Gjysma e vendeve demokratike të botës po përjetojnë një erozion të demokracisë, të intensifikuar nga lufta në Ukrainë dhe kriza ekonomike, tha një institut ndërkombëtar në një raport të mërkurën, shkruan AFP, përcjell Fol Drejt.
“Ne po shohim erëra jashtëzakonisht të rënda për demokracinë tani, të intensifikuara nga pasojat politike nga kriza ekonomike që filloi me pandeminë dhe pasojat ekonomike të luftës në Ukrainë”, tha për AFP Sekretari i Përgjithshëm i IDEA-së, Kevin Casas-Zamora.
“Mund të jetë që besueshmëria e zgjedhjeve po sfidohet. Mund të ndodhë që sundimi i ligjit është nën sulm. Mund të ndodhë që hapësira qytetare po kufizohet”, shpjegoi ai.
Numri i demokracive me erozionin më të rëndë demokratik – një grup i quajtur vende “të prapambetura” që ka përfshirë Shtetet e Bashkuara që nga viti i kaluar – u rrit nga gjashtë në shtatë në vitin 2022 me shtimin e El Salvadorit në listë.
Vendet tjera janë Brazili, Hungaria, India, Mauritius dhe Polonia.
Casas-Zamora veçoi SHBA-në si veçanërisht shqetësuese.
“Jam shumë i shqetësuar nga ajo që po shohim në Shtetet e Bashkuara”, tha ai.
Vendi përballet me polarizimin politik, mosfunksionimin institucional dhe kërcënimet ndaj lirive civile, sipas raportit.
“Është mjaft e qartë deri tani se ethet nuk u thyen me zgjedhjen e një administrate të re,” tha ai, duke vënë në dukje “nivelet e larta të polarizimit dhe përpjekjet për të minuar besueshmërinë e rezultateve zgjedhore pa asnjë provë mashtrimi “.
Casas-Zamora vuri në dukje se SHBA-ja kishte bërë gjithashtu një “hap të dukshëm prapa” në të drejtat seksuale dhe riprodhuese, “që është shumë e jashtëzakonshme sepse shumica e vendeve, pothuajse të gjitha vendet e tjera, po shkojnë përpara në drejtim të zgjerimit të të drejtave seksuale dhe riprodhuese”.
“Shtetet e Bashkuara po lëvizin prapa”, tha ai.
– Më shumë autoritarizëm –
Nga 173 vendet e mbuluara nga raporti i International IDEA, 104 ishin demokraci, me 52 prej tyre që ishin në rënie.
Ndërkohë, numri i vendeve që lëvizin drejt autoritarizmit, 27, ishte më shumë se dyfishi i numrit që lëviznin drejt demokracisë, 13.
Pothuajse gjysma e të gjitha regjimeve autoritare u bënë edhe më represive në vitin 2022, ku Afganistani, Bjellorusia, Kamboxhia, Komoret dhe Nikaragua u veçuan se po përjetonin një “rënie të konsiderueshme”.
Në Azi, ku vetëm 54 përqind e njerëzve jetojnë në demokraci, autoritarizmi po forcohet, thuhet në raport, ndërsa Afrika, pavarësisht ndaj një mori sfidash, mbetet “rezistente” përballë paqëndrueshmërisë.
Një dekadë pas Pranverës Arabe, Lindja e Mesme vazhdon të jetë “rajoni më autoritar në botë”. Ajo ka vetëm tre demokraci – Irakun, Izraelin dhe Libanin.
Në Evropë, pothuajse gjysma e të gjitha demokracive, ose 17 vende, pësuan erozion demokratik në pesë vitet e fundit.
“Demokracitë po përpiqen të sjellin efektivisht ekuilibrin në mjediset e shënuara nga paqëndrueshmëria dhe ankthi, dhe populistët vazhdojnë të fitojnë terren në mbarë botën ndërsa rritja e demokracisë po ngec ose po shënon rënie”, thuhet në raport.
Ai vuri në dukje se kishte “modele shqetësuese” edhe në vendet që po performonin në nivele të mesme dhe të larta të standardeve demokratike.
Në pesë vitet e fundit, progresi ka ngecur në të gjithë indekset e studimeve IDEA, me disa rezultate “të njëjta si në 1990”, tha ai.
“Sistemet demokratike me të vërtetë janë lëkundur gjatë dy dekadave të fundit dhe në mënyrë të qartë është bërë një çështje e nxehtë në epokën tonë”, tha Casas-Zamora.
Megjithatë, kishte disa shenja përparimi.
IDEA vuri në dukje se njerëzit po mblidheshin për të nxitur qeveritë e tyre për të përmbushur kërkesat e shekullit të 21-të, duke filluar nga krijimi i kujdesit për fëmijët në Azi deri te liritë riprodhuese në Amerikën Latine dhe protestat e klimës së të rinjve në mbarë globin.
“Por gjithashtu në vende si Irani, ku njerëzit kanë dalë për të kërkuar liri, barazi dhe dinjitet,” tha Casas-Zamora.
“Pra, ka disa pika të ndritshme, por tendenca e përgjithshme është shumë e zymtë.” /FolDrejt/
