Ka potencialisht mijëra bomba të pashpërthyera të Luftës së Dytë Botërore rreth Uellsit, me shërbimet e urgjencës që ende merren me deri në 20 thirrje në vit.
Me qytetet bregdetare të Cardiff dhe Swansea objektivat kryesore gjermane, shumë mendohet të jenë në këto zona, shkruan BBC, përcjell Fol Drejt.
Sipas historianit Steve Day, në fillim të luftës, autoritetet ishin “krejtësisht të papërgatitura” se si të trajtoheshin me bomba të pashpërthyera.
Një oficer i asgjësimit të bombave pritej të jetonte për dy muaj.
Z. Day tha se kjo ishte në përputhje me një “qasje farsike” në fillim të konfliktit, me komplet që zakonisht përbëhej nga një çekiç dhe daltë, top me fije dhe ndoshta një stetoskop nëse ata ishin me fat.
Ai shtoi: “Shakaja ishte ‘bashkohuni me ushtrinë dhe shihni botën, bashkohuni me skuadrën e asgjësimit të bombave dhe shikoni botën tjetër’.
“Ishte një çështje për të cilën familja ime është shumë e vetëdijshme sepse më 21 shkurt 1941, gjyshi im i atëhershëm 15-vjeçar, Les Prior, ishte në detyrë trafiku në Swansea’s Castle Street,” tha ai.
Si pjesë e Gardës së Shtëpisë, roli i tij ishte të drejtonte makinat larg zonës ndërsa ekspertët e asgjësimit të bombave u përpoqën të çaktivizonin një pajisje masive të pashpërthyer të rënë gjatë Blitz-it të Tre Natës në qytet.
Rreth orës 17:00 ai kujtoi një “turbullim ajri” i cili e shpërtheu në fytyrë dhe shkatërroi vitrinat e rrugës.
Duke qenë disa qindra metra larg shpërthimit, ai fatmirësisht nuk u lëndua, por shtatë xhenierë nga Inxhinierët Mbretërorë nuk ishin aq me fat.
Në vitin 1941, Uellsi u bë një fushë beteje e madhe, jo vetëm për shkak të objektivave industriale përgjatë Kanalit të Bristolit, por për shkak të rrugës së pambrojtur që ofronte në veriperëndim të Anglisë.
“Cardiff, dhe veçanërisht Swansea ishin objektivat kryesore më vete, veçanërisht duke pasur parasysh rafinerinë e naftës në Llandarcy, por boshllëqet në mbrojtjen ajrore të Uellsit na bënë një derë të pasme për të sulmuar çmimet shumë më të rëndësishme të Liverpool-it në rrugën e anijeve në Atlantikun e Veriut. “tha zoti Day.
“Nuk kishte vendqëndrime armësh në boshllëqet midis Pembroke, Swansea dhe Cardiff.”
Për shkak të kësaj, më shumë se 80 vjet më vonë, pamja e automjeteve të Ministrisë së Mbrojtjes (MM) që nxitojnë drejt emergjencave janë ende një pamje e zakonshme në rrugët e Uellsit.
Kjo për shkak se rreth 10% e të gjitha bombave gjermane të hedhura në Uells nuk arritën të shpërthyen.
Duke pasur parasysh se kishte 743 sulme ajrore mbi Uells, secila me nga pesë deri në 30,000 pajisje, shumë mijëra janë potencialisht ende të pashpërthyer, beson zoti Day.
Autori dhe historiani nga Swansea ka përshkruar mënyrat e ndryshme që ata janë trajtuar gjatë dekadave në librin e tij Danger UXB WW2 Wales.
“Në fillimin e luftës, ne ishim krejtësisht të papërgatitur për mënyrën se si të merreshim me bomba të pashpërthyera,” tha ai.
“Kishte plane të ndryshme për ARP-në (masat paraprake të sulmit ajror) dhe policinë për të shënuar rënien e tyre dhe për vullnetarët që t’i mblidhnin për t’i asgjësuar në një vend të sigurt, por shpejt u bë e qartë se kjo nuk do të ndodhte.
Punonjësi i Ministrisë së Mbrojtjes, z. Day tha se përgjegjësia u kalua shpejt te forcat e armatosura, ku secila prej Ushtrisë, RAF dhe Marinës Mbretërore merrte përgjegjësinë për hedhjet në zonat e tyre të komandës.
Para se sulmi i parë të kishte goditur Uellsin, një shembull i hershëm i bombave të përdorura nga Luftwaffe ishte dërguar në RAF Sullom Voe në ishujt Shetland për inspektim.
Por shumë kohë dhe përpjekje u shpenzuan për asgjë, me z. Day që shtoi: “Gjermanët në fakt kishin regjistruar të drejtën e autorit për siguresën e tipit 15 në Zyrën e Patentave në Newport në 1932.
“Gjithçka që britanikët do të duhej të bënin ishte të inspektonin planet dhe ata mund t’i kishin kursyer vetes disa muaj kërkime.”
Ai tha se bombat e pashpërthyera nuk janë gjithmonë aty ku do të prisnit të ishin, pranë objektivave të synuara.
“Duke kryer një bastisje bombardimi në Liverpool, bombarduesit gjermanë do të ktheheshin në mes të Uellsit të ndjekur nga luftëtarët e natës dhe thjesht do të hidhnin çdo bombë që mbanin ende, në mënyrë që të fitonin lartësi dhe shpejtësi”, shtoi zoti Day.
“Kjo do të thotë se ekipet e asgjësimit të bombave shpesh thirren në shumë pjesë të zonës rurale të Uellsit për të zbuluar eksplozivë të fortë në ato që ishin vetëm fusha gjatë Luftës së Dytë Botërore.”
Në vitin 1941, Luftwaffe kishte zbuluar se ekspertët britanikë të asgjësimit të bombave kishin kuptuar se si të lidhnin siguresat e tipit 15 me qark të shkurtër.
Më pas ata përdorën tipin 17, i cili përmbante një orë mekanike, të vendosur për të fikur çdo gjë nga një minutë deri në disa ditë pas uljes.
Por zoti Day tha se këto ishin “kundërshtuar në mënyrë gjeniale” ose me lëng viskoz me bazë sheqeri të pompuar për të shtypur mekanizmin e orës, ose me një magnet të njohur si “tapa e orës” që do të prishte pjesët e tij prej hekuri.
Humbja më e madhe e jetës
Gjermania u përgjigj përsëri me siguresa kundër ndërhyrjeve, të cilat do të shpërthyen menjëherë kur dikush përpiqej t’i hiqte, tha ai.
Një nga këto bomba me një ton (1000 kg) vrau shtatë burra në humbjen e vetme më të madhe të jetës për asgjësimin e bombave gjatë gjithë luftës.
Z. Day shpjegoi: “Ata po përdornin një proces të quajtur ‘trepanim’, ku ju futeni në anën e bombës me një stërvitje me avull dhe më pas e detyroni avullin në shtresën e bombës për të lejuar që lëngu TNT të rrjedhë jashtë.
“Sidoqoftë, si shumë raste të tjera, kjo bombë u fut thellë në rrugë dhe ndërsa u përpoqën ta nxirrnin me çfarëdo materiali që u vinin në dorë – dërrasa apo edhe dyer nga bombat aty pranë – bomba shpërtheu dhe vrau të gjithë ata përreth. “
Zoti Day tha se shumë nga të njëjtat metoda dhe teknika të asgjësimit të bombave nga Lufta e Dytë Botërore përdoren ende sot e kësaj dite, megjithëse robotët kryejnë shumë nga rolet më të rrezikshme.
Nga niveli i lartë në vitet 1950 prej rreth 80 bombash të pashpërthyera në vit, edhe tani në Uells nuk është e pazakontë të marrësh rreth 20 thirrje./FolDrejt/
