Sadri Ramabaja nga Instituti Shqiptar për Gjeopolitikë (IShGj) ka thënë se ky institut e sheh tepër urgjente ndërmarrjen e një varg masash që do të mund të shërbenin për parandalimin e një përplasjeje të re mes shqiptarëve dhe serbëve, shkruan Fol Drejt.
Sipas tij “Eskalimi i kësaj gjendjeje, është e qartë, do të shfrytëzohej në dëm të dy popujve, duke marrë në konsideratë para së gjitash ripozicionimin e interesave të natyrës gjeopolitike të fuqive që do të marrin pjesë në strukturimin e arkitekturës së re të sigurisë së Europës pas përfundimit të luftës në Ukrainë.”
Prandaj sipas tij ky institut ka përpiluar një “Memorandum për de-përshkallëzimin dhe normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.”
Kjo është përmbajtja e tij:
Instituti Shqiptar për Gjeopolitikë njeh nevojën urgjente për të gjetur një zgjidhje paqësore dhe të qëndrueshme për krizën aktuale në veri të Kosovës. Duke marrë parasysh hapat e propozuar nga Qeveria e Kosovës, kërkesat e Bashkimit Evropian dhe marrëveshjet e arritura në Dialogun Prishtinë-Beograd, me theks të veçantë në marrëveshjen e arritur më 27 shkurt në Bruksel, të gjitha palëve të përfshira u propozojmë Memorandumin e mëposhtëm:
1. Masat e de-përshkallëzimit, mbajtja e zgjedhjeve të reja, pjesëmarrja e serbëve dhe themelimi i Asociacionit:
a. Angazhimet e Kosovës:
I. Qeveria e Kosovës gradualisht, do të zvogëlojë praninë e Policisë së Kosovës në dhe përreth ndërtesave komunale në raport me zvogëlimin e dhunës. Kjo do të jetë një përgjigje e matur për të garantuar sigurinë e të gjitha palëve të përfshira.
II. Qasja dhe monitorimi i plotë i procedurave gjyqësore në lidhje me autorët e dhunës do të sigurohet nga EULEX-i (Misioni i Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit) dhe OJQ-të e interesuara për të drejtat e njeriut. Kjo do të sigurojë transparencë, llogaridhënie dhe procese të drejta ligjore.
III. Zgjedhjet e parakohshme do të organizohen në katër komunat veriore me mirëkuptimin kur kryetarët aktualë japin dorëheqje apo të nxitura nga një peticion i mbështetur nga së paku 20% e elektoratit, siç parashikohet nga ligji i Kosovës. Data e zgjedhjeve do të caktohet pas konfirmimit nga Presidentja për plotësimin e kërkesave për tërheqje dhe në koordinim me faktorin ndërkombëtar.
IV. Katër kryetarët e komunave veriore të Kosovës do të udhëzohen që t’ia dorëzojnë autoritetin e tyre kryetarëve të sapozgjedhur pas certifikimit nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) në përputhje me ligjin e Kosovës.
V. Pas realizimit të pikave të theksuara më lartë, do fillohet me themelimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe përmes dialogut të lehtësuar nga BE-ja.
b. Angazhimet e Serbisë:
I. Serbia do të tërheqë protestuesit e dhunshëm nga ndërtesat komunale dhe zonat përreth. Kjo do të kontribuojë në de-përshkallëzimin e gjendjes dhe do të krijojë një mjedis të favorshëm për dialog dhe bashkëpunim.
II. Serbia zotohet të bashkëpunojë me Kosovën në ndalimin dhe procedimin gjyqësor të shkelësve të ligjit. EULEX-i do të monitorojë procesin për të siguruar garanci të plota të procesit të rregullt ligjor.
III. Serbia do të ulë gatishmërinë e forcave të saj të armatosura në një nivel joemergjent, do të përmbahet nga lëvizjet e reja të trupave dhe do të heqë 48 Baza Operative të vendosura paraprakisht përgjatë kufirit. Kjo do të ndihmonte në zbutjen e tensioneve dhe ndërtimin e mirë-besimit të shtuar mes palëve.
IV. Serbia do të përmbahet nga pengimi ose ndërhyrja në të drejtën e qytetarëve serbë etnikë dhe të të gjitha partive politike për të marrë pjesë lirisht në procesin zgjedhor lokal pa frikësim, shtrëngim apo ndikim per bojkotimin e serishem te zgjedhjeve.
2. Bashkëpunimi rajonal dhe pajtueshmëria:
a. Të dyja palët, Kosova dhe Serbia, zotohen të respektojnë plotësisht rregullat e Tregut të Përbashkët Rajonal të Procesit të Berlinit dhe të pajtohen me aplikimin e Acquis Communautaire të BE-së për tregtinë e lirë rajonale sipas marrëveshjeve të vendosura. Ky angazhim do të rrisë bashkëpunimin ekonomik dhe stabilitetin në rajon.
3. Dialogu Prishtinë-Beograd dhe Aneksi i Zbatimit:
a. Të dyja palët riafirmojnë përkushtimin e tyre për një dialog intensiv për një zbatim të plotë, të pakushtëzuar, të balancuar, konsistent dhe të vazhueshëm të Marrëveshjes Themelore dhe Aneksit të Zbatimit të saj. Procesi i dialogut, i lehtësuar nga Bashkimi Evropian, do të vazhdojë me një shtysë të përtritë për të arritur një marrëveshje ligjërisht të detyrueshme për normalizimin e gjithanshëm të marrëdhënieve të tyre. të balancuar, konsistent dhe të vazhueshëm
b. Palët do të thellojnë bashkëpunimin e ardhshëm në fusha të ndryshme si ekonomia, shkenca dhe teknologjia, transporti dhe lidhshmëria, marrëdhëniet gjyqësore dhe të zbatimit të ligjit, postat dhe telekomunikacioni, shëndetësia, kultura, feja, sporti, mbrojtja e mjedisit, personat e zhdukur, personat e zhvendosur dhe fusha tjera relevante nëpërmjet të lidhjeve të marrëveshjeve tjera relevante. Detajet do të dakordohen në aneks-marrëveshjet të ndërmjetësuara nga Dialogu i udhëhequr nga BE-ja.
c. Do të dakordohen /ose adoptohen marrëveshje dhe garanci specifike për të siguruar një nivel të duhur të vetë-menaxhimit për komunitetin serb në Kosovë, në përputhje me marrëveshjet e mëparshme përkatëse të Dialogut dhe me vendimin e Gjykatës Kushtetuese. Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë do t’i zyrtarizohet statusi i saj dhe objekteve të trashëgimisë fetare dhe kulturore serbe do t’u ofrohet një nivel i qëndrueshëm mbrojtjeje me themelimin e ligjit për komunitetet fetare në Kosovë.
4. Personat e Zhdukur:
a. Të dyja palët e vlerësojnë dhe e njohin rëndësinë e zgjidhjes së fatit të personave të zhdukur. Ata angazhohen të bashkëpunojnë ngushtë për identifikimin e vendvarrimeve të personave të zhdukur dhe ndjekjen e gërmimeve, duke siguruar qasje të plotë, të besueshme dhe të saktë të informacioneve. Palët angazhohen të vënë në dispozicion të gjithë dokumentacionin përkatës dhe të përdorin teknologji të avancuar në zbulimin e varrezave masive. Palët gjithashtu zotohen të përfshijnë familjet e personave të zhdukur në procesin e identifikimit dhe të adresojnë të drejtat dhe nevojat e tyre.
b. Një komision i përbashkët, i kryesuar nga Bashkimi Evropian dhe i vëzhguar nga Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq (KNKK), do të krijohet për të mbështetur përpjekjet për të zgjidhur fatin e personave të zhdukur ende të paidentifikuar. Puna dhe progresi i bërë nga Grupi Punues për Personat e Zhdukur do të monitorohet dhe mbështetet përmes këtij Komisioni të Përbashkët.
Konkluzion:
Ne besojmë fuqishëm se normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është i arritshëm përmes dialogut, bashkëpunimit dhe zbatimit të masave të dakorduara. Duke iu përkushtuar këtij Memorandumi, të gjitha palët tregojnë gatishmërinë dhe vullnetin e tyre për të punuar drejt paqes së qëndrueshme, stabilitetit dhe prosperitetit në rajon.
________________________
Data: 10.07.2023
