Në një emision televiziv së fundmi, prodhim i mediave tona, ishte vendos «fjala e lirë» përballë «politikës dhe religjionit», si të ishin në natyrshmërinë e tyre entitete përjashtuese këto. Një gabim që autorit të emisionit, i ka rrjedhur nga mosdija sigurisht. Islami si shtresim identitar i yni, u përvijua nëpër pamundësitë dhe mundësitë që pikëpamjet e të ftuarve, i shihnin dhe i identifikonin, në amalgamën që e ofron konteksti i demokracisë. Dhe pyetja të cilës do të provojmë t’i përgjigjemi është pikërisht kjo: a mund të përshtatet Islami në këtë atmosferë? Apo ndoshta ai në fundament është i tillë, por ne ende s’e kemi kuptuar? Unë prirem t’i besoj premisës së fundit, pra le të shohim…
Nga Imer Topanica
Duhet t’u referohemi dy dokumenteve themelore evropiane, të cilat kodifikojnë shenjtërinë e lirive themelore të njeriut, sa për të pasur parasysh një pasqyrë të avancimit të të drejtave dhe lirive të njeriut, në retrospektivë.
E para është «Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut (DUDNj)», e miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara më 10 dhjetor 1948 në Palais de Chaillot, Paris.
E dyta, «Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNj)», një tjetër dokument ky, për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore në Evropë. Hartuar në vitin 1950 nga Këshilli i Evropës, atëherë i sapoformuar, konventa hyri në fuqi më 3 shtator 1953.
Dikush mbase mund të gjejë referenca edhe më të hershme, si shenja të përpjekjes për t’i vendosur këto standarde, por si dokumente të shkruara, në Evropën e civilizuar, janë këto.
Në Civilizimin Islam standardet për liritë dhe të drejtat e njeriut, dhe veçmas ato për lirinë e shprehjes aq të diskutueshme këto ditë, janë shumë më të vjetra të vendosura.
Libri i shenjtë, Kurani, prej të cilit kanë rrjedhur variantet e ligjeve islamike, e vendos një standard shumë më të lartë se sa ai që promovohet si “liri e shprehjes”. Tjetër gjë që muslimanët mund të mos e dinë, ose mund të mos e jetësojnë por, kriteri është shumë i lartë:
«Ju mos i shani idhujt e të tjerëve…» El Enam – 108.
Pastaj paralajmëron për dënim të ashpër, atë që i ofendon dhe përqesh të tjerët:
«Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit)», Humeze – 1; dhe po ashtu për ata që gënjejnë:
«S’ka dyshim që All-llahu nuk e udhëzon në rrugë të drejtë atë që e tepron me të këqija dhe është gënjeshtar!», Gafir – 28.
Kush mund të gjejë standarde më të larta, më të hershme se sa këto, të vendosura për ta ruajtur dinjitetin e njeriut, pavarësisht bindjeve që ai i ka? Muhamedi, paqja e Allahut qoftë mbi të, të cilit i ka zbritur Kurani (sipas bindjes sonë), është i lindur në vitin 570, pas Krishtit (Isait a.s), e jetëson këtë edhe në praktikë këtë standard, duke na e kujtuar nëpërmjet një thënieje të cilën e kujtova edhe në një shkrim të mëhershëm:
«Kur të agjërojë ndonjëri nga ju, le të mos flas fjalë të ndyta dhe le të mos bërtas. Nëse ndodh që tjetri ta shajë, apo eventualisht ta sulmojë, atëherë le të thotë: Unë jam agjërueshëm!»
Për ta sqaruar edhe më tej këtë kontekst, sipas Islamit, unë si besimtar, jam ndier i ofenduar në rastin e Valon Sylës, por unë e kam të ndaluar ta ofendojë atë, veçmas në Ramazan…
Por pse muslimanët nuk i kanë përvetësuar këto mësime? Mund të pyes ndonjëri, por duke e pasur parasysh nivelin e emancipimit shoqëror, kësaj pyetjeje i gjendet gjegja shumë shpejt.
Se, u shtrua një pyetje edhe në emisionin të cilit iu referova në krye të këtij shkrimi: kush duhet t’i vendos standardet, se çka është fyerje, çka është blasfemi e kështu me radhë. Ndërsa i dëgjoja debutuesit, mu kujtua artikulli brilant i Rudian Zekthit «E shenjta», të cilin pjesëmarrësit në debat, me siguri nuk e kishin lexuar. Në sferën publike, sidomos ne që kontribuojmë me pikëpamjet tona në zhvillimin e demokracisë, duhet ta kuptojmë në rend të parë se çfarë është e shenjtë për të tjerët dhe të përpiqemi që t’ua respektojmë ato entitete. Ky është kushti i parë. Pastaj standardet nuk mund të jenë të përjetshme. Çfarë është e shenjtë për këtë brez, mund të mos jetë për një tjetër. Fundi i fundit demokracia në natyrën e saj zhvillohet vazhdimisht e qe besa edhe mund të degradohet vazhdimisht. Konsensus të prerë për diçka, në këtë kontekst, mbase mund të mos vendosim, por debati duhet të mbetet i hapur.
Islami nuk është një pengesë në këtë mes. Përveç nëse nuk i dimë e edhe më pak i jetësojmë standardet e larta që kjo filozofi jetësore i kërkon.
