Shtrirja e akullit të Antarktidës mund të tërhiqet shumë më shpejt sesa mendohej më parë, sugjeron një studim i ri.
Dëshmia vjen nga shenjat në shtratin e detit jashtë Norvegjisë që regjistrojnë tërheqjen e një shtrese akulli evropiane të shkrirë mijëra vjet më parë, shkruan BBC, përcjell Fol Drejt.
Sot, akullnajat që tërhiqen më shpejt në Antarktidë duket se tërhiqen deri në 30 metra në ditë.
Por nëse ato shpejtohen, uji shtesë i shkrirë do të kishte implikime të mëdha për ngritjen e nivelit të detit në mbarë globin.
Humbjet e akullit nga Antarktida të shkaktuara nga ndryshimet klimatike tashmë e kanë shtyrë sipërfaqen e oqeaneve të botës me gati 1 cm që nga vitet 1990.
Studiuesit zbuluan se me fletën norvegjeze, tërheqja maksimale ishte më shumë se 600 metra në ditë.
“Kjo është diçka që ne mund ta shohim nëse vazhdojmë me vlerësimet më të larta për rritjen e temperaturës,” shpjegoi Dr Christine Batchelor nga Universiteti i Newcastle, MB.
“Megjithëse, në mënyrë shqetësuese, kur ne bëmë ekuacionet për të menduar se çfarë do të nevojitej për të nxitur një tërheqje të tillë në Antarktidë, ne në fakt zbuluam se ka vende ku mund të merrni pulse të ngjashme tërheqjeje edhe nën ritmet bazale të shkrirjes që ne dimë se po ndodhin në moment”, tha ajo për BBC News.
Dr Batchelor dhe kolegët raportojnë hulumtimin e tyre në botimin e kësaj jave të revistës Nature .
Ekipi ka parë një pjesë të madhe të shtratit të detit në brigjet qendrore të Norvegjisë. Njëzet mijë vjet më parë, kjo zonë ishte dëshmitare e një shtrese masive akulli të Evropës Veriore në procesin e tërheqjes dhe shpërbërjes.
Ekzistenca e kaluar e fletës është shkruar në më shumë se 7600 kreshta paralele, të ngjashme me shkallët, të cilat janë skalitur në sedimentet me baltë të detit. Këto valëzime janë më pak se 2,5 m të larta dhe janë të ndara midis 25 dhe 300 m larg njëra-tjetrës.
Shkencëtarët i interpretojnë kreshtat si tipare që krijohen në një zonë të tokëzimit të akullit.
Kjo është zona ku akulli i akullnajave që rrjedh nga toka në oqean bëhet i gjallë dhe fillon të notojë. Rrahjet krijohen teksa akulli në këtë vend godet në mënyrë të përsëritur sedimentet ndërsa baticat ditore ngrihen dhe bien.
Që modeli të jetë prodhuar dhe ruajtur, akulli duhet të ketë qenë në tërheqje (përparimi i akullit do të shkatërronte kreshtat); dhe “ora” e baticës jep një normë për këtë përmbysje.
Rezultatet e ekipit tregojnë se shtresa e dikurshme e akullit evropian iu nënshtrua impulseve të tërheqjes së shpejtë me shpejtësi nga 55 deri në 610 metra në ditë.
E rëndësishmja, ritmet më të shpejta u vunë re në vendet ku fundi i detit ishte relativisht i sheshtë. Këto janë vende ku akulli sipër do të priret të ishte më i njëtrajtshëm në trashësi dhe ku kërkohet më pak shkrirje për ta bërë akullin të notojë për të ndihmuar tërheqjen e tij.
Rrudha të ngjashme janë zbuluar në fundin e detit rreth Antarktidës, por shembujt janë mjaft të kufizuar në shtrirje. Zona e studimit norvegjez është shumë më e madhe dhe kështu jep një përshtypje shumë më të qartë se sa shpejt akulli mund të kthehet prapa në një klimë që ngrohet.
Sot, shkencëtarët përdorin satelitë për të monitoruar zonat tokësore të akullnajave të Antarktidës që përfundojnë oqeanin. Anija kozmike mund të gjurmojë se ku po ngrihet dhe ulet akulli në baticë.
Tërheqja më e shpejtë është vërejtur në Papa Glacier në perëndim të kontinentit, ku një normë mesatare prej 33 milion në ditë është matur në një periudhë prej 3.5 muajsh në 2017.
Por Papa nuk është një nga akullnajat më të fuqishme të Antarktidës. Shkencëtarët janë më të interesuar për gjigantë të tillë si Thwaites. Ky trup akulli ka madhësinë e Britanisë dhe mund të rrisë nivelet globale të detit për gjysmë metri, nëse gjithçka do të shkrihej.
“Katër kilometra në brendësi të linjës aktuale të tokëzimit në Thwaites, ekziston një kanal i ngjashëm me kanalin ku shtrati i detit është i sheshtë. Është mjedisi i përsosur për këtë proces të tërheqjes së shtyrë nga lëvizshmëria,” tha bashkëautori Dr Frazer Christie nga Scott. Instituti i Kërkimeve Polare (SPRI), Universiteti i Kembrixhit, MB.
“Ne po flasim për një zonë të vogël në krahasim me të gjithë pellgun kullues të Thwaites, por edhe një tërheqje jetëshkurtër dhe shumë e shpejtë do të ketë implikime për dinamikën e ardhshme të akullnajës.”
Dr. Batchelor dhe Christie thonë se vëzhgimet e ekipit të tyre do të rregullojnë modelet kompjuterike që përpiqen të parashikojnë fatin e Antarktidës në një botë që ngrohet gjithnjë. Për momentin, këtyre modeleve u mungojnë detaje të rëndësishme të sjelljes së akullit.
“Por kjo është arsyeja pse ne shikojmë në të kaluarën gjeologjike për të na treguar se çfarë është e mundur. Po, ne kemi satelitë, por të dhënat e tyre janë shumë të shkurtra – vetëm 40 vjet apo më shumë,” komentoi bashkëautori Prof Julian Dowdeswell, gjithashtu nga SPRI.
“E rëndësishmja, të dhënat gjeologjike janë diçka që ka ndodhur në të vërtetë. Është një ‘vëzhgim’ në botën reale, jo vetëm në botën e modeleve kompjuterike,” tha ai për BBC News./FolDrejt/