Shkruan: Valon Elezi
Në rrënjët e qytetërimit Islam dhe Islamit si fe, vend të veçantë dhe meritor të zhvillimit ka qyteti. Nuk është e rastësishme që edhe qytetërimi si i tillë, emërtimin e saj e ka fituar nga fjala qytet, pra nga Medine, në Medenije. Dhe pikërisht në hixhretin e Muhamedit alejhi selam, pas vulosjes së themeleve të besimit në Mekke, në Medine filloi ndërtimi i qytetërimit që ky besim e solli: Xhamia si institucion e jo vetëm vend për falje, u formua Kushtetuta e Medines, dhe u vendosen themelet e një shteti. Shtet ky që filloi prej një qyteti.
Gjatë rrjedhës historike kjo nismë qytetërimi u rrit dhe u zhvillua. E sidomos u zhvillua në qytete. Prandaj, ata që frikësohen në ringjalljen dhe rifreskimin e këtij qytetërimi në nivel botëror, mes tjerash shkatërrojnë, dërrmojnë, rrethojnë e izolojnë pikërisht qytetet e mëdha në gjeografinë islame.
Le ti përmendim disa raste të tilla.
Qytetin e Kordobës dhe Granadës në Spanjë, si dy lule të qytetërimit Islam, sot i kanë tjetërsuar maksimalisht, duke lënë shumë pak nga indi qytetërimor islam të shihet.
Një Peshavar dhe Karaçi, qytete pakistaneze të mëdha, vlojnë nga turbullira të brendshme, përçarje, eksplodime e pasiguri, të gjitha këto edhe nga duar të huaja.
Bagdadi, Basra e Mosuli, të shkatërruara e të lodhura, dhe të vëna në harresë se njëra nga këto ishte dikur qendër e Islamit dhe me këtë edhe qendër e zhvillimit kulturor e shkencor. Madje në Mosul gjendet Niniva, poashtu një pjesë e saj e shkatërruar e që njihet si vendi i Junusit alejhi selam.
Kajroja e madhe e Egjiptit, me Nilin madhështor e Az’harin e dijes, u izolua, u varfërua e u pushtua pa ndalë nga duar të ndryshme, e sot, edhe pse e madhe dhe e populluar, ka ngelur shumë e varfër.
Qytetet e Marokut, edhe përskaj vjetërsisë kulturore, kanë mbetur të izoluara.
Në Siri, në këtë ajkë të gjeografisë botërore, u shua dhe u shkatërrua Halepi, ky djep i humanizmit e vjetërsisë. U lodh Homsi, e i izolua e shtyp Damasku, ish qytet i përfaqësimit fetar e politik të Islamit.
Në Jemenin e varfër, përveç vulës së varfërisë, turbullirat e mundojnë kryeqytetin e saj, Sana.
Mekkeja dhe Medineja e ndritur e Pejgamberit, prej ku filloi gjithë ajo që quhet Besim dhe Qytetërim Islam, kanë mbetur qytete vetëm në kuadër të ritualeve e kornizave shpirtërore të haxhit e dashurisë për qytetin e Profetit.
Kudsi (Jerusalemi) është në atë gjendje që paraqet plagën më të madhe të këtij qytetërimi, ndërsa një Gaza shpresëdhënëse afër bukurive të Mesdheut, e izoluar padrejtësisht.
Bejruti i bukur, është përbrenda përplot përçarje e sulme bombash.Në tërë këto qytete janë shkatërruar muze, xhami, librari, shkolla, spitale, institucione, qendra ditore, ndërtesa, vepra arti e kulture, monumente të vjetra.
Le të dalim prej asaj gjeografie në gjeografinë shqiptare e ballkanike, në të cilën bëhet përpjekje e largimit me çdo kusht të atij elementi qytetërues që filloi në Medine, dhe shohim se tentimet për dekulturalizim dhe venitje të elementit të qytetërimit Islam kemi në Shkup, një qytet minaresh i sulmuar nga një vijë sllavo-ortodoksizimi, Prizrenin e xhamive që izolohet, Prishtinën që nuk i pranohet dot të ndërtojë një xhami, Vlorën e patriotëve e besimtarëve të denjë që i ndryshohet struktura arkitektonike e qytete tjera. Rast i trishtueshëm në Ballkan është izolimi i Sarajevës së mjerë të shatërvaneve e Bash Çarshisë.
Në tërë këtë gjeografi, ka qytete që vazhdojnë betejat qytetërimore, e që janë zëri i besimit, shkëndija e rizgjimit, rikthimi i krenarisë, nënqielli i ezanit, e vrulli i rinisë.
Nga Xhakarta e Indonezisë e ishujt në paqësor e deri ne Fes të Marokos.
Nga Kazani musliman i Rusisë deri në Hartum të Sudanit e në Afrikën Jugore.
Nga Stambolli prijatar e deri në Kuala Lumpur të Malajzisë.
Te ne, nga Kumanova deri në Ulqin, nga Gjirokastra deri në Pazarin e ri në Sanxhak dhe nga Shkupi deri në Sarajevë.
