Fjalori «Kosova brenda tridhjeteshtatë shkronjave» – i Qerim Ondozit, ndonëse origjinal e argëtues, nuk është bërë në mënyrë profesionale. Për këtë arsye, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës (AShAK), Instituti Hidrometeorologjik – jo por – Instituti Albanologjik i Kosovës, Shoqata e Shkrimtarëve e Kosovës, PEN Qendra dhe instanca relevante të tjera të mbipopulluara me intelektualë ilirë të fjetur, duhet të reagojnë menjëherë e pa vonesë. Shkurt, kushdo që nuk i beson këtij konstatimi, duhet ta blejë fjalorin e të bindet vet.
Nga Imer Topanica
Një ndër vërejtjet e para që dua t’i adresoj këtu nëpërmjet këtij shkrimi, është se në këtë fjalor nuk thuhet pothuajse asgjë për shkronjën Ll.
Ll e cila tradicionalisht simbolizon llapjanët heroikë e iliro-dardanë të vërtetë, është përshkruar në një mënyrë të thatë e pa kuptim. Të gjithë e dimë që silogjizmi «llapjan si krejt dynjaja!» është një konstatim tashmë i pranuar edhe shkencërisht. Sipas burimeve të tona të brendshme, intelektuali i famshëm facebookjan Fahri Xharra, sa s’i ka nxjerr në shesh disa dëshmi që i shpojnë tej e tej librat e historisë, arkivat e reliktet e kudondodhshëm; madje duke i shtjelluar, përimtuar e ndërlidhur fijet e gjuhëve të lashta nga ilirishtja, dalmatishtja, latinishtja, greqishtja, indishtja, egjiptishtja etj, për ta rivërtetuar atë që e thamë më sipër (nëse e mbajtët mend!). Bile, në vijë me këto argumente një antropolog ilirodashës, po ashtu i rrjeteve sociale, para disa ditësh tha: «Krejt dynjaja është llapjane, veç që një pjesë nuk është e vetëdijshme për këtë!»
Shkurt shpjegimet për këtë shkronjë, nuk ekzistojnë.
Tutje: shkronja «Sh», është përfaqësuar me një fjalë të huazuar nga gjermanishtja. Ne vërtetë kemi miqësi me popullin gjerman, por gjuha jonë e pasur ka mjaft fond fjalësh, me të cilat mund të mburret. Afër mëndësh, autori, redaktorja e recensentët e librit, nuk kanë qenë në dijeni të fjalës «shej».
Shej – është bërë e famshme në kuadër të fjalisë, po aq të famshme: Shej s’ma ka lanë!; e artikuluar kjo në mënyrë brilante nga një politikan ilir llapjan. Është turp për hartuesin e fjalorit dhe bashkëpunëtorëve të tij, që nuk e kanë ditur dhe shfrytëzuar këtë sentencë filozofike llapjane, e cila manifeston këmbëngulësinë, mos-dorëzimin e qe besa edhe optimizmin i cili është i domosdoshëm në situata të vështira.
Një tjetër shkronjë, që përfaqësohet ideologjikisht gabim, është shkronja «Ç». Në ilustrim, siç mund ta shihni, është i “gravuar” një çaj rusi. Duke qenë se emri i kësaj pijeje, në kuptimin etimologjik, ndërlidhet me gjuhët dhe kulturat e lindjes, vë në dilema orientimin gjeopolitik e gjeostrategjik të autorit të fjalorit, bashkë me ilustratorin Driton Selmanin.
Togfjalëshi «çaji i rusit», andaj, komprometon në mënyrë të pavetëdijshme vizionin shqiptar për të ardhmen, prandaj, në ribotimin e tij (nëse do të ndodh ndonjëherë), kjo shkronjë duhet të ndërlidhet me ndonjë fjalë, emër, folje, parafjalë etj, tjetër, në mënyrë që të mos u lëmë shteg armiqve të na etiketojnë si pro kështu, a anti ashtu.
Në disa nivele, ka njëfarëlloj rezultati, sikundër e lavdëron aftësinë e gjuhës sonë për të shpikur a riprodhuar fjalë, për ta nxjerr nga telashet përdoruesin ilir. Fjala vjen kur i shpjegon emrat foljor: kësi, asi, qesi, qasi.
Citojmë:
«Ndodh pra të shkosh në dyqan (kryesisht market, supermarket) dhe të thuash: m’i jep dy kësi me asi, dhe katër asi me kësi (dhe shitësi, a shitësja, në bazë të mimikave dhe gjuhës së trupit dhe të gishtave të blerësit, e din çka kërkon blerësi).[i]
Anët pozitive
Formati i librit, dizajni, faqosja dhe ana teknike në përgjithësi, janë realizuar mirë. Fonti i shkronjave, i përshtatshëm për lexim, shpjegimet të kuptueshme dhe pa gabime ortografike, përveç në rastet kur ato janë lëshuar qëllimshëm.
Këto, sipas nesh, janë anët e pakta pozitive të librit në fjalë.
Kuptohet, kur i lavdëron shqiptarët dhe paraardhësit e tyre: ilirët e deri te pellazgët; ose edhe miqtë e shqiptarëve, mund të vlerësohet si anë pozitive – por në kuptimin përmbajtjesor të tekstit.
Informata shtesë (ose prapashtesë)
Fjalori u promovua mbrëmë në një ambient gjysmë të fshehtë, ndërsa të ftuarit (jam dëshmitar jo-okular), arritën në orën e paraparë në mënyrë, pothuajse, ilegale.
Ai tashmë është shpërndarë në të gjitha libraritë e kryeqytetit dhe mund të blihet kundrejt një pagese prej 8 eurosh, nëse nuk gabohem.
Autor është Qerim Ondozi;
ilustrimet i ka bërë artisti i mirënjohur Driton Selmani;
redaktore dhe lektore Florie Xhemajli;
recensent Arif Muharremi;
tirazhi 300 copë;
ndërsa si projekt është mbështetur nga CHwB Kosova.
Krejt për fund, një rekomandim
Si lexues dhe për më tepër si ilir, nuk mund të mos them që po të ishte në dorën time, fjalori do të dilte më i pasur, me më shumë fjalë e me përshkrime më të zgjeruara. S’do mend që ideja është origjinale, artikuluar nëpërmjet veprës në mënyrë shumë kreative, sa që e bënë atë tërheqëse për lexim, por, kjo nuk do të thotë se nuk mund të bëhet më shumë dhe më mirë.
Me anë të këtij shkrimi, ju nxis që ta blini e ta lexoni sa më shpejt, sa nuk janë zhdukur kopjet e para nga raftet e librarive, në mënyrë që ta denoncojmë më vonë, për shumë lëshime të cilat ia radhitëm në krye të herës./FolDrejt/
[i] Ondozi. Q: KOSOVA BRENDA TRIDHJETESHTATË SHKRONJAVE; Cultural Heritage Without Borders Kosova Programi Heritage Space; Prishtinë 2022, fq 85
