Kuajt që rendin duke gulçuar,
duke nxjerrë shkëndija zjarri,
duke u vërsulur për sulm në mëngjes,
duke ngritur kështu re pluhuri,
duke u sulur në çdo turmë!
Kuran/Adijat,1-5
Të verbuar nga retë e pluhurit dhe vigjilent nëse sulmi i tyre u drejtohet
armiqve të ekzistencës reale njerëzore, kuajt i bartin kalorësit lajmëtarë nga
tejlëndorja në lëndoren ose anasjelltas. Udhëtimi i natës i Profetit të nderuar
mbi sferat metafizike ishte bërë mbi flatrat e kalit si vetëtimë që ishte mjeti
për shkrirjen e unit njerëzor në njëshmërinë absolute të Hyjit. Imazhi
metaforik i zbarkuar nga shpirti i Kuranit në urtësinë pereniale islame është i
lidhur ngushtë me konceptin e bartjes së vazhdueshme të porosisë metafizike
në përmasën lëndore. Lidhja e ndjenjës së besimtarit nuk ka të bëjë shumë me
arsyetimin logjik të veprës së tij, por me përmasën mbilogjike, të vërtetë, por
të papërkapshme pa praninë e emocionimit dhe ekzaltimit të përshpirtshëm.
Termi “ kuajt rendës” i përdorur në tekstin e bekuar tregon pa dyshim kuajt që
simbolizojnë përpjekjen drejt kauzës, si dhe dëshirën e flaktë që shpirti ka për
të shpëtuar nga kafazi i lëndores dhe, si rrjedhim, përfaqësojnë diçka shumë
lëvduese. Besimtari nuk merr në konsideratë asgjë nga mospajtimi midis një
përshkrimi figurativ kaq pozitiv dhe dënimit të shprehur, nga aspekti fizik, për
kalorësin, i cili pranon të digjet si flutura përreth zjarrit. Kuajt rendës janë të
gatshëm të sakrifikohen që kalorësit të arrijnë në tharmin e ekzistencës së tyre,
ata simbolizojnë shpirtin apo personalitetin njerëzor të dalë në udhë, një shpirt
me drejtim spiritual, i çliruar dhe që i ka marrë nën sundim të gjitha llojet e
dëshirave të këqija, egoiste, duke rendur përpara sa më shpejt, si i
çmendur/mexhnun, i papenguar nga lakmia apo tundimi, duke i tejkaluar retë
e pluhurit të orekseve të çoroditura dhe çoroditëse, duke u turrur në situata të
rrezikshme por me zgjidhje dhe, në këtë mënyrë, në konsolidimin e tij
shpirtëror.
Kali/trupi është fisniku që shërben për ta bartur kalorësin/shpirtin në vatanin e
tij të amshuar, në përmasa pa kohë dhe pa hapësirë, për ta ruajtur atë në
brendinë e tij, për të qenë brenda për brenda me të, ai, për lirinë e të dashurit
të vet, ka sakrifikuar veten; ai është bërë me flatra për t’u ngritur në lartësitë e
ekzistencës vetëm e vetëm për të mos ngelur i skllavëruar në kafazin e të
përbotshmes.
Vallë ku rendin kalorësit me kuajt e tyre? Çka është qëllimi i tyre?
Ata rendin drejt origjinës së tyre. Dyert që hapen drejt hapësirës së tharmit
janë katër. Secili prej tyre është një bartës i kumtesës për konsolidimin e
shpirtit që të takohet me të Madhin Zot. Ligji, përshpirtshmëria, e vërteta dhe
kultura shpirtërore (Sheriat, Tarikat, Hakikat dhe Marifet) janë kodrat që
kalorësit janë gati t’i shpojnë për të kaluar andej, rrjedhimisht brenda vetes,
dhe për t’u takuar me të Dashurin. Pikërisht si kërkimtari i të vërtetës te Kafka.
Udhëtimi i kalorësit nuk është horizontal por vertikal, ai e shpon tekstin dhe
dëshiron të dalë andej; i Dashuri që kërkohet nuk është në një vend të caktuar,
por pasi që shpirti pa të Dashurin mbetet pa frymë, vendi kalon në lëvizje,
humb veten, në realitet humbet për të qenë vetja… dhe pikërisht atëherë
kumtari e merr për dore dhe e hyp në kalë. Kalorësi femër është simbol për
pjellorësinë e rrugëtimit drejt së vërtetës. Ajo, nëse do ta kishim thënë me
gjuhën e Hegelit, është feja, filozofia dhe arti.
Me një fjalë Kurani e krijon rrëfenjën e vet dhe neve na fut në pyetjen e
dëgjuesit të Bertold Brechtit, i cili i mahnitur i kishte thënë: “I nderuar Brecht!-
Pak më parë na rrëfyet një përrallë mahnitëse. A është kjo ngjarje reale?”
Brecht mori frymë thellë duke e larguar puron që e thithte prej goje, e ngriti
pak nofullën, ashtu pak me krenari, dhe i tha: “Sigurisht që nuk është reale.
Sikur të ishte e tillë nuk do të ishte përrallë!” Pra, dëshiron të prezantojë një
përrallë të mirë dhe pikërisht për këtë ndien nevojë për diçka më tepër se
realiteti. Rrjedhimisht diçka më tepër se gjërat dhe ngjarjet… diçka më tepër
se arsyeja, më tepër se lënda…
Për ta shprehur të vërtetën duhet që së pari të ndihet, pikërisht për këtë edhe
Croche thotë: “Arti nuk është shprehje e shprehjes, por shprehje e
përshtypjeve”. Kuajt në suren Adijat në analizë të fundit, janë shprehje
abstrakte (abstrakcion) e përshtypjeve (impresion) të gjërave që mund të
shprehen (expresion). Thënë më thjesht, kuajt dhe kalorësit në fillim janë
përshtypje në Unin (Zatin) dhe më pas shprehje në tekst.
Për fund do të kisha thënë se kalorësit e sures Adijat na drejtohen të gjithëve:
Të mos i bëhemi shërbëtor brushës, ngjyrës, shkronjës, fjalës dhe fjalisë…
Të shoshisim hollë dhe të tjerrim dendur…
Të jemi selektiv, por jo censurues…
Të mos e flijojmë kritikën për nënçmimin...
Guximin për fyerjen
Popullaritetin për panivelësinë
Kuptimin dhe zakonshmërinë për thjeshtësinë
Të mos sillemi me Autorin në trajtë tregtare
Dhe me soditësin si pazarxhi
Të bëhemi bashkëudhëtar i autorit dhe soditësit..
Ta dimë se tekstet janë amanet i Artistit për soditësin…
Dhe mos ta tradhtojmë amanetin…
*Shkëputur nga Revista “Uji”/FolDrejt/
