Fitim Dika
Mulla Idris Hajrullahu lindi në katundin Velekincë, në afërsi të Gjilanit, me 4 qershor 1901, andaj rëndom te populli shqiptar njihet si Mulla Idris Gjilani. Rrjedh prej një familje bujqësore, fshatare, por arsimdashëse, fetare dhe atdhetare.
Historia e arsimimit
Mësimet fillestare i kreu me sukses të shkëlqyeshëm, nën kujdesin e Mulla Halimit, në mejtepin e katundit Cërnicë, rrethi i Gjilanit, në vitin 1911. Si idol kishte hoxhallarët Ibrahim Dalliu, Hafiz Ali Korça, Ferit Vokopolës, Haki Sharofi, Sadik Bege dhe Sherif Putres.
Mësimet i vazhdoi në shkollën “Ruzhdie”, ndërsa më vonë në Medresenë “Atik” në Gjilan, ku diplomoi më 1926, pranë Myderrizit të njohur, Abdurrahim Efendisë.
Posa diplomoi, për Mulla Idrisin një jetë e re filloi. Filloi n’Emën të Zotit, me shumë përkushtim, për Fe e Atdhe, deri në flijim, duke ju atribuar me të drejtë fjalia e tij monumentale “S’ka fe pa atdhe”.
Përveç fesë ai njihte mirë strategjinë e luftës dhe ndërtimtarinë, duke kontribuuar në ndërtimin e urave dhe objekteve shkollore në Hogosh të Kosovës.
Historia si imam në Karadak
Me vendim e caktuen Imam në xhaminë e katundit Pidiç, në Karadak, ku shërbeu rreth tri vjet. Në Pidic, ai me autoritetin e tij përbashkues pajtoi shumë gjaqe. Duke e parë përkushtimin e tij, e caktojnë në detyrë të re, si Imam-ofiçar në Hogosht, ku shërbeu deri në vitin 1938.
Në muajin maj, të vitit 1938, Mulla Idris Hajrullahu u zgjodh bashvaiz (kryepredikues) në Ulema Mexhlisin e Shkupit, që përfshinte territorin e Kosovës, Sanxhakut dhe të Maqedonisë, ku shërbeu, ku shkëlqeu, deri në muajin prill të vitit 1941, kur krisi lufta dhe i erdhi fundi Jugosllavisë…
Mulla Idrisi ishte shumë i afërt me Haxhi Reçel Sylejmanin të Shkupit, një dijetar i madh, i urtë, human dhe i konsideruar për evlija, për të gjallët e tij. Mulla Idrisi kishte përkhrahje të fuqishme edhe nga medresantët e “Isak Begut”. Gjatë kohës së lirë në Shkup, ai qëndronte edhe me myderrisin famëmadh Rexhep Remzi Efendinë nga Mitrovica, profesor i arabishtes në medrese, njashtu edhe ish bashkëpunëtor i rilindasit të madh dibran Sait Najdenit dhe i Hasan Prishtinës.
Ndalimi i shpërnguljes së shqiptarëve
Gjatë kohës kur shërbente si imam, ai ndaloi rreptësisht shpërnguljen e shqiptarëve për në Turqi, bile u thoshte se është e ndaluar të shpërngulesh edhe në Shqipëri. Kështu ai ndihmoi që të mos zbrazet Kosova.
“Jemi përgjegjës për varret e prindërve tanë para Zotit dhe para kombit. Nuk guxojmë të heqim dore prej tyre, t’i lëmë të shkreta për t’i lavruar derrat e naselenikëve (kolonistëve) sllavë. Jo vetëm në Turqi, por as në Shqipëri nuk bënë të shkojmë. Zoti në Kur’an na ka bërë përgjegjës për vatanin dhe për kombin,” thoshte Mulla Idris Gjilani.
Fillimet e stuhisë
Lufta e Dytë Botërore, siç dihet, e shkatërroi Jugosllavinë e Kralit, nën të cilën shqiptarët e shkretë kishin të drejtë minimale, por kur partizanët dhe çetnikët bëheshin bashkë kundër shqiptarëve, këtë nuk arritën kurrë ta kuptojnë ose nuk deshin ta kuptojnë kryepartizanët shqiptarë.
Mulla Idrisi ishte vizionar, këtë rrezik për popullin shqiptarë e kishte paraparë. Tani e gjithë veprimtaria e tij përmblidhet në një fjali:
“S’ka Fe pa Atdhe”
Në fillim u përpjekë për ngritjen e vetëdijes fetare-kombëtare. Më vonë, si ushtar vullnetar, u bë frymëzuesi kryesor për liri në rrethin e tij.
Në muajin gusht të vitit 1943, pas dy vjetësh përpjekjesh për liri, Mulla Idrisi nuk ishtë më një ushtar, por ishte një Komandant Legjendar…!
Në një tubim, para mijëra pjesëmarrësve, ai e mbajti një fjalim vizionar që shërben për të gjithë kohërat:
“Vllazën, trima, luftëtarë!
Ju keni ndëgjue se Tito, i quejtun baba i Jugosllavisë, po e lypë Kosovën për Jugoslavinë e dytë, komuniste, në kufijtë e asaj të Krajl Pjetrit…
Kosova jonë, edhe ashtu e coptueme, nesër ka për t’u ba kasaphane e komunistëve jugosllavë dhe çetnikëve serbë. Sepse, për Kosovën e kundër shqipatarëve janë bashkue dreqi dhe i biri, e do të bashkohen çetniki e drazhisti, nediçevci e komunisti…!
Ne vetëm të bashkuem rreth Flamurit të Shqipnisë, të gjithë pa tarafe e partina, mund t’u bajmë ballë anmiqëve shekullorë, e jo vetëm t’i
ruejmë pragjet e shtëpive tona, por edhe ta bashkojmë Shqipninë Etnike….
Pra, burra, t’i kapim armët me të djathtën dhe të vrapojmë në kufinë e Shqipnisë…!”
Burrat i kapën armët, u betuan pranë Kur’anit, me za të naltë, më fjalët, tekstin e betimit, të cilin e kishte hartue Mulla Idrisi:
“Betohem se nuk do të tradhëtojë, kthim mbrapa s’ka, plaçkë s’ka, dhunë s’ka, në njerëz e në namuz t’anmikut nuk preki dhe do të luftojë deri në fund të jetës sime për Lirinë e Shqipnisë së Bashkueme…”!
Mulla Idrisi, me mijëra trima, burra, luftëtarë, ashtu siç ishin betue, pranë Kur’anit, njashtu kishin luftue për lirinë e Atdheut, Vatanit…
Kishin luftue kundër forcave partizane-çetnike, për Lirinë e Atdheut, për Bashkimin e Shqipnisë Etnike…
Te cili profet gjeti shpresën e fundit Mulla Idris Gjilani?
Në fund të nëntorit 1949, forcat partizane-çetnike e dogjën për së gjalli Mulla Idris Hajrullahun, e bënë trupin e tij shkrumb e hi, por idealin i tij, për një Shqipni të Bashkueme, s’mund ta kallin, s’mund ta ndalin asnjë fuqi, derisa të ketë shqiptarë, deri sa të ketë Shqipni…!
Një UDB-ash shqiptar që kishte qëlluar kur e kanë torturuar Mulla Idrisin, ka thënë: “Mulla Idrisi kur pa se shkau po ia shtin zjarrin në këmbë, për ta kallë për së gjalli, mori frymë thellë, e me një zë shumë të ulët tha: ‘Hazreti Jahja ka duruar më shumë…! Tani ngriti zërin: Eudhu bil-lahi minesh shejtanir rraxhim, Bismil-lahir Rrahmanir Rrahim! Po e bëj nijet me vdekë për Jetën e bashkëluftëtarëve, për Lirinë e popullit dhe të Vatanit…!’, e nuk e hapi gojën kurrë ma! I ka hi flaka nga këmbët në trup, por Mulla Idrisi ma s’ka lëshuar zë…!”
Figurën e Mulla Idrisit e paraqet shumë bukur studiuesi shqiptar Mexhid Yvejzi:
Një shembëlltyrë për besimtarët!
Një shembëlltyrë për atdhetarët!
Një shembëlltyrë për shqiptarët!
Vërejtje: Ky shkrim është publikuar me ndihmën e librit: “Mulla Idris Gjilani dhe Lëvizja Kombëtare e Kosovës Lindore”, me autor Dr. Muhamet Pirraku.
