Lëvizja “Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit” është ngujuar prej të mërkurës në Teatrin Kombëtar në Tiranë. Prestigjiozja gjermane Frankfurter Allgemeine Zeitung ka folur me aktivistin Besjan Pesha mbi situatën dhe arsyet për protestën, përcjell foldrejt.com.
Pas protestës studentore dhe demonstratave mujore kundër qeverisë socialiste, përsëri në kryeqytetin Tiranë ka përleshje mes policëve dhe civilëve. Bëhet fjalë për shkatërrimin e Teatrit Kombëtar të ndërtuar në 1939 në sheshin e emërtuar sipas heroit kombëtar të shqiptarëve Skendërbeg. Shkatërrimi i objektit historik do zëvendësohet me ndërtesat e gjata. Marrëveshja në fakt detyron një firmë private, që ka marrë përsipër projektin, që krahas ndërtesës së lartë të ndërtojë edhe një Teatër të ri. Shitja e tokës prej 8500 metra katrorë është tepër kontestuese. Kryetari i Tiranës, Erion Veliaj flet për një projekt në shërbim të komunitetit. Lëvizja për Mbrojtjen e Teatrit në fakt flet për allishverish kriminal, duke botuar edhe një manifest për mbështetje ndërkombëtare, përcjell foldrejt.com.
Zoti Pesha, aktorë, shkrimtarë dhe qytetarë janë bashkuar prej një viti dhe demonstrojnë kundër shkatërrimit të objektit. Sëfundi lëvizja e tyre ka pushtuar teatrin. Si erdhi deri këtu?
Ne kemi pushtuar teatrin, sepse ministria e kulturës filloi me pastrimin e inventarit dhe përgatitjet për shkatërrimin. Prej disa ditësh ne ishim të pamposhtur, ku disa aktivistë qëndronin edhe gjatë natës. Të mërkurën përpara teatrit erdhi deri te përleshja me policinë, e cila ishte përforcuar me njësitë speciale. Pjesërisht kaloi me dhunë. Për ta mbrojtur objektin, ne vendosëm që ta pushtojmë. Policia u tërhoq pas pasditen, kur kishte mbyllur dyert e hyrjes të teatrit, kishte shmangur futjen e ushqimeve dhe përkundër të nxehtit të madh kishte ndalur ujin dhe rrymën. Përkundër kësaj nuk kishte pasur komunikim zyrtar – sikur të bëhej fjalë për ndonjë akcion tepër sekret.
Megjithatë Teatri Kombëtar është në gjendje shumë të keqe, s’do ishte keq sikur të ndërtohej një objekt i ri?
Po, Teatri Kombëtar është në gjendje shumë të keqe, pasi prej 18 vjetësh nuk është bërë asgjë. Por këtu bëhet fjalë për grabitjen e pronës publike. Këto 8500 metra katrorë do u dhurohej biznesmenëve, me arsyen, se nuk ka para për ndërtimin ose sanimin. Sipas përllogaritjeve tona, projekti është planifikuar në total me 240 milion euro shpenzime. Një ndërtim i ri i teatrit do kushtonte 10 milion euro, kurse një sanim i objektit një ose dy milion euro. Megjithatë qeveria nuk është e interesuar për mbajtjen e objektit të teatrit. Ato duan të ndërtojnë shtëpi të larta dhe këtu ka interesa ekonomike. Në kohën kur biznesmenët privat dhe elitat politike fitojnë miliona, qytetarët humbin hapësirën publike dhe një pjesë të trashëgimisë kulturore.
A nuk ka qenë objekti i mbrojtur nga Trashëgimia Kulturore?
Po, deri para tre vitesh, ashtu si shumë objekte tjera të Sheshit Skendërbeg. Por ndaj këtyre objekteve është tërhequr mbrojtja me arsyetimin, se nuk kanë vlera të veçanta kulturore për Shqipërinë. Megjithatë shumë arkitektë dhe OJQ, mes tjerash edhe Europa Nostra, janë lajmëruar dhe kanë thirrur për ruajtjen dhe mbrojtjen e objektit.
Vitin e kaluar gjithashtu edhe Komisioni Europian dha lejen me kushte për prishjen e teatrit. A do të thotë kjo diçka?
Në fakt atëherë KE ka reaguar, por kryesisht për mospërmbajtjen ndaj rregullave për konkurrencë të lirë. Kjo pasi projekti me një “ligj të veçantë” i ishte dhënë një firme shqiptare, pa ndonjë lajmërim publik. Pas raportit të KE u shpall një konkurs, por nën kushte të diskutueshme. Konkursi mbyllet pas një muaj e gjysëm, por prej tani është e qartë, sesi do vijojë më tej.
Çfarë shpresoni në hapat e radhës?
Me ngujimin tonë duam të arrijmë që të ndalohet gjithçka derisa të marrë një vendim ligjor Gjykata Kushtetuese. Momentalisht gjykatat në Shqipëri janë jofunksionale, për shkak të reformës në drejtësi. Përveç kësaj ne kërkojmë një referendum lokal, që qytetarët të kenë pak kohë, për t’u informuar. Qytetarët duhet vetë të vendosin, çfarë do ndodh me Teatrin Kombëtar dhe me pronën publike./Foldrejt.com
