolën në rrugë pasi kryeministri Albin Kurti urdhëroi kryetarët e rinj të merrnin postet e tyre. Tensionet ishin aq të larta që zyrtarët e lartë duhej të shoqëroheshin në zyrat e tyre nga njësitë speciale të policisë.
Të hënën, paqeruajtësit e NATO-s, të shqetësuar se përleshjet mund të përshkallëzoheshin, dërguan trupa në bashkitë e qytetit. Ata u takuan nga demonstrues që përfshinin njerëz të maskuar me armë dhe eksplozivë. Simboli Z tani sinonim me pushtimin e Ukrainës nga Rusia u vu gjithashtu nëpër automjete. Tridhjetë trupa të NATO-s u plagosën.
Dhuna alarmoi SHBA-në, aleatin më të rëndësishëm ndërkombëtar të Kosovës. Uashingtoni e qortoi Kurtin për urdhërimin e kryetarëve të bashkive në zyrat e tyre dhe bëri thirrje për de-përshkallëzimin. Për të nënvizuar mesazhin, ambasadori amerikan Jeff Hovenier njoftoi se Kosova ishte hequr nga një stërvitje e përbashkët ushtarake dhe se marrëdhëniet dypalëshe ishin dëmtuar.
Por analistët janë të befasuar nga ky reagim. “Nuk ishte policia e Kosovës apo qeveria që plagosi dhjetëra paqeruajtës të NATO-s. Ishin grupe të armatosura serbe,” tha Toby Vogel, një analist i politikave rajonale.
SHBA dhe aleatët e saj po e veçojnë Kosovën kur më parë kishin thënë se zgjedhjet ishin në përputhje me ligjet e vendit, shtoi ai. “Sapo ndodhi kjo, mendoj se Kurti me të vërtetë nuk kishte shumë zgjidhje përveçse të detyronte që këta kryetarë bashkie të uleshin në bashkitë e tyre.”
Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, një dekadë pas fushatës së spastrimit etnik të presidentit serb Slobodan Millosheviç kundër popullsisë së saj shumicë shqiptare. Kjo kulmoi në luftën e viteve 1998-99, e cila përfundimisht u përfundua nga një fushatë bombardimi i NATO-s.
Shumica e vendeve perëndimore, përfshirë Britaninë e Madhe dhe SHBA-në, e njohin sovranitetin e Kosovës, por Serbia dhe aleatët e saj Rusia dhe Kina nuk e njohin. Serbët vazhdojnë të përbëjnë pakicën më të madhe të Kosovës, me rreth 5% të popullsisë së saj, dhe ata janë shumicë në katër komunat veriore.
Zeqiri, një aktivist politik në bazë i cili ka kandiduar për kryetar komune një herë më parë, anashkaloi më të keqen e trazirave duke injoruar urdhrin e Kurtit – i cili udhëheq një parti tjetër politike – për të marrë detyrën në bashkinë e Zubin Potok. Në vend të kësaj ai u vendos në Çabër, një fshat shqiptar ku nuk pati protesta.
Si shumë në Kosovë, ai beson se disa protestues janë të lidhur me krimin e organizuar. “Ishte një javë mjaft stresuese,” tha ai, me nënvlerësim.
“Ne jemi ende në fazën e krijimit të kabinetit tonë të ri, kështu që ishte keq të shihje revoltën që u shkaktua nga këto banda kriminale … veprimet e tyre bien në kundërshtim me rendin tonë kushtetues.”
Gazetarët në terren raportuan shumë sulme, kërcënime dhe frikësime, të cilat sugjeronin më shumë se një kryengritje spontane në bazë.
Në Çabër, 62-vjeçari Eshref Ferizi e mirëpriti gjerësisht qasjen e re, pavarësisht dhunës. Ai shpresonte se kjo do ta bënte më të lehtë jetën në veri të Kosovës, i cili ka ekzistuar në një gjendje harresë që nga lufta, nën kontrollin de facto të Beogradit.
“Ne jetojmë me pasiguri të madhe, në një gjendje të vazhdueshme stresi për atë që do të ndodhë,” tha Ferizi, teksa ecte me nipin e tij në shkollë. “Në këto 20 vitet e fundit, ne kurrë nuk jemi ndjerë të lirë si pjesa tjetër e Kosovës”.
Trazirat e fundit mund të gjurmohen në një mosmarrëveshje për targat e makinave, e cila ishte me të vërtetë një mosmarrëveshje për sovranitetin. Nëntorin e kaluar, serbët në institucionet publike të Kosovës iu bashkuan protestës për të protestuar kundër rregullave të reja që kërkojnë që të gjitha automjetet të kenë targa të Kosovës. Për shumë njerëz, përdorimi i targave të lëshuara në Prishtinë është i barabartë me njohjen e pavarësisë së Kosovës.
Kurti, i cili mori pushtetin me një biletë kundër korrupsionit në vitin 2021 me një rekord 50% të votave, zbatoi rregullat e targave. Një pjesë kyçe e agjendës së tij të reformave përfshinte një qëndrim “reciprociteti” ndaj Serbisë, pas më shumë se një dekade përpjekjesh për të normalizuar marrëdhëniet nën patronazhin e BE-së.
Vogel beson gjithashtu se ndërsa kishte shprehje të sinqerta zemërimi nga serbët vendas për mundësinë e qeverisjes nga kryebashkiakët shqiptarë për të cilët ata nuk votuan, është e qartë se të paktën një pjesë e dhunës së javës së kaluar ishte organizuar dhe drejtuar diku tjetër.
“Asgjë në të vërtetë nuk ndodh në komunat me shumicë serbe pa miratimin apo drejtimin e Beogradit,” tha ai.
“Kjo nuk do të thotë se çdo gjë e vetme që ka ndodhur gjatë demonstratave është urdhëruar drejtpërdrejt nga Beogradi. Por asnjë forcë e mirëfilltë politike lokale nuk do të lejohet të shfaqet nëse nuk është plotësisht e lidhur.”
Pas presionit të mëtejshëm nga liderët evropianë dhe amerikanë, Kurti ka treguar se ai është i hapur për mbajtjen e zgjedhjeve të reja lokale në komunat e prekura, por ai këmbëngul se duhet “një fund i menjëhershëm i dhunës nga turmat e sponsorizuara nga Beogradi”.
Tani për tani, ngjyra blu dhe e verdha e flamurit të Kosovës valëvitet për herë të parë mbi ndërtesën kryesore komunale të Zubin Potokut. Por do të ishte e lehtë të humbisje mes të kuqes, të bardhës dhe blusë serbe që zbukuron pothuajse çdo llambë dhe ballkon tjetër rreth sheshit qendror të qytetit.
Direkt përballë, qendra trekatëshe e shëndetit publik ka një flamur serb të mbështjellë nga çatia në rrugë. Më poshtë, dhjetëra protestues strehohen nga dielli në kampe të improvizuara, duke shpërthyer muzikën që pohon rolin qendror të Kosovës në folklorin serb.
Një protestuese, e cila nuk pranoi të përmendet emri, tha se donte që policia e Kosovës të largohej. “Pse janë këtu? Ky nuk është vendi i tyre”, tha ajo. “Çfarë po bën ai flamuri i Kosovës atje? ne nuk e duam atë. Ne kemi tonat.”/FolDrejt/
