Ernesto “Che” Guevara, i njohur zakonisht, si Che Guevara, El Che apo thjesht Che, ka qenë një revolucionar marksist argjentinas, doktor, publicist, lider guerilje, teoricien ushtarak dhe figura e dytë më e madhe, pas Fidel Kastros. Që prej vdekjes, pamja e tij e stilizuar është bërë si një përfytyrim tej kulturor dhe një simbol i vërtetë brenda kulturave të ndryshme popullore. Kur ishte student në mjekësi, ai udhëtoi përgjatë Amerikës Latine dhe u transformua në mendim, kur hasi varfërinë endemike, që e pa me sytë e tij. Eksperienca e tij, shtuar vëzhgimet në terren e bënë që të konkludonte se, disniveli ekonomik i kontinentit ishte si rezultat kapitalizmit të brendshëm, neokolonializmit dhe imperializmit, dhe gjëja e vetme që mbetej të bënte populli i kontinentit të tij, ishte thjesht revolucioni.
Shkoi në Guatemala, por atje politika e tij radikale nuk gjeti vend. Ndërsa në Meksikë, do të takonte vëllezërit Kastro, që i ndryshuan rrjedhën e jetës dhe më pas, iu bashkua lëvizjes së 26 korrikut, kur ata zbarkuan në Kubë, me qëllimin që të rrëzonin diktatorin, që gëzonte mbështetjen e plotë amerikane, Fulgencio Batista. Guevara, shpejt u ngrit në rolin kryesor mes më të kërkuarve të regjimit dhe ishte i dyti në hierarki, nga kryengritësit. Edhe më vonë, ai do luante një nga rolet kryesore në luftën dyvjeçare guerile, që e rrëzuan Batistën.
Ishte ministër i Bujqësisë, në kohën kur edhe ndikoi për reformën agrare; shërbeu si guvernator i Bankës; drejtor instruktazhi për forcat kubane dhe bëri shumë udhëtime në botë, si diplomat honorifik i Kubës. Ai stërviti personalisht forcat që morën pjesë në Gjirin e derrave dhe ishte ideator për të sjellë në Kubë, raketat balistike sovjetike, që përcollën më pas, krizën e vitit 1962.
Gjatë jetës së tij, ai la shënime për udhëtimin me motoçikletë; për taktikat e luftës guerile; publicistikën dhe fare pak krijime. Ai e la Kubën përfundimisht më vitin 1965, në mënyrë që të ndikonte për përhapjen e lëvizjen guerile në Kongo dhe në Bolivi, më pas. U kap nga CIA me asistencën e forcave boliviane dhe ekzekutua.
Vdekja e rriti tejet vlerësimin për Che Guevarën dhe pas kësaj – jeta e tij u bë subjekt i shumë biografive, kujtimeve, eseve, dokumentareve, këngëve dhe filmave. Imazhi më i jashtëzakonshëm është fotoja e Alberto Kordës, e bërë më 1960, e titulluar “Guerrillero Heroico”, e cilësuar si ”fotografia më e famshme në botë”.
Në të gjallë kishte shumë interesa kulturore, filozofike dhe shkencore, veç përhapjes së revolucionit. Disa nga autorët e tij të preferuar ishin Horacio Quiroga, Ciro Alegría, Jorge Icaza, Rubén Darío dhe Miguel Asturias, por në vlerësimin e njerëzve të CIA-s, kur janë deklasifikuar materialet e tij thuhet se ishte thjesht një njeri i kulturuar i zakonshëm.
“Plaka Marie”
Nga Che Guevara
Plaka Marie!
Ndjej se vdekja rrotull po të vjen,
Dhe për këtë diçka dua të them:
Jeta jote është një bahçe më trendafila në agoni,
Se nuk e ke patur dashurinë e një burri,
Se nuk ke patur shëndet e para.
Vetëm uri ke patur,
Për ta ndarë me njerëzit e tu.
Dua të flas për shpresën tënde,
Të të flas për tre shpresa të ndryshme,
Të ndërtuara nga biri yt,
Pa e ditur se si.
Merre këtë dorë burri,
Që ngjan me atë të një vogëlushi,
Dhe vendose midis duarëve të tua,
Që ike si limon i verdhë.
Afroi kallot e tua të ashpëra e me xhunga,
Tek butësia e turpshme e duarëve të mia
Prej mjeku.
Dëgjo o plakë e mjerë:
Beso në njëriun e Ardhshëm,
Beso në të Ardhmen,
Që s’do ta shohësh,
Mos u zë besë sajesave të qiellit,
Që gjatë gjithë jetës kanë vrarë shpresën tënde,
Dhe mos i kërko mëshirë vdekjes,
Për të parë,
Sesi shtohen përkëdheljet e tua të përhimta e
Thinjoshe.
Qiejtë janë memecë,
Dhe ti je e sunduar nga terri,
Mbi të gjitha do të kesh një shpagim të kuq,
Dhe, për këtë të betohem mbi dimesionin e
Idealeve të mia.
Dhe atëherë të gjithë nipërit e tudo ta përjetojnë
Agimin e ditës së re.
Vdis në paqe o luftëtare e vjetër,
Se vdekja po të vjen o plaka Marie,
Do të mbesin jetim muret e sallës,
Kur të bashkohet vdekja me azmën,
Dhe do të shkërijë dashurinë në gojën tënde.
Këto përkëdhelje të shkrira në bronx,
E vetmja dritë, që ndriçon natën tënde,
Këta varfanjakë të azilit tënd, të veshur meuri,
Do të shohin në ëndërr kallot e gishtrinjëve të tu
Të mplakur.
Tek të cilët ata gjenin një buzqeshje.
Kjo do tëjetë e gjitha o plakë e dashur Marie.
Një bahçe trëndafilash në agoni qe kjo jeta jote,
Nuk patë dashuri nga kurrkush,
As shëndet e as gëzim nuk patë,
Por vetëm uri,
Qe e ke ndarë me njerëzit e tu,
Ka qenë e trishtuar jeta jote o plaka Marie.
Kur lajmi i gjumit të përjetshëm,
Do të mbulojë me dhimbje syçkat e ballit,
Kur duart e tua me përpëlitjet e fundit,
Do të kenë ledhatimin e ndonjë fëmije
të padjallëzuar,
Do të kujtohesh për të…
Do të qash, o plakë e dashur Marie.
Jo. Mos e bëj atë!
Mos iu lut sajesave qiellore!
Që gjatë gjithë jetës tënde kanë zhgënjyer shpresën
Tënde.
Dhe mos i kërko mëshirë vdekjes,
Jeta jote ka qenë e veshur me petkun e tmerrshëm
Të urisë,
Dhe tani e veshru me azmë,
Po shkon drejt fundit tënd.
Dua ty të të paralajmëroj,
Me zërin tim të ulët burrëor për hakmarrje,
Dua të të betohem mbi saktësinë e dimesioneve
Të idealeve të mia:
Merre këtë dorë burri,
Që ngjan me atë të një vogëlushi.
Dhe vendose midis duarëve të tua,
Lëmoje si sapun Ii verdhë,
Fërkoi kallote forta dhe xhungat,
Kundër butësisë së turpshme të duarëve të mija
Si mjek.
Prehu në paqe o plaka Marie!
Prehu në paqe o luftëtare veterane!
Nipërit e tu do ta përjetojnë Agimin,
Të betohem!
