Artikulli është prodhuar nga Tanjug në bashkëpunim me agjencitë evropiane në kuadër të projektit European Newsroom (ENR).
Rregullat e borxhit të BE-së duhet të reformohen për t’u dhënë vendeve anëtare më shumë hapësirë fiskale për të modernizuar ekonomitë e tyre, përcjell Fol Drejt.
Ndërsa disa besojnë se kjo do të inkurajojë investimet dhe do të nxisë rritjen, të tjerë, me Gjermaninë në ballë, kanë frikë se politika e lirshme fiskale vetëm do të rrisë deficitet dhe borxhet e shteteve anëtare me shumë borxhe.
Krizat e fundit kanë bërë që edhe vende të kursyera si Gjermania apo Holanda të marrin sasi të mëdha borxhi publik, duke çuar në thirrje për reforma. Rregullat strikte të bllokut për borxhin dhe deficitin, të njohura si Pakti i Stabilitetit dhe Rritjes, janë pezulluar përkohësisht për shkak të pandemisë Covid-19 dhe ky pezullim është zgjatur për shkak të çmimeve tepër të larta të energjisë, pasojë e luftës së Rusisë kundër Ukrainës.
Rregullat e mëparshme do të zbatohen sërish nga viti 2024. Megjithatë, Komisioni Evropian ka propozuar që t’u jepet vendeve evropiane me borxhe të larta më shumë fleksibilitet në uljen e borxheve dhe deficiteve.
“Në të njëjtën kohë, ne sigurojmë trajtim të barabartë dhe konsideratë të situatave specifike të vendit,” tha Komisioneri Ekonomik Evropian Paolo Gentiloni në një konferencë shtypi në fund të prillit.
Sipas rregullave aktuale të shpenzimeve të BE-së, deficitet publike të shteteve anëtare nuk mund të kalojnë tre për qind të prodhimit të tyre të brendshëm bruto dhe borxhi duhet të mbetet nën 60 për qind të PBB-së. Sipas këtyre rregullave, shtetet duhet të kthejnë pesë për qind të PBB-së vjetore që tejkalon kufirin prej 60 për qind. Për vendet me borxhe të larta, kjo është katastrofike për rritjen. Rregullat datojnë që nga vitet 1990 dhe shpesh janë injoruar edhe para pandemisë. Edhe ato duhet të ishin reformuar më parë.
Propozimi aktual i reformës ruan objektivin e mëparshëm për kufizimin e borxhit, por do të ketë më shumë fleksibilitet nëpërmjet planeve të lehtësimit të borxhit për vendet individuale.
Qëndrimet për rregullat e borxhit dhe propozimet e reja janë shumë të ndryshme në vende të veçanta të BE-së.
Vendet veriore “të kursyera”, përfshirë Gjermaninë, duan që rregullat të mbeten strikte, ndërsa shtetet jugore si Italia thonë se po kufizojnë aftësinë e tyre për të investuar.
Borxhet e vendeve anëtare të BE-së janë rritur gjatë 15 viteve të fundit. BE synon të përfundojë marrëveshjen deri në fund të këtij viti.
Berlini bën thirrje për objektiva të detyrueshëm
Gjermania, një mbrojtëse e vendosur e disiplinës fiskale, ka frikë se reforma do të lirojë shumë kufizimet buxhetore të BE-së dhe do të minojë drejtësinë brenda bllokut.
Ministri gjerman i Financave Christian Lindner komentoi ndryshimet.
“Gjermania nuk mund të pranojë propozime që dobësojnë Paktin e Stabilitetit dhe Rritjes,” tha ai, duke shtuar se nevojiten “rregullime të rëndësishme”.
Vërejtjet e Lindner tingëlluan si një “recetë nga e kaluara”, tha një zyrtar i Komisionit Evropian.
Duke iu referuar reformës së rregullave fiskale të BE-së, nënkryetari i Komisionit Valdis Dombrovskis pohoi se “ne jetojmë në një botë krejtësisht të ndryshme nga 30 vjet më parë. Sfida të ndryshme, prioritete të ndryshme”. Rregullat e reja duhet të pasqyrojnë këto ndryshime, shtoi ai.
Franca dhe Gjermania nuk janë dakord
Komisioni gjithashtu duket se është përpjekur të qetësojë Gjermaninë me një propozim që thotë se vendet anëtare duhet të zvogëlojnë deficitin e tyre me 0.5 përqind në vit nëse tejkalon tre përqind të PBB-së.
Megjithatë, Franca nuk ishte e kënaqur me ndryshimin. Borxhi i vendit është rreth 110 për qind e PBB-së.
“Disa pika janë kundër frymës së reformës… Ne jemi kundër rregullave automatike uniforme për uljen e deficitit dhe borxhit,” tha në fund të prillit ministri francez i financave Bruno Le Maire. Kompromiset e propozuara nga Komisioni ende parashikojnë një “klauzolë të përgjithshme arratisjeje” në rast të një krize të rëndë ekonomike.
Shumica e mirëpresin një qasje specifike për vendin
Ministri belg i Financave Vincent Van Petegem tha se ai e mirëpriti shumë propozimin, veçanërisht qasjen specifike të vendit të përcaktuar në rregulla. Ai tha se reduktimi i borxhit duke u fokusuar në investime dhe reforma është thelbësor. Qeveria aktuale belge dëshiron të rikthehet në rregull dhe të ulë deficitin në 2.9 për qind deri në vitin 2026. Qëllimi i tij është të zvogëlojë deficitin me 0.8 për qind çdo vit midis 2024 dhe 2026.
Ministrja holandeze e financave Sigrid Kag tha se vendi i saj ishte “mjaft entuziast” për planet, por theksoi rëndësinë e “uljes së borxhit të besueshëm” dhe mbikëqyrjes. “Djalli është gjithmonë në detaje,” tha ajo.
Ministrja spanjolle e financave Nadia Calvino, e cila do të mbikëqyrë negociatat në gjysmën e dytë të vitit, tha se do të bënte “çdo gjë të mundshme” për të miratuar rregullat e reja fiskale këtë vit.
Spanja do të marrë presidencën e BE-së në gjysmën e dytë të vitit 2023 dhe ndërkohë, Brukseli dhe Madridi nuk bien dakord për parashikimin e deficitit të Spanjës. Qeveria spanjolle ka llogaritur se do të ulë deficitin e saj në tre për qind në vitin 2024, siç kërkohet nga rregullat fiskale të BE-së që do të zbatohen sërish vitin e ardhshëm. Komisioni, megjithatë, vlerësoi se deficiti publik i Spanjës do të rritet në 3.3 për qind në vitin 2024.
Nga Roma, Ministri i Ekonomisë Giancarlo Giordetti përshëndeti propozimin e Komisionit për reformën legjislative si një “hap përpara” që do të na lejonte të mos ktheheshim te pakti i vjetër.
Megjithatë, Giordetti nuk e fshehu zhgënjimin e tij për dështimin e të ashtuquajturit “rregulli i artë”, i cili do të lejonte që investimet strategjike të hiqeshin nga llogaria.
“Ne kemi kërkuar me forcë që shpenzimet e investimeve, përfshirë ato tipike të NRP (Planit Kombëtar të Rimëkëmbjes) të Marrëveshjes Dixhitale dhe të Gjelbër, të përjashtohen nga llogaritja e shpenzimeve të synuara kundrejt të cilave matet pajtueshmëria me parametrat. Vëmë re se nuk është kështu. ”, tha ai.
Bazuar në disa simulime teknike të qarkulluara në Bruksel, rregullimi i llogarive italiane mund të çojë në një ulje të deficitit strukturor me 0,85 për qind në vit në rastin e planit katërvjeçar dhe me një mesatare prej 0,45 për qind në planin shtatëvjeçar. . Në të njëjtën kohë, Italia është i vetmi vend që nuk ka ratifikuar Mekanizmin Evropian të Stabilitetit (ESM) dhe synon ta lidhë ratifikimin me rezultatin e negociatave të Paktit të Stabilitetit dhe Rritjes.
“Nëse filloni të lidhni gjithçka me gjithçka, bëhet më e vështirë të përparoni,” paralajmëroi komisioneri Valdis Dombrovskis.
Ministri rumun i financave Adrian Kacio pretendon se paketa duhet të vendosë një ekuilibër midis “qëndrueshmërisë (financat publike të shëndetshme) dhe rritjes ekonomike gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme (nevojat për reforma dhe investime)”. Ai shtoi se korniza e re duhet të krijojë kushte të mjaftueshme për të inkurajuar investimet në vendet anëtare me vështirësi ekonomike ose hapësirë të pasigurt fiskale.
Sot, borxhi i Italisë arrin në 144.4 për qind të PBB-së, ndërsa Belgjika pritet të ketë një barrë borxhi prej 106 për qind deri në fund të këtij viti – shumë mbi kufijtë e bllokut.
Sllovenia dhe Kroacia: Një metodologji më strikte për vendet më të vogla?
Sllovenia, nga ana tjetër, ka frikë se do të jetë e vështirë të arrihet një metodologji e përbashkët për matjen e nivelit të borxhit, për shkak të dallimeve të mëdha mes shteteve anëtare.
“Kur bëhet fjalë për këtë, propozimi bazë i komisionit nuk na pëlqen veçanërisht”, tha ministri i financave Klemen Boštjancic në Bruksel më 16 maj. Megjithatë, vendi mirëpriti qasjen e propozimit për t’u fokusuar në ndjekjen e tendencave të borxhit dhe jo në deficitet strukturore, kryesisht sepse këto të fundit ishin shumë të vështira për t’u llogaritur dhe rezultatet gjithashtu mund të ndryshojnë shumë në varësi të metodologjisë, tha ministri.
Shqetësimi kryesor i Sllovenisë është se, për sa i përket metodologjisë, komisioni mund të jetë më i rreptë ndaj vendeve të vogla anëtare.
Ministri kroat i financave Marko Primorac tha se vendi i tij është i kënaqur me rregullat aktuale dhe mbështet propozimin e ri që synon forcimin e qëndrueshmërisë së borxhit publik dhe dhënies së autonomisë më të madhe vendeve anëtare në drejtimin e politikave fiskale, por ai beson se modeli i propozuar i analizës së qëndrueshmërisë është e papranueshme sepse do ta vendoste Kroacinë në mesin e vendeve me rrezik të lartë.
“Ne e konsiderojmë sistemin aktual absolutisht të pranueshëm. Ne nuk i shkelim rregullat ekzistuese, por mbështesim plotësisht çdo përmirësim për të rritur transparencën dhe thjeshtësinë e aplikimit të metodologjisë,” tha Primorac të martën në Bruksel pas takimit të ministrave të financave të BE-së.
Sipas Primorac, analiza e qëndrueshmërisë së borxhit është “një model shumë kompleks i bazuar në një sërë supozimesh që, kur përfshihen në model, e kategorizojnë Kroacinë si një vend me rrezik të lartë për sa i përket sasisë së borxhit publik. Duke marrë parasysh situatën tonë fiskale, kjo klasifikimi nuk vlen për ne”. Ai theksoi se nuk ka asnjë arsye që Kroacia të klasifikohet si një vend me rrezikshmëri të lartë kur bëhet fjalë për qëndrueshmërinë e borxhit publik, duke pasur parasysh rezultatet shumë të mira fiskale të vendit.
Bullgaria po punon drejt anëtarësimit në Eurozonë
Bullgaria ende shpreson të bashkohet me eurozonën deri në vitin 2025 dhe të qëndrojë nën pragun e deficitit prej tre për qind. Borxhi bullgar arriti në 22.9 për qind të PBB-së në vitin 2022, sipas të dhënave paraprake të publikuara nga Instituti Kombëtar i Statistikave në fund të prillit. Nikolai Vasilev, një ish zëvendëskryeministër, tha se do të duhet të merren masa në anën e shpenzimeve të projektbuxhetit për të arritur një deficit më të vogël. Rezerva fiskale më 31 mars arriti në mbi 6 miliardë euro.
BQE dhe FMN
Banka Qendrore Evropiane (BQE) dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) mirëpritën propozimet e BE-së për të rishikuar rregullat e tyre fiskale për të nxitur rritjen, por FMN bëri thirrje për më shumë veprime.
Presidentja e BQE-së Christine Lagarde tha më 26 prill se banka vlerëson “përpjekjet e komisionit për të arritur një kompromis me vendet anëtare, sepse kjo tashmë nuk është e sigurt duke pasur parasysh aktin balancues që shihni në dokumente”. Lagarde gjithashtu vuri në dukje “dallimet dhe mosmarrëveshjet midis vendeve sepse ato përballen me sfida të ndryshme”./FolDrejt/
