1453, Mehmeti i Dytë hyn në Kostandinopojë. 1492, Kristofor Kolombi zbulon Amerikën dhe Mbretërit Katolikë ua marrin Granadën myslimanëve. 1519, Karli i Pestë zgjidhet perandor i Gjermanisë. 1520, dënimi i Martin Luterit.
Cilado qoftë data dhe ngjarja që do të pranojmë për të shënuar hyrjen e botës perëndimore në kohët moderne, një fakt i dominon të gjitha: pas krizës së gjatë që goditi Evropën në shekujt XIV dhe XV dhe që tronditi nga themelet gjithë qytetërimin e trashëguar nga Mesjeta, bota feudale ka vdekur tashmë. Bota e shteteve po hapet mes shndërrimesh ekonomike dhe shoqërore të papara që prej fundit të perandorisë romake. Është thuajse një qytetërim i ri, një rilindje.
Kriza e dy shekujve të fundit, më e rënda që ka njohur perëndimi prej një mijëvjeçari, ka prekur pjesën më të madhe të Botës së Vjetër. Rrënimeve të shkaktuara në mbarë Evropën nga luftërat dhe revoltat fshatare, Murtaja e Zezë, e ardhur nga Kafa në Detin e Zi, u ka shtuar peshën e saj vuajtjeve mjerimit dhe pasigurisë. Kombet e krishtera ofrojnë një tablo të trishtë: konflikt midis Francës dhe Anglisë, si dhe mes mbretit të Francës dhe dukëve të Burgonjës; luftërat husite dhe shembja e institucionit perandorak; trazira dhe luftëra guerile në vendet skandinave dhe në Evropën qendrore; dekadencë dhe anarki në Itali dhe në Spanjë. Dhe shumë shpejt, një rrezik i ri do të shfaqet në Evropën qendrore: otomanët.
Nëse Bota e vjetër do të kishte vazhduar me konfliktet dhe gabimet e saj, asgjë s’do ta kishte penguar valën e atyre që i quanin gjithmonë “barbarët” – dhe që nuk ishin të tillë prej shumë kohësh – për ta përmbytur perëndimin. Historia është e mbuluar nga kufoma shtetesh, dikur të fuqishme dhe të begata, që janë shembur në peshën e grindjeve të tyre, gjah i gatshëm për pushtuesit dhe aventurierët e guximshëm.
Por kësaj here, në çastin kur gjithçka duket e humbur, Evropa e mbledh veten. Beteja e Kastijonit (mes Anglisë dhe Francës), më 1453, i jep fund luftës njëqindvjeçare. Epidemitë e mëdha që kishin shkaktuar kaq shkatërrime shekullin paraardhës, zbuten. Kthehen begatia dhe siguria. Ky kthim i paqes në Evropë shoqërohet me shpejtësi nga një rilindje që të kujton atë të shekujve XII dhe XIII. Popullsia rinis të shtohet (në Francë ajo dyfishohet gjatë viteve 1450-1560), fshatrat e boshatisur ripopullohen, qytetet zhvillohen. Bujqësia i përmirëson rendimentet e veta, në të njëjtën kohë që shfaqen kultura të reja, në pjesën më të madhe industriale. Vreshtat zgjerohen, ashtu si blegtoria. Industria hapet kundrejt produkteve të reja ose përmirëson produktet ekzistuese: metalurgji, qelq, tekstile të lehta, mëndafshe, stofra lini. Minierat e hekurit, argjendit, bakrit, të nxitura nga nevojat e industrisë, janë në zhvillim të plotë. Minierat e braktisura që prej romakëve funksionojnë sërish. E gjithë pasuria e Habsburgëve përbëhet nga minierat e tyre, që ata i shfrytëzojnë dhe i lënë peng për shumat e marra borxh. Zhvillimi i shpejt i shtypshkronjës sjell me vete zhvillimin e industrisë së letrës. Pas rikthimit të paqes, të gjitha këto prodhime shkëmbehen me lehtësi dhe ndjekim sërish itineraret e tyre tradicionale: brenda Evropës dhe nga Lindja nëpërmjet Venedikut ose vendeve të Evropës Lindore drejt Evropës Perëndimore, Polonisë dhe vendeve baltike. Këtyre u shtohen gjithnjë e më shumë dhe rrjedhat e shkëmbimeve nga portet e Atlantikut drejt veriut dhe Evropës Qendrore. Qarkullimi i kapitaleve është i lehtë falë panaireve që zhvillohen në data të caktuara dhe organizimeve të mëdha bankare. Ekonomia monetare zgjerohet, ashtu si dhe përdorimi i kredisë.
Kjo përtëritje e Perëndimit në të gjitha fushat, që pasqyrohet nga rilindja e artit dhe e letërsisë, favorizon sipërmarrjet e detarëve që nisen të eksplorojnë botën. Evropa do të njihet me qytetërime të tjera. Këto, nga ana e tyre, zbulojnë se shumë larg, në skajet e kontinentit gjigand që ndan dy oqeanet e mëdhenj ekzistojnë vende – Franca, Italia, Spanja dhe të tjerë.. Shekulli XVI – Shekulli i Madh – do të ishte në radhë të parë shekulli i takimeve. Ai do të jetë shekulli i burrave të mëdhenj të shtetit, i mbretërve dhe perandorëve që do të lënë në të gjurmët e tyre…
Vazhdon…
Përmbledhje e shkëputur nga libri “Sulejmani i Madhërishëm” i autorit Andre Clot
Përpunoi për foldrejt.com: Fisnik N. Muça
