Analiza e jashtme e politikës turke shpesh tenton të fokusohet në ndarjen midis islamizmit politik dhe sekularizmit, midis liberalëve dhe konservatorëve.
Nga Abubakr Al-Shamahi
Por duke parë politikën turke sot, ka një ideologji që përfaqësohet në të gjithë klasat: nacionalizmi.
Nacionalistët, në formën e Partisë së Lëvizjes Nacionaliste (MHP) dhe liderit të saj Devlet Bahçeli, janë aleatët kryesorë të presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan.
Ish anëtarët e MHP-së që u ndanë me partinë për mbështetjen e saj për Erdoganin vazhduan të formojnë Partinë Iyi në 2017, tani një pjesë kyçe e aleancës opozitare.
Një tjetër ish-anëtar i MHP-së, Sinan Ogan, është etiketuar si “mbretbërësi” përpara balotazhit presidencial të planifikuar për më 28 maj, pasi ai fitoi çuditërisht më shumë se 5 për qind në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale të dielën.
Dhe pastaj ka nacionalistë të një shije tjetër – nacionalistët kurdë të krahut të majtë të Partisë Demokratike të Popullit (HDP), të cilët luftuan zgjedhjet nën flamurin e Partisë Yesil Sol.
Edhe para shfaqjes së Oganit, prania e nacionalistëve turq në qendër të dy aleancave kryesore që luftuan zgjedhjet e ka lejuar ideologjinë të ketë një efekt më të madh në të dyja anët e debatit.
Kjo ka çuar në një shtytje më të vështirë nga të dyja palët për të zgjidhur çështjen e rreth 3.7 milionë refugjatëve sirianë që jetojnë në Turqi – me Erdoganin dhe kundërshtarin e tij në balotazhin presidencial, Kemal Kilicdaroglu, duke u stacionuar me të djathtët për këtë çështje në të kaluarën.
Një kombinim i ndjenjave kundër refugjatëve dhe vështirësive ekonomike ka çuar në presion mbi politikanët për t’i kthyer sirianët në vendin e tyre, pavarësisht nga sundimi i vazhdueshëm atje i Presidentit Bashar al-Assad, madje edhe një rritje të dhunës ndaj njerëzve që perceptohen si sirianë.
Nacionalistët turq kanë qenë gjithashtu në gjendje të kapin të njëjtat probleme ekonomike për të nxitur qëndrime ksenofobike ndaj popullsive të tjera refugjatësh dhe emigrantësh, dhe qëndrimet anti-arabe janë gjithashtu në rritje, si në të majtë ashtu edhe në të djathtë.
Vetë Ogan e ka përmendur tashmë “terrorizmin” si një vijë të kuqe për mbështetjen e tij në raundin e dytë – një referencë e qartë për grupet kurde. Ndërsa Partia AK e Erdogan përfshiu politikanë nga partia islamike Huda-Par me shumicë kurde në listat e saj të kandidatëve parlamentarë, ky do të jetë më shumë problem për Kilicdaroglu, i cili mori një mbështetje të madhe nga votuesit e HDP-së dhe do të luftojë për të fituar mbi votuesit Ogan pa duke humbur mbështetjen kurde.
Lëvizja islame zëvendësohet nga nacionalizmi?
Nacionalizmi turk ka qenë gjithmonë i pranishëm në Republikën post-osmane të Turqisë, por me të vërtetë fitoi rrugën e tij të veçantë pas shfaqjes së ish-kolonelit të ushtrisë Alparslan Turkes në vitet 1960.
Turkes themeloi MHP-në, e cila, së bashku me organizatën e saj paraushtarake, Ujqërit Gri, luftuan grupet e majta në vitet 1970. Ujqërit gri janë cilësuar si një grup “terrorist” në Kazakistan dhe janë ndaluar në Francë, me thirrjet që një emërtim “terrorist” të zbatohet gjithashtu në Bashkimin Evropian më të gjerë dhe në Shtetet e Bashkuara. Qeveria turke ka mohuar ekzistencën e grupit.
Ndërsa MHP është moderuar nën Bahçelin, ajo ende konsiderohet të jetë një lëvizje nacionaliste e vijës së ashpër, prania e së cilës e ka shtyrë qeverinë turke më tej në të djathtë.
Ky nuk ishte gjithmonë rasti – MHP kundërshtoi procesin e paqes të Erdoganit me Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) në fillim të viteve 2010.
Por që nga viti 2015 e tutje, pasi procesi i paqes u prish, dhe veçanërisht pas grushtit të shtetit të dështuar kundër Erdoganit në vitin 2016, MHP u bë një aleat i fortë.
Në këtë kuptim, MHP zëvendësoi grupin që është fajësuar kryesisht për grushtin e shtetit, gylenistët – të cilët dikur ishin partnerë të ngushtë të Erdoganit.
Bahçeli ka zëvendësuar figura si ish-presidenti Abdullah Gul dhe ish-kryeministri Ahmet Davutoglu, njerëz që ishin thelbësorë në ngritjen e Erdoganit, por që përfundimisht u ndanë me të.
Vetë Davutoglu ishte i famshëm për politikën e tij të jashtme “zero probleme me fqinjët”. Pranvera Arabe dhe dëshira për të mbështetur grupet me sfond në Islamin politik, si Ennahdha në Tunizi dhe Vëllazëria Myslimane në Egjipt, i dhanë fund kësaj.
Por rritja e fuqisë së narrativës nacionaliste ka kontribuar gjithashtu që Turqia të forcohet duke luftuar ushtarakisht PKK-në dhe degët e saj në Siri dhe Irak, ndërkohë që dëshira për të projektuar fuqinë turke ka parë gjithashtu mosmarrëveshjet të shfaqen jashtë Lindjes së Mesme, veçanërisht në atë lindore, mesdhetare.
Gjithçka do të thotë se ndërsa rrënjët e Erdoganit në islamin politik nuk mund të zvogëlohen kurrë dhe vazhdojnë të jenë tërheqëse për konservatorët vendas, nacionalizmi turk është ndoshta ideologjia më e fortë brenda qeverisë turke dhe do të vazhdojë të ecë përpara.
Çfarë vjen më pas?
Erdogan tani pritet të fitojë balotazhin kundër Kilicdaroglu më 28 maj, pasi ka kundërshtuar pritshmëritë e anketuesve për të dalë brenda një pikë përqindje të fitores së plotë të zgjedhjeve presidenciale në raundin e parë.
Por lideri turk, i cili ka udhëhequr vendin për 20 vjet, do të mbushë 70 vjeç vitin e ardhshëm dhe do të jetë 74 vjeç në kohën e zgjedhjeve të ardhshme presidenciale në 2028. Mendimet me siguri do të kthehen se kush do të jetë pasuesi i tij.
Është një problem i madh për AK Partinë, e cila shfaqet pa timon pa Erdogan. Ndërsa popullariteti i tij në përgjithësi ka mbetur i qëndrueshëm, ai i partisë është ulur, duke i hedhur votuesit te partitë nacionaliste.
Brenda partisë, askush nuk e ka gravitacionin apo popullaritetin e Erdoganit.
Disa analistë parashikojnë se kjo do të thotë se rruga do të hapet për një anëtar të Partisë Popullore Republikane (CHP), ndoshta dikë si kryetari i bashkisë së Stambollit Ekrem Imamoglu, dhe se pasardhësi i Erdoganit do të vijë nga e majta.
Por është nacionalizmi turk ai që është në epërsi, si në kampin e qeverisë ashtu edhe në opozitën, gjë që e bën më të mundshëm që pasardhësi të dalë nga e djathta./Al Jazeera/FolDrejt/
