Një studim i parë botëror ka zbuluar se pothuajse askund në Tokë nuk ka nivele të qëndrueshme të ndotjes së ajrit.
Studimi, i udhëhequr nga Universiteti Monash në Australi, zbuloi se vetëm 0,001 për qind e popullsisë së botës ishte e ekspozuar ndaj niveleve të ulëta të ndotjes së ajrit në vitin 2019, në nivel global, 70 për qind tejkaluan kufijtë e sigurt, shkruan Science alert, përcjell Fol Drejt.
Ndotja e ajrit shkakton rreth tetë milionë vdekje çdo vit. Grimcat e vogla më të vogla se 2.5 mikrometra, të njohura si PM 2.5, mund të sulmojnë rrugët e frymëmarrjes dhe enët e gjakut, duke shkaktuar goditje, kancer të mushkërive dhe sëmundje të zemrës.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) vendosi pragun e sigurisë për ekspozimin ditor ndaj grimcave PM 2.5 në 15 mg/m3, por midis viteve 2000 dhe 2019, niveli mesatar i ndotjes së ajrit në mbarë botën ishte më shumë se dyfishi i kufirit, kur ishte në 32. 8 mg/m3.
Ky studim është i pari që tregon ndryshimin e ekspozimit ditor ndaj ndotjes së ajrit në nivel global gjatë disa dekadave. Të dhënat janë nxjerrë nga 5,446 stacione monitorimi në 65 vende.
Azia Lindore pati ndotjen më të keqe të ajrit gjatë kësaj periudhe dy dekadash, me një ekspozim mesatar vjetor ndaj grimcave PM 2.5 prej 50 mg/m3, e ndjekur nga Azia Jugore (37.2 mg/m3) dhe Afrika e Veriut (30 mg/m3).
Rajonet me ndotjen më të ulët të ajrit nga grimcat PM 2.5 gjatë dy dekadave ishin Australia dhe Zelanda e Re (8.5 mg/m³), rajone të tjera në Oqeani (12.6 mg/m³) dhe Amerikën e Jugut (15.6 mg/m³).
Ndotja e ajrit u ul në Evropë dhe Amerikën e Veriut midis 2000 dhe 2019, por u rrit në Azinë Jugore, Australi dhe Zelandën e Re, Amerikën e Jugut dhe Karaibe.
Ky lloj ndotjeje kishte një model sezonal. Në Kinën verilindore dhe në Indinë veriore, përdorimi i lëndëve djegëse fosile për ngrohjen e shtëpive ka çuar në ndotjen më të keqe të ajrit gjatë dimrit. Por modeli i kundërt u vu re në Bregun Lindor të Amerikës së Veriut, ku PM 2.5 arriti kulmin në muajt e verës.
Studiuesit thanë se zjarret dhe stuhitë e rërës të lidhura me ndryshimet klimatike mund të kenë kontribuar gjithashtu në ndotjen e ajrit në Australinë juglindore në vitin 2019.
“Ky studim ofron një kuptim të thellë të gjendjes aktuale të ndotjes së ajrit dhe ndikimin e tij në shëndetin e njeriut”, thotë Yuming Guo, një studiues i cilësisë së ajrit në Universitetin Monash.
Ai shtoi se “me këtë informacion, politikëbërësit, zyrtarët e shëndetit publik dhe studiuesit mund të vlerësojnë më mirë efektet shëndetësore afatshkurtra dhe afatgjata të ndotjes së ajrit dhe të zhvillojnë strategji për të zbutur ndotjen e ajrit”.
Ndikimi në shëndetin e njeriut
Ndotja me grimcat PM 2.5 ndodh gjatë djegies së lëndëve djegëse fosile, për shkak të gazrave të shkarkimit të makinave, zjarreve, por edhe për shkak të përdorimit të sobave me gaz.
Kur ne thithim këto grimca të vogla, ato kalojnë përmes rreshtimit të mushkërive. Kjo mund të shkaktojë inflamacion, përkeqësim të astmës dhe sëmundje kronike obstruktive pulmonare.
Grimcat toksike mund të depërtojnë edhe në enët e gjakut, duke shkaktuar inflamacionin e tyre dhe te disa njerëz mund të çojë edhe në goditje në tru. Ato mund të çojnë në mpiksje që dëmtojnë zemrën ose trurin./FolDrejt/
