Dy gra u vranë mizorisht brenda pak ditësh në Kosovë. Një mësuese u godit me sëpatë nga burri i saj dhe një grua shtatzënë u vra në oborrin e QKUK-së, para Klinikës Gjinekologjike. I dyshuari kryesor për vrasjen e kësaj të fundit, sipas policisë, është ish bashkëshorti. Dhuna ndaj grave dhe vajzave është një shkelje themelore e të drejtave të njeriut, që prek një në tri gra dhe vajza në mbarë botën. Kështu të paktën flasin të dhënat nga observimet e ndryshme në rang global. Por shoqëria Kosovare duket që qëndron larg vetëdijësimit për sa u përket lirive dhe të drejtave themelore…
Nga Suad Jetullahi – Fol Drejt
Nga Mbretëria e Bashkuar, në Amerikë, në Afrikë dhe Azi, gratë dhe vajzat përballen me forma të dhunës dhe diskriminimit në çdo shoqëri, qoftë abuzim në familje, dhunë seksuale, gjymtim i gjenitaleve femërore apo dhunë psikologjike.
Më poshtë mund të shihni statistikat që tregojnë shkallën e problemit dhe se si dhuna prek gratë në mbarë botën.
Dhuna ndaj grave: statistika
Hulumtimet tregojnë se dhuna me bazë gjinore prek gratë dhe vajzat në çdo shoqëri në mbarë botën.
Në nivel global, 81,000 gra dhe vajza u vranë në vitin 2020, rreth 47,000 prej tyre (58%) vdiqën nga duart e një partneri intim ose një anëtari të familjes. Kjo është mesatarisht një vdekje çdo 11 minuta.
Shumë kërkime tregojnë se në vitet e fundit, numri i vrasjeve të lidhura me gjininë në fakt është rritur, pjesërisht për shkak të pandemisë globale, bllokimeve dhe ndikimit ekonomik të tyre. Midis 2019 dhe 2020, numri i vrasjeve të lidhura me gjininë u rrit në Evropën Perëndimore me 11%; në Evropën Jugore rritja ishte 5%. Në Amerikën e Veriut këto vrasje u rritën me 8%, dhe me 5% në Amerikën e Jugut.
Shumica e rasteve të dhunës me të cilën përballen gratë dhe vajzat ndodh nga partnerët intimë dhe anëtarët e familjes dhe fillon që në moshë të re. Studimet tregojnë se një në katër gra të reja (të moshës 15-24 vjeç), të cilat kanë qenë në një lidhje, do të kenë përjetuar tashmë dhunë nga një partner intim deri në momentin kur mbushin mesin e të njëzetave.
Megjithatë, është thelbësore të kujtojmë se niveli i raportimit të rasteve të dhunës është i ulët dhe shkalla e vërtetë e problemit thjesht nuk kuptohet. Në të vërtetë, hulumtimi tregon se pothuajse gjysma e grave që kanë përjetuar dhunë nuk i kanë thënë askujt fare.
Më pak se 40% e grave që përjetojnë dhunë kërkojnë ndihmë të çdo lloji. Në shumicën e vendeve me të dhëna të disponueshme për këtë çështje, nga gratë që kërkojnë ndihmë, shumica i drejtohen familjes dhe miqve. Shumë pak drejtohen tek institucionet formale; më pak se 10% e atyre që kërkonin ndihmë iu drejtuan policisë – shkruan Hollie Pycroft, transmeton Fol Drejt.
Dhuna ndaj grave dhe vajzave në Mbretërinë e Bashkuar
Në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar, hulumtimet sugjerojnë se ngacmimi dhe dhuna ndaj grave dhe vajzave është e përhapur dhe është përkeqësuar për shkak të pandemisë Covid-19 si rezultat i masave si bllokimet dhe ndërprerjet e shërbimeve jetike të mbështetjes.
Është vlerësuar se një nga tre gra mbi moshën 16 vjeç në Britaninë e Madhe i janë nënshtruar të paktën një forme ngacmimi në vitin 2021. Kjo rritet në dy nga tre për gratë e moshës 16 deri në 34 vjeç.
Ndërkohë, rreth 1.6 milionë gra të moshës 16 deri në 74 vjeç kanë përjetuar abuzim në familje në Angli dhe Uells në vitin 2021.
Rreth 5.1 milionë gra të moshës 18 deri në 74 vjeç përjetuan një formë abuzimi kur ishin fëmijë.
Në vitin 2020, 81 gra u vranë në rastet e vrasjeve brenda familjes.
Në Britani, burimet që flasin për të dhënat e krimit dhe kërkimet nga shërbimet mbështetëse, sugjerojnë se rastet e abuzimit në familje u intensifikuan gjatë mbylljes totale për shkak të Covid-19. Për shembull, në vitin 2021, numri i telefonatave të regjistruara në bazën e të dhënave të linjës kombëtare të ndihmës për abuzimin në familje u rrit me 22% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
Dhuna ndaj grave në vendet të tjera
Në vendet e tjera, prevalenca e dhunës me bazë gjinore është po aq e lartë.
Një studim i fundit zbuloi se 22% e grave në Evropën Perëndimore përjetuan dhunë nga partneri intim në vitin 2020. Në Amerikën e veriut kjo shifër është rritur në 32% .
Një studim i shteteve anëtare të Bashkimit Evropian zbuloi se 11% e grave kanë përjetuar dhunë seksuale në 12 muajt e fundit. Një në dy gra janë ngacmuar seksualisht dhe 5% janë përdhunuar.
Ndërkohë në Shtetet e Bashkuara, rreth 10 milionë njerëz përjetojnë dhunë në familje çdo vit – rreth 20 njerëz çdo minutë.
Shteti i Oklahomas ka prevalencën më të lartë të dhunës në familje: rreth 49.1% e grave të Oklahomas përjetojnë dhunë në familje gjatë jetës së tyre, duke përfshirë dhunën fizike nga partneri intim, përdhunimin ose ndjekjen.
Statistikat nga vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme
Dhuna prek në mënyrë disproporcionale gratë që jetojnë në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Rreth 37% e grave që jetojnë në vendet më të varfra në botë kanë përjetuar dhunë fizike dhe/ose seksuale nga partneri intim në jetën e tyre; në disa vende ky nivel ngritet në çdo të dytën grua.
Po ashtu hulumtimet sugjerojnë se gratë në vendet e Lindjes së Mesme dhe të Afrikës së Veriut përjetojnë një prevalencë të lartë të ngacmimeve seksuale në rrugë, si komentet seksuale dhe ndjekja.
Ndërkohë Afrika e Jugut është renditur kohët e fundit si vendi më i rrezikshëm në botë për gratë. Vetëm 25% e grave afrikano-jugore thanë se ndiheshin të sigurta duke ecur vetëm gjatë natës, që është një ndër të dhënat më të ulëta se në çdo vend tjetër.
Cilat janë vendet më të rrezikshme në botë për gratë?
Top 10 vendet më të rrezikshme për gratë që udhëtojnë vetëm:
Afrika e Jugut është vendi më i rrezikshëm në botë për gratë që udhëtojnë vetëm. Vetëm 25% e grave afrikano-jugore thanë se ndiheshin të sigurta duke ecur vetëm gjatë natës. Afrika e Jugut është e njohur për dhunën seksuale. Është vlerësuar se mbi 40% e grave të Afrikës së Jugut përdhunohen gjatë jetës së tyre. Për më tepër, Afrika e Jugut renditet më së keqi sa i përket vrasjeve të qëllimshme të grave.
Brazili renditet si vendi i dytë më i rrezikshëm për gratë. Vetëm 28% e grave raportuan se ndjeheshin të sigurta duke ecur vetëm gjatë natës dhe vendi ka shkallën e tretë më të lartë të vrasjeve të qëllimshme të grave. Brazili gjithashtu renditet i gjashti për përqindjen e grave që kanë përjetuar dhunë fizike ose seksuale nga partnerët e tyre intim me 36.9%.
Rusia ka një shkallë, po ashtu të lartë të vrasjeve të qëllimshme të grave, që është arsyeja kryesore që e vendosë atë në vendin e tretë në këtë listë. Rusia gjithashtu renditet si një nga dhjetë vendet e para që ka ligje dhe rregullore që kufizojnë aftësinë e grave për të marrë pjesë aktivisht në shoqëri dhe ekonomi.
Meksika renditet e katërta në vendet më të rrezikshme për gratë, si dhe renditet e katërta për përqindjen e grave që nuk ndihen të sigurta duke ecur gjatë natës dhe për vrasje të qëllimshme të grave. Vetëm rreth 33% e grave në Meksikë raportuan se ndjeheshin të sigurta duke ecur vetëm gjatë natës. Për më tepër, Meksika renditet e treta për dhunën seksuale nga jopartnerët, të cilën e përjetojnë rreth 16% e grave.
Republika Domenikane ka përqindjen e pestë më të ulët të grave që ndihen të sigurta duke ecur vetëm gjatë natës, me 33%, dhe shkallën e pestë më të lartë të vrasjeve të qëllimshme të grave. Republika Domenikane gjithashtu renditet e gjashta për pabarazinë gjinore, e cila mat shëndetin, fuqizimin dhe tregun e punës.
Egjipti është vendi i shtatë më i rrezikshëm për gratë që udhëtojnë vetëm. Egjipti ka hendekun gjinor të katërtin më të lartë në botë dhe të shtatin për pabarazinë gjinore. Vetëm 47% e grave raportuan se ndjeheshin të sigurta duke ecur vetëm gjatë natës. Për më tepër, Egjipti renditet i gjashti për ligjet dhe rregulloret që kufizojnë aftësinë e grave për të marrë pjesë aktive në shoqëri dhe ekonomi.
Rreth 45% e grave marokene përjetojnë dhunë fizike ose seksuale nga partneri i tyre intim, përqindja më e lartë në listë. Rreth 32% e grave pajtohen se dhuna ndaj grave justifikohet në rrethana të caktuara, vendi i dhjetë më i lartë nga vendet e renditura. Për më tepër, Maroku renditet i dhjeti për diskriminimin ligjor ndaj grave.
Si vendi i nëntë më i rrezikshëm për gratë, India renditet e pesta për dhunën nga partneri intim, që është 37.2%. Sipas indeksit të pabarazisë gjinore, India renditet e para. Rreth 45% e grave indiane të anketuara ranë dakord se një bashkëshort ose partner justifikohet të rrahë gruan ose partnerin e tyre në rrethana të caktuara.
Përfundimi i dhjetë vendeve më të rrezikshme për gratë është Tajlanda. Tajlanda renditet e dyta për dhunën nga partneri intim, të cilën e raportuan rreth 44% e grave. Për më tepër, rreth 61% e grave ranë dakord se dhuna ndaj grave justifikohet në rrethana të caktuara, më e larta midis 50 vendeve të studiuara.
Në anën e kundërt, dhjetë vendet e mëposhtme janë më të sigurtat për gratë: Spanja, Singapori, Irlanda, Austria, Zvicra, Norvegjia, Portugalia, Kroacia, Kanadaja dhe Polonia. Për listën e plotë të vendeve dhe renditjen e tyre, shihni tabelën më poshtë.
Kosova, një realitet i hidhur për gratë
Të dhënat nga Policia e Kosovës, tregojnë se vetëm gjatë periudhës janar-shtator të vitit 2022, janë regjistruar 2.067 raste të dhunës në familje me 2.126 viktima. Në vitin 2021 janë evidentuar 2.456 raste me 2.486 viktima. Ndërsa, gjatë vitit 2020 në Kosovë janë evidentuar 2.069 raste të dhunës në familje, me 2.101 viktima të dhunës.
Nga viti 2008 e deri më sot janë vrarë 17 gra.
Dy viktimat e fundit tregojnë që institucionet e sigurisë janë larg përmbushjes së standardeve të cilat ofrojnë një mjedis të sigurt për gratë. Vrasjet u kryen ndërkohë që gjatë ditëve të fushatës: “16 ditët e aktivizimit kundër dhunës me bazë gjinore.”/FolDrejt/
