Nëse doni të kapni një gënjeshtar, injoroni gjithçka përveç detajeve në historinë e një personi, sipas një studimi të ri.
Nëse një person jep përshkrime të pasura si kush, çfarë, kur, si dhe pse ka ndodhur diçka, ai me siguri po thotë të vërtetën. Megjithatë, nëse i kalon këto detaje në përshkrim, ndoshta nuk po thotë të vërtetën, përcjell Fol Drejt.
Duke përdorur këtë test shumë të thjeshtë dhe asgjë tjetër, njerëzit mund të dallojnë të vërtetën nga një gënjeshtër me gati 80 për qind saktësi, kanë zbuluar shkencëtarët nga Universiteti i Amsterdamit.
Kur bëhet fjalë për zbulimin e gënjeshtrave, ne zakonisht përpiqemi të përdorim sa më shumë shenja që të jetë e mundur për të bërë një gjykim të saktë. A duken ndryshe? A janë ata të shqetësuar? Pse po shqetësohen?
Pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit, për shembull, personeli i sigurisë në aeroportet amerikane u trajnua për të kërkuar 92 shenja në sjelljen e pasagjerëve që mund të zbulonin mashtrimin. Poligrafët, të njohur edhe si detektorë të gënjeshtrës, kombinojnë të dhëna të ndryshme fiziologjike si presioni i gjakut, rrahjet e zemrës dhe ritmi i frymëmarrjes për të zbuluar gënjeshtrat e mundshme.
Shumë informacion
Megjithatë, hulumtimet tregojnë se edhe profesionistët e trajnuar bëjnë pak më mirë se rastësia kur përpiqen të dallojnë të vërtetën nga një gënjeshtër. Një pjesë e problemit është se ne marrim shumë të dhëna kontradiktore, dhe kthimi i tyre në një vendim nëse dikush po gënjen është shumë e vështirë.
“Është një detyrë e pamundur”, thotë Bruno Verschuer, një psikolog mjekoligjor dhe autori kryesor i studimit.
“Njerëzit nuk mund t’i vlerësojnë të gjitha ato sinjale në një periudhë të shkurtër kohore, e lëre më të integrojnë sinjale të shumta në një gjykim të saktë ose të vërtetë.”
Një problem tjetër është se njerëzit kanë stereotipe se si duken njerëzit e pafajshëm dhe fajtorë.
Detaje të rëndësishme për saktësinë
Për të kapërcyer këto probleme, Verschuer dhe kolegët e tij nga Universiteti i Amsterdamit vendosën të provonin një “alternativë radikale”. Ata i udhëzuan pjesëmarrësit e studimit që të përqendroheshin në vetëm një të dhënë – nivelin e detajeve në historinë e personit – dhe të injoronin gjithçka tjetër.
“Ne menduam se e vërteta mund të gjendet në thjeshtësi dhe sugjerojmë se është më mirë të heqësh dorë nga një mori shenjash kur përpiqesh të zbulosh mashtrimin”, thonë shkencëtarët.
Në një seri prej nëntë studimesh, 1,445 njerëz u ngarkuan të hamendësonin nëse deklaratat e shkruara me dorë, transkriptet video, intervistat me video ose intervistat e drejtpërdrejta rreth aktiviteteve të studentëve në kampus ishin të vërteta apo të rreme, raporton Science Alert.
Deklaratat u fabrikuan nga studentë të cilët ose falsifikuan vjedhjen e provimeve dhe gënjejnë për të, ose në mënyrë të pafajshme enden nëpër kampus dhe treguan të vërtetën për aktivitetet e tyre.
Pjesëmarrësve, të cilëve iu dha detyra të përqëndroheshin vetëm në detajet në histori, ishin në gjendje të ndanin saktë të vërtetën nga gënjeshtrat me 59 deri në 79 për qind saktësi.
“Të dhënat tona tregojnë se mbështetja në një sugjerim të mirë mund të jetë më e dobishme sesa përdorimi i shumë sugjerimeve,” thonë shkencëtarët.
“Një mënyrë kundërintuitive për t’u marrë me mbingarkesën e informacionit është thjesht të injorosh shumicën e informacionit të disponueshëm. Ndonjëherë më pak është më shumë,” thonë shkencëtarët. Hulumtimi u publikua në revistën Nature Human Behavior.
