Nga Durim Berisha
Halil Matoshi në një kolumne paska shkruar për vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës në rastin e Arjeta Halimit (Aktvendim për papranueshmëri në rastin Nr. KI 36/11) dhe duke e paraqitur të njëjtin si një vendim themeltar për interpretimin e nenit 8 të Kushtetutës.
I dashur Halil,
Më lejo që të njoftoj se vendimi në rastin Nr. KI 36/11 është aktvendim për papranueshmëri, si i tillë ai thekson se kërkesa e parashtrueses nuk është marrë në shqyrtim fare, për shkak se e njëjta – rastin e ka fituar në merita- pra të drejtën për të ndjekur procesin mësimor duke bartur mbulesën, mirëpo ka dështuar të shterojë mjetet juridike në procedurë përmbarimore.
Pra ky aktvendim shërben vetëm për një çështje – që para se t’i drejtohemi Gjykatës Kushtetuese duhet t’i shterojmë të gjitha mjetet juridike që parasheh legjislacioni në fuqi. Pra kur një procedurë përmbarimore ka përfunduar në Gjykatën Themelore, duhet të ushtrojmë ankesë në Gjykatën e Apelit, e jo të shkojmë direkt në Gjykatën Kushtetuese. Në lidhje me meritat e rasteve vendoset me Aktgjykim, që nuk bëhet fjalë në rastin e znj. Halimi.
Periudha në të cilën është nxjerrë ai aktvendim, pra fillet e gjyqësisë kushtetuese në Kosovë, përbën një fazë në të cilën as gjyqtarët e kësaj gjykate nuk e kanë pas haberin për gjyqësinë kushtetuese. Disa prej tyre në stilin “tu pa, tu bo” i kanë mësuar disa terme, por asnjëherë nuk e kanë kuptuar gjyqësinë kushtetuese dhe të drejtën kushtetuese.
Për më tepër, referimi në praktikën e GJEDNJ në rastet e vendosura në të kaluarën, nuk kanë relevancë. Sepse rasti Leyla Shahin kundër Turqisë nuk paraqet kufizim të lirive dhe të drejtave themelore përmes një akt administrativ/nënligjor. Në Turqi në kohën kur është nxjerrë ai vendim ka pasur kufizime ligjore (pra me ligj parlamentar), të cilat sot më nuk janë në fuqi.
Për më tepër, në rastin konkret, është vet Qeveria e Kosovës që thekson se jo neni 3 i paragrafit 1.13 të UA nr. 06/2014 është i paligjshëm, por tërë udhëzimi administrativ është nxjerrë pa bazë ligjore.
Kosova në Kushtetutën e saj është përcaktuar si “shtet laik dhe neutral”, si i tillë nuk nënkupton se neutraliteti nënkupton se feja mbetet çështje private. Pra është laik, sepse shteti dhe feja janë të ndara, ndërsa është neutral, sepse shteti nuk privilegjon asnjë bashkësi të caktuar fetare. Ndërsa dihet statusi i Kishës Ortodokse Serbe që e then këtë parim copë më copë. Pra neutraliteti i shtetit në çështje të fesë nuk nënkupton se feja është çështje private, por nënkupton se shteti nuk merr anë kah ndonjëra prej bashkësive fetare në vend.
Franca mbetet sot shteti i vetëm laik në Evropë që ndalon ekspozimin dhe përdorimin e elementeve fetare në institucionet publike, pasi Turqia i ka hequr ato ndalesa. Në Belgjikë ua ka rrëzuar GJEDNJ, pra duke avancuar në praktikën e saj. Ndërsa rastet me Zvicrën kryesisht kanë të bëjnë me raporte juridiko-civile, e jo juridiko-publike, që kanë dallim esencial. Në Francë jo pse ua përcakton kushtetuta, por për shkak se që nga viti 1905 e kanë në fuqi Ligjin mbi Laicitetin, i cili quhet në të vërtetë Ligji për ndarjen e Shtetit nga Kisha dhe është rrjedhë e një procesi të gjatë të betejave të shtetit me Kishën.
Për fund Halil, Gjykata Kushtetuese askund nuk e konsideron kushtetues ndalimin e shamisë deri në moshën 18-vjeçare. Është obligim yni që t’i paraqesim faktet si janë, e jo t’i deformojmë ato.
