Regjisorja Darin Sallam shpjegon se si arriti të realizonte filmin dhe ndikimin e madh që ka pasur me përshkrimin e ngjarjeve në vitin 1948, shkruan Middle East Eye, përcjell Fol Drejt.
Darin Sallam thotë se ndjehet sikur ka pritur gjithë jetën për ta bërë këtë film.
Jordanezja 35-vjeçare me origjinë palestineze thotë se nuk mund të kujtohet kur dëgjoi për herë të parë për Radieh, vajzën e re palestineze që ishte fshehur në një dhomë nga babai i saj, ndërsa milicia sioniste bastisi fshatin e tyre gjatë Nakba në 1948.
Gjithçka që ajo di është se historia, një nga të shumtat rreth Nakbas, në të cilën qindra mijëra palestinezë u spastruan etnikisht kur u krijua shteti i ri i Izraelit, e shtyu atë që një ditë t’i tregojë botës atë që ndodhi në vitin 1948.
Ishte rreth vitit 2011, atëherë, si studente në shkollën e filmit në Institutin e Arteve Kinematografike të Detit të Kuq (RSICA), kur ajo e gjeti veten duke shkruar një trajtim për historinë e vajzës së vogël që kishte dëgjuar nga nëna e saj.
Impulsi për të shkruar filmin i erdhi si shenjë. Në përmbledhjen e saj me tetë faqe të filmit artistik të propozuar në vitin 2011, ajo e quajti vajzën e vogël Farha.
“Farha do të thotë gëzim. Dhe Palestina ishte gëzimi që iu vodh palestinezëve. E dija se ky ishte filmi që doja të bëja si një film artistik,” tha 35-vjeçarja Sallim për Middle East Eye gjatë një vizite në qytetin e Nju Jorkut gjatë javës së kaluar për të promovuar dhe diskutuar filmin e saj të ri Farha që ka bërë jehonë në mbarë botën.
Filmi, i cili aktualisht po transmetohet në Netflix, është një dramë historike e bazuar në historinë e vërtetë të një vajze palestineze e cila është ndarë nga babai i saj dhe familja e saj më e madhe, kur milicia Haganah hyri në fshatin e tyre pas ndarjes britanike të Palestinës në 1948.
Farha (Karam Taher) mbyllet brenda një depoje nga babai i saj (Ashraf Barhom) i cili del për t’iu bashkuar rezistencës. Ajo më pas lihet të kujdeset për veten e saj mes paqëndrueshmërisë së jashtëzakonshme që shpaloset jashtë shtëpisë.
Me kalimin e orëve dhe ditëve, Farha mbetet pa ushqim dhe ujë në një dhomë me pluhur dhe me pak ajër. Jashtë, të shtëna armësh dhe shpërthime; britmat dhe klithmat për ndihmë hapërojnë në ajër, duke e lënë adoleshenten të tmerruar, por edhe të pafuqishme dhe të vetmuar.
Ajo kërkon ushqim, gërvisht në derë, gërvisht ujin e thartë që nxjerr nga një shishe që ruan djathin akkawi.
Më vonë, ajo është dëshmitare e një masakre të një familjeje palestineze nga të çarat e derës. Kamera mezi lëviz nga qilari, që e bën shikimin tërheqës, por pikëllues.
Rënia e ëndrrave të Farhës ndërsa fshati zbrazet dhe të shtënat shuhen është shkatërruese.
Që kur u shfaq premierë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Toronto në vitin 2021, filmi ka marrë përkrahje të madhe nga kineastët dhe juritë anembanë globit për kinematografinë dhe regjinë e tij; Ajo, më e rëndësishmja, ka marrë një valë dashurie nga palestinezët për përshkrimin e saj të Nakba, që konsiderohet si njëbrirësh në filmin ndërkombëtar.
Farha tani është shfaqur në rreth 40 festivale filmi dhe ka fituar disa çmime. Sallam thotë se përgjigja e ka lënë atë dhe ekipin e saj të gëzuar.
Filmi ishte një eksperiencë emocionale sepse shumë nga pjesëmarrësit ishin refugjatë palestinezë nga kampi i Gazës (kampi Jerash) në Jordani, të cilët janë mishërimi i gjallë i Nakba. Edhe qëndisjet për filmin janë bërë nga gratë e kampit.
Ajo thotë se ka pasur raste që duhej të ndalonin të shtënat sepse pjesëmarrësit po qanin.
“Nakba nuk është shfaqur kurrë më parë përmes syve të një vajze 14-vjeçare. Dhe nuk mund të mos ndjehesh për të… Nuk doja ta trajtoja Farhën si një numër. Doja të tregoja historinë e saj, doja ta trajtoja atë si një qenie njerëzore, si një fëmijë,” thotë Sallam.
“Ju e dini se njerëzit po e shikojnë filmin – në Toronto ose Londër – dhe më pas ata imagjinojnë se Farha është vajza e tyre. Është më e fuqishme kjo.
“Është një hapje sysh për njerëzit. Njerëzit po largohen nga kinemaja dhe po shkruajnë “Al-Nakba” në Google. Është emocional, prek zemrat e njerëzve dhe për mua është arsyeja pse ne bëjmë filma. Shpresoj që filmi të jetojë dhe të përcillet te brezat që do të vijnë”, shtoi ajo.
Dhe Sallam ka goditur një nerv. Disa palestinezë shkruan se filmi i bëri ata të mendojnë për përvojat e pleqve të tyre, e ardhmja e të cilëve, si ajo e Farhas, u hoq nga poshtë këmbëve pa asnjë shpjegim në vitin 1948.
“Farha ishte gjyshja ime. Ajo ishte e gjithë jeta e gjysheve tona të reja, shpresëdhënëse dhe ambicioze, të cilave jeta iu shkatërrua për shkak të Nakbas. Çdo skenë e Farhasë ishte një pamje e historive gojore që na janë treguar për breza të tëra,” tha Rifqa Falaneh, një aktiviste palestinezo-amerikane, për MEE.
“Ne thamë të vërtetën”
Përfshirja e filmit në Netflix, shërbimi ndërkombëtar i transmetimit, ka ngjallur reagim nga qeveria izraelite.
Vëzhguesit vunë në dukje se kërcënimet izraelite për të anuluar abonimet e tyre në Netflix dhe për të zhvlerësuar financimin e organizatave kulturore që shfaqin filmin vetëm sa ndriçuan angazhimin e Izraelit për të shfuqizuar diskutimin rreth Nakba-s dhe për të mohuar spastrimin etnik të palestinezëve si një fakt historik.
Disa zyrtarë e akuzuan regjisorin për krijimin e një “narrative të rreme” për Izraelin, duke treguar në mënyrë specifike përshkrimin e masakrës së një familjeje palestineze në film.
Sipas historianëve, përshkrimi ishte “absolutisht i mundshëm dhe i besueshëm, madje edhe i butë në krahasim me tregimet e tjera”, shkroi Mondoweiss.
Sallam, gjithashtu, doli fuqishëm kundër sulmeve ndaj saj dhe filmit, duke i përshkruar ato si “të organizuara” dhe “të koordinuara”, por thotë se është e vendosur të mos lejojë sionistët të shpërqendrohen nga mesazhi kryesor i filmit të saj: Palestinezët nuk do të jenë të heshtur.
“Si një jordanez apo arab me rrënjë palestineze, ju rriteni duke dëgjuar shumë histori për Palestinën, Nakba. Është pjesë e identitetit tonë. Është pjesë e asaj se kush jemi ne. Personalisht, gjithashtu kam frikë nga vendet e mbyllura. Dhe unë mund të bashkëndjej me të. Edhe unë e shoh veten tek ajo. Ajo është luftëtare, është rebele, nuk pranon kurrë “jo” për përgjigje, është ambicioze, ajo jam unë”.
Në shtator, Mbretëria e Jordanisë e nominoi filmin si hyrjen zyrtare të vendit për Çmimet e 95-ta të Akademisë në kategorinë e Filmit Ndërkombëtar të metrazhit të gjatë për vitin 2023, duke rritur pritshmëritë që ai të jetë në listën e ngushtë për Oscar vitin e ardhshëm.
Por Sallam nuk është prekur nga pritshmëritë e reja që bien mbi supet e saj.
“Unë jam besimtare. Është një film i sinqertë. Ne bëmë më të mirën. Ne thamë të vërtetën dhe kështu nuk ka asgjë për t’u frikësuar. Çdo gjë ka rrugën e vet. Dhe çfarëdo që të ndodhë do të ndodhë me vullnetin e Zotit”, thotë ajo me një buzeqeshje. /SJ FolDrejt/
