Adhuruesit e librit shpesh më pyesin nëse ky apo ai libër është një libër i mirë që ia vlen të lexohet apo një nga ato që nuk ia vlen të lexohen, që fatkeqësisht sot janë në shumicë.
Nga Sead Zimeri
Është një pyetje që më shqetëson, sepse kam frikë se gjykimi im mund të mos jetë më i miri, mund të ndikohet nga faktorë jashtë librit dhe i bën padrejtësi librit, ose mund të jetë më subjektiv sesa i lejohet një kritiku.
Na duhet një kriter me të cilin mund të vlerësojmë nëse një vepër është e mirë apo jo.
Sot veprat janë të zhanreve të ndryshme dhe kjo e bën edhe më të vështirë gjetjen e një kriteri të përbashkët për vlerësimin e tyre. Sigurisht, një roman nuk mund të krahasohet me një vepër poetike, as me një libër filozofie, as me libra të zhanrit self-help, as me libra biografikë, as me histori, as me ato fetare etj.
Ndoshta kjo është arsyeja pse jam vazhdimisht në siklet. Megjithatë, e konsideroj të arsyeshme gjetjen e një kriteri sipas të cilit, në përgjithësi, mund të vlerësojmë nëse ndonjë libër i ndonjë zhanri është një libër i mirë, dhe për këtë arsye ia vlen të lexohet. Gjetja e një standardi është edhe më e rëndësishme sot kur çdo vepër që botohet, veçanërisht ato që bëhen bestseller, na promovohen si libra të shkëlqyer që do të na ndryshojnë si rezultat i leximit të tyre. Por ky është një vlerësim i bërë për arsye komerciale dhe mund të mos ketë lidhje me përmbajtjen e librit.
Kohët e fundit kam filluar të mendoj se vepër të mirë duhet ta quajmë vetëm atë që krijon një botë të paqenë ose të panjohur për lexuesin, por në atë formë që i mundëson lexuesit të veprojë në botë pikërisht sepse lexuesi tani zotëron një horizont më të gjerë që i mundëson lexuesit të shohë më tej dhe më qartë por në të njëjtën kohë që i mundëson lexuesit të shohë mundësitë për veprim të ndryshëm në situatën ku gjendet lexuesi.
Një vepër e mirë është ajo që ju mundëson ta shihni situatën tuaj nga një këndvështrim tjetër, dhe për këtë arsye ju mundëson të veproni në të nga një këndvështrim që nuk e keni pasur më parë. Një vepër e mirë, çfarëdo zhanri qoftë ajo, duhet t’ju mundësojë ta shihni veten nga një këndvështrim që nuk ekzistonte për ju para se të vini në kontakt me këtë vepër. Një vepër e mirë duhet t’ju mundësojë të shihni mundësitë e natyrshme në situatën në të cilën ndodheni, në mënyrë që më pas të mund të veproni bazuar në këndvështrimin e ri. Njeriu është një qenie që ekziston duke vepruar në botë, por mundësitë e veprimit nuk janë të pakufishme, prandaj shohim amulli të plotë në shoqëritë ku censurohet liria e krijimtarisë artistike (në kuptimin shumë të gjerë të fjalës art). Nëpërmjet kësaj censure njeriut i priten krahët, si të thuash, imagjinatës dhe tani që nuk mund të fluturojë më, nuk është në gjendje as të veprojë. Dhe kjo është vdekja simbolike e njeriut. Edhe pse ekziston, ai nuk ekziston brenda potencialit të tij aktiv dhe krijues në botë.
A është kjo pronë e veprës apo e lexuesit? Besoj se vepra jep perspektivën, horizontin intelektual dhe moral, por sigurisht që kërkohet edhe një përgatitje apo më saktë një hapje e lexuesit drejt së panjohurës. Veprat jashtëzakonisht të mira të detyrojnë të hapesh ndaj tyre, sepse ato lëshohen mbi ty me një superfuqi të tillë që është e pamundur t’i rezistosh. Ndoshta kjo është arsyeja pse sistemet totalitare censurojnë vepra të tilla.
Një vepër e tillë kërkon një autor që ka parë më larg se të tjerët, një autor që ka reflektuar gjatë dhe thellë, dhe më pas me punë të mundimshme ka marrë përsipër të përshkruajë ose ndërtojë këtë horizont të tij, në atë mënyrë që lexuesi ta kuptojë menjëherë se ajo është në një botë të re me mundësi të pafundme veprimi. /FolDrejt/
