A u detyruan përdhunshëm Ismail Qemaili, Vaso Pashë Shkodrani, Hasan Prishtina dhe rilindës të tjerë të emëroheshin anëtarë të Parlamentit Osman, mytesarifë të Libanit, Bejrutit dhe vendeve të tjera? Po Hasan Tahsinin a e emëruan rektor universiteti përkundër dëshirës së tij? A mos e detyroi perandoria edhe Sami Frashrin të jepte një kontribut të paçmueshëm për gjuhën turke? Nga këto pyetje të thjeshta, por legjitime, shembet narracioni i deritanishëm zyrtar i pjesës më të madhe të historiografisë aktuale. Pa mëdyshje ajo i ka lënë “sakatë”, profilet e këtyre figurave historike, duke i zhveshur nga një pjesë e identitetit, veçmas atij fetar. Prandaj vijon të notojë në eterin shqiptar “tullumbacja” e dilemës: Feja, apo kombi?
Nga Imer Topanica
Nuk rreshtim së nxituari drejt ngushtimit të kontekstit tematik, ripërtypim për vakt të ngeshëm tema përherë të sojit të tillë: kombi apo feja? Me Lindjen a me Perëndimin? Arab, apo evropian? Shqiptar apo fetar? Ashtu të kripura me racizëm, siç di t’i gatuaj ambienti ynë provincial.
Dhe është e çuditshme ngarendja drejt mohimit të një shtresimi identitar nga disa grupe shoqërore. Duket se pyetjet e tilla janë gatuar në shekujt e vonë dhe po ripërtypen tash risht, nga qarqe ideologjike të dyshimta, të sponsorizuara, po ashtu, nga burime po aq të dyshimta.
Në sferën publike ndërkaq, këto tema nuk janë shteruar një herë e mirë, meqë autoritetet e njëmendta që do t’iu epnin epilog diskutimeve, duke u mbështetur në argumente të mbështetura në fakte historike, logjike etj, mungojnë ose atyre që janë, nuk u epet hapësirë.
Duket qartë që i pari që e shtroi këtë dilemë, ishte komunisti. Andej kufirit një enverist, e këndej kufirit një titist. Shpallja e fesë si armike e ideologjisë komuniste, domosdo kërkonte mbjelljen e një dileme të tillë, e cila do ta justifikonte armiqësinë.
Prandaj ky debat i zjarrtë për rolin e muslimanit në sferën kombëtare. Akuza më absurde që sot i vishet këtij të fundit, ka të bëjë me “flirtin” e pretenduar të klerikëve muslimanë me qarqet sllave ruso – serbe. Pa çka që András Riedlmayer, ekspert i arkitekturës islame, pat evidentuar qindra xhami dhe institucione të tjera fetare të shkatërruara gjatë luftës së fundit në Kosovë, nga vetë forcat paramilitare e militare serbe.
Riedlmayer pat konkluduar se «gjatë luftës së viteve 1998-1999, 218 xhami, rreth 40 për qind e të gjitha xhamive në Kosovë, u shkatërruan apo dëmtuan, si pasojë e sulmeve nga forcat serbe. Forcat serbe po ashtu dogjën e shkatërruan pazaret e vjetra në qytetet e Gjakovës, Pejës dhe Vushtrrisë, ata shkatërruan xhaminë e vjetër dhe kullat historike në qytetin e vjetër të Deçanit, por shkatërruan edhe shumë qytete dhe fshatra të tjera.»
Sipas të dhënave të Bashkësisë Islame të Kosovës (BIK), 218 objekte islame u shkatërruan, u dogjën ose u demoluan nga ushtria serbe gjatë luftës në Kosovë.
«Dyqanet e bizneset e shqiptarëve, shkollat e xhamitë përbënin një objektiv konstant të strategjisë së shkatërrimit e të plaçkitjes. Përveç kësaj, në krahinë pati vazhdimisht ndotje të burimeve të ujit (Shih seksionin që vijon)» – thuhet në një raport të publikuar nga Human Rights Watch.
Raporti iu referohet edhe burimeve të tjera:
«Një raport i Mjekëve për të Drejtat e Njeriut në gusht 1999, mbi bazën e dëshmive të refugjatëve, dokumentoi 155 xhami të shkatërruara në të gjithë Kosovën.»
Ndërsa pluhuri ende nuk qe fashitur nga debatet e tilla, në ditën e festës së Bajramit të Fitrit, Kryeministri Albin Kurti, i cili sikur donte t’iu epte fund dilemave, deklaroi se «37 hoxhallarë, imamë, i kemi dëshmorë të kombit sot dhe në këtë stinën e pranverës ku për çdo ditë kujtojmë masakra dhe beteja na duhet të ecim midis varreve ku ka emra të martirëve e dëshmorëve në mesin e të cilëve aq shumë janë edhe imamë e aq shumë janë edhe besimtarë.»
Monologu i shkurtër i kryeministrit, thënë ndoshta për kurtuazi me rastin e festës, reflektoi shkurtazi mbi disa elemente të cilat qarqe të ndryshme me backgrounde ideologjike komuniste e sllave, do t’i heshtnin me qejf: Islami i nxiti muslimanët që të punojnë në ndërtimin dhe ruajtjen e atdheut!
Premisa nacionaliste e Vaso Pashë Shkodranit (1827 – 1892), sot funksionon e shkëputur tërësisht nga konteksti historik kur u artikulua, në dobi të luftës për përçarjen e shqiptarëve. Se fundja, askujt nuk i ka shkuar në mendje ta shtrojë pyetjen: nëse Perandoria Osmani shfrytëzoi rastin ta përhapte Islamin me dhunë tek shqiptarët, si u bë që Pashko Vasa të fliste për bashkim kombëtar, nga pozicioni i Mytesarifit të Libanit? A mos u detyrua përdhunshëm edhe Ismail Qemaili, i quajtur ndryshe baba i kombit shqiptar, të emërohej disa herë guvernator në disa regjione, e pse jo edhe anëtar i Dhomës së Deputetëve në Asamblenë e Përgjithshme të Perandorisë Osmane? Mbi 300 delegatë të cilët morën pjesë në Lidhjen e Prizrenit, shumica prej të cilëve kishin backgraund të fetar islam, kishin bërë karrierë politike në Perandorinë Osmane. Megjithatë ata nuk i kishin këto dilema… Prandaj, mund të themi pa drojë: ai që e konteston vlerën e Islamit si shtresim identitar te shqiptari, në kuptimin e vlerës kulturore e kombëtare, ai është me vetëdije a pa vetëdije një anti-shqiptar./©ImerTopanica/FolDrejt/
