Shkruan: Qëndrim Morina
Tashmë kur po afrohet 50-vjetori i Kongresit të Drejtshkrimit (20-25 nëntor 1972) diskutimet për standardin e shqipes sa vijnë e shtohen dhe kjo është një gjë e frytshme për shkak se jemi në gjendje të flasim për rëndësinë e madhe të këtij procesi, si dhe për elementet plotësuese, që do ta ndihmonin jetësimin e tij. Por, kur qëllimet janë dashakëqija ato e dëmtojnë gjuhën standarde (dhe këtu duhet të veçojmë që standardi nuk është gjuha, por vetëm një varietet i shprehjes së saj).
Ky shkrim paraqitet si rrjedhojë e një paraqitjeje të një faqeje kulture të një artisti, i cili mes të tjerash kishte thënë: “Është koha që standardi t’i kthehet gegërishtes”.
Standardi i shqipes nuk është lojë fjalësh: A ia bëjmë sot kështu e nesër ashtu?! Ai është një kullë në të cilën janë të vendosura shumë tulla me mund e sakrificë. Por, nuk duhet edhe të betonohemi dhe të mos flasim për të thuajse e ka zgjebën, gjithnjë mbi bazën e argumenteve të shëndosha dhe dashamire.
E kemi thënë disa herë në studio televizive që standardi i shqipes me pak të meta që ka është një nga arritjet më të mëdha të shekullit të kaluar.
Një element tjetër që duhet të theksohet është: domeni i përdorimit. Kemi liri të plotë të përdorim varietetet dialektore nëpër fushat jopublike dhe kemi përgjegjësi të madhe të përdorim format gramatikore normative në domenet publike dhe zyrtare.
Pra, shqipja ka dialekte natyrore, që e pasurojnë standardin artificial, por standardi nuk u pengon zhvillimet dialekteve, përkundrazi, ai merr burime të pashterrshme nga ato.
Pra, kushdo që i njeh problematikat e planifikimit gjuhësor e di që në një gjuhë nuk mund të jenë dy standarde paralele.
Është mirë dhe duhet pasur kujdes referenca e këtyre dashkëqinjve, që tendecë e tyre është bastardizimi i shqipes dhe të flitet e shkruhet sipas krahinave lokale nga vijnë. Jo. Gegërishtja është pasuri e madhe, por gjersa nuk ka një kongres të ri dhe të përditësohet mbetet standardi aktual. Pra, një standard, një gjuhë, shumë dialekte e nëndialekte.
