Me kërcënimin e vdekjes për më shumë se 30 vjet, autori jeton – fatfa e Ajatollah Khomeinit në vitin 1989 e vendosi atë në pikëpyetje të fanatikëve myslimanë dhe e detyroi të jetonte si i gjuajtur.
Kronika e një sulmi të parathënë. Kështu mund të përshkruhet sulmi vrasës ndaj autorit fitues të çmimeve Salman Rushdie gjatë festivalit veror të Fondacionit Chautauqua në Nju Jork. Sidomos nëse keni parasysh se ky kërcënim ekziston për më shumë se 30 vjet! Një sulm ndaj autorit të “ Vargjeve Satanike ” që shkaktoi një reagim global, i cili nuk u kufizua vetëm në neveri. Shitjet e veprave të tij u rritën në qiell, shkruan protothema, transmeton Fol Drejt.
Bota perëndimore, pra vendosi t’i përgjigjet dhunës dhe praktikës mesjetare duke blerë librat e tij! “Vargjet Satanike” të tij janë përsëri në krye të librave më të shitur të Amazon në të dy anët e Atlantikut që nga dita e sulmit e deri më tani. Në mëngjesin e 14 shkurtit 1989, një gazetar i BBC-së kishte informuar autorin se Ayatollah Khomeini kishte nxjerrë një fatfa për vrasjen e tij. Ai ishte mjaftuar duke mbyllur derën hyrëse dhe duke parë i shqetësuar nga dritarja. Megjithatë, me kalimin e viteve duket se frika është zbutur për miqtë dhe lexuesit e tij si dhe për veten e tij. Ai nuk dukej më veçanërisht i shqetësuar për dekretin fetar të udhëheqësit të Republikës Islamike të Iranit për shkak të librit të tij të vitit 1988, Vargjet Satanike.
Dekreti i bëri thirrje “çdo muslimani të mirë” që të vrasë Rushdie, botuesit e librit dhe “ata që e dinë përmbajtjen… në mënyrë që askush të mos ofendojë Islamin”. Besimi i shkrimtarit se ai nuk ishte më në rrezik u pasqyrua edhe në takimin që pati me presidentin francez Emmanuel Macron. Menjëherë pas zgjedhjeve presidenciale franceze të vitit 2017, Macron e kishte ftuar atë në Pallatin Elysee në Paris. Ai kishte shprehur habinë e tij që Rushdie kishte mbërritur atje i pashoqëruar. “Unë nuk jam tip martir. Unë jam thjesht një shkrimtar. Pse dikush do të mbajë një mëri të tillë ndaj një shkrimtari?’ ai u përgjigj – naivisht siç doli. Ai u mohua edhe kur u rrëfeu miqve se nuk kishte më frikë, sepse kishte – thotë ai – të zhvilluar një aftësi, diçka si radar, që e paralajmëronte për çdo rrezik. Realiteti është ndoshta
Duke u imituar, ai tha: “Fatfasja është gjithmonë aty. Është në pritje. Por le të shkojë dhe të dreq!”. Ndonëse qëndron në spital pasi 24-vjeçari tentoi ta vriste, gjendja e tij shëndetësore po përmirësohet dita-ditës. Ai pret vizitorë, bisedon me fytyra të njohura dhe, sipas të birit, ruan humorin dhe mprehtësinë e tij. Në moshën 75-vjeçare, megjithatë, ai pësoi tre plagë të rënda me thikë në qafë, katër plagë në stomak, sy, gjoks dhe kofshë e djathtë. Pra, asgjë nuk do të jetë e njëjtë për të kur të dalë përfundimisht nga spitali. Duke kuptuar këtë të vërtetë të hidhur, ai “përpiqet të pajtohet me realitetin e ri”.
Lëshimi i fatfas nga Ayatollah Khomeini shkaktoi reagime të zemëruara kundër autorit në të gjithë botën myslimane
Reagimi global
Në të njëjtën kohë, interesi për punën e tij është rindezur. Vrasja e tij gati-gati shkaktoi një reagim global që nuk u kufizua në neveri. Një brez i ri lexuesish e zbuloi autorin për herë të parë. Ata ndienin një kuriozitet të vërtetë për librat që e vendosën atë në pistën e fundamentalizmit islamik. Si rezultat, shumica e tyre janë jashtë shtypjes, të tjerat po ribotohen, ndërsa libri i tij gjoja blasfemues Vargjet Satanike është një shitës i lartë.
Në veçanti, tre botime të librit kryesuan barometrin e shitjeve, i cili regjistron librat, shitjet e të cilëve janë rritur më shumë në 24 orët e fundit. Një tjetër libër i tij, “Fëmijët e mesnatës”, u rendit gjithashtu i katërti. Edhe në Indi kishte qindra mijëra që po e kërkonin me zjarr. Më kot, pasi nuk dinin se qarkullimi i tij është ndaluar prej dekadash në vendin e tyre për të mos ofenduar myslimanët.
Salman Rushdie jetoi për më shumë se tre dekada i persekutuar nga fanatikët islamikë
Rritjen e interesit e konfirmon edhe libraria e madhe e Nju Jorkut “Strand Bookstore”, e cila shënon edhe shitje fizike dhe online. “Njerëzit erdhën duke kërkuar ndonjë nga shkrimet e tij, duke dashur të dinin se çfarë kishim,” tha menaxherja e shitjeve Katie Silvernail. “Disa nga punonjësit tanë më të rinj nuk kishin dëgjuar kurrë për të, kështu që ishte interesante të bisedonim me ta pasi klientët erdhën për librat e tij, duke kërkuar të dinin se kush ishte dhe si ndikoi në botën letrare. Mendoj se shumë njerëz erdhën në librari vetëm për të folur se si ndiheshin për atë që ndodhi”, tha ai. Në Twitter, përdoruesit gjithashtu u bënë thirrje njerëzve që të blejnë veprat e tij në shenjë solidariteti. Mbështetja publike për të është shprehur nga politikanët, udhëheqësit dhe kolegët dhe intelektualët e tij të mëdhenj nga çdo cep i globit. Së fundi, mesazhi për të dënuar dhunën ishte edhe ai i transmetuar nga një prej personave që ndodhej në vendngjarje me të gjatë sulmit. Ai është themeluesi i OJQ-së mysafir i së cilës ishte Rushdie. Vini re se tema e diskutimit ishte liria artistike dhe persekutimi i autorëve…
‘Bad shaka’
I tronditur dukshëm, prezantuesi refuzoi të trajtonte lëndimet e tij të dukshme teksa u përpoq të shpëtonte shkrimtarin me trupin e tij. Ai u kufizua në ftesën e njerëzve për të blerë dhe lexuar një nga librat e Rushdie. Megjithatë, ai pranoi të thoshte për sulmin ndaj autorit: “Në fillim dukej si një lloj shakaje e keqe. Ai nuk kishte asnjë ndjenjë të realitetit. Por kur vura re gjakun, atëherë kuptova se për çfarë bëhej fjalë”. Ishte libri Vargjet Satanike që vulosi fatin e Rushdie, duke i vendosur një gijotinë të përhershme mbi kokën e tij.
Megjithatë, edhe një gijotinë është harruar… Në këtë roman autori indian përshkruan një rrëmbim që përfundon në mënyrë tragjike, në të cilin avioni shpërthen, duke vrarë të gjithë pasagjerët, përveç dy indianëve: një yll Bollywood dhe një emigrant indian që jeton në Angli duke qenë plotësisht. i shkëputur nga vendlindja. Përmes dialogut të dy të mbijetuarve, Muhamedi shfaqet edhe me karakteristikat e të mashtruarve, duke folur në thelb për “historinë e vinçave” në traditën islame.
Autori u frymëzua nga një epope me protagonist Muhamedin, e cila u pranua për 200 vjet nga myslimanët. Për qindra vjet biografët e Muhamedit paraqitën një incident në të cilin Satani u përpoq ta mashtronte dhe kryeengjëlli Gabriel ndërhyri! Profeti Muhamed u mashtrua dhe i konsideroi “pëshpëritjet e shejtanit” shpallje hyjnore. Prandaj, “Vargjet Satanike” i referohen kësaj “ndërhyrjeje mashtruese” të Djallit që e detyroi Muhamedin të recitonte vargje rreth zakoneve pagane të Mekës së shekullit të 7-të dhe të pranonte fuqitë e tyre të ndërmjetësimit te Zoti. Meqenëse Islami fondamentalist nuk mundi të vriste të kaluarën e tij, ai vendosi të vriste autorin që tregon luftën më të madhe civile të shekujve të parë të ekzistencës së Islamit. Pas dënimit të tij me vdekje publike nga Khomeini, Rushdie u zhduk nga jeta publike. Për librin e tij pati reagime të dhunshme.
libër
Libraritë u bombarduan në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara, botuesit morën kërcënime të vazhdueshme me bomba. Përkthyesi japonez i librit Hitoshi Igarashi u vra në Tokio në vitin 1991, ndërsa botuesi norvegjez William Nygaard në Oslo dhe përkthyesi italian Ettore Capriolo në Milano u plagosën rëndë. Në qershor të vitit 1993 në Sebastia të Turqisë, 37 persona u vranë dhe mbi 50 u plagosën kur islamistët fanatikë sunitë i vunë zjarrin një hoteli ku qëndronte autori dhe përkthyesi i njohur turk i “Vargjeve Satanike” Aziz Nesin dhe shumë intelektualë alevi. Pikërisht në këtë kohë Rushdie u shfaq pa paralajmërim në mbledhjen e Këshillit Nordik në Helsinki dhe doli në skenë. Publiku mbajti frymën. Ishte si të shihje një fantazmë.
Apoteoza
Ai improvizoi një monolog verbues për artin dhe fuqinë e romanit duke thënë se midis punës dhe jetës së tij ai do të zgjidhte gjithmonë veprën e tij. Publiku ka duartrokitur për dhjetë minuta. Disa vite më vonë, në një udhëtim në Nice të Francës, Air Inter anuloi rreshtin e parë pa shpjegim. Kur të gjithë kishin hipur dhe motorët ishin ndezur, Rushdie hyri i shoqëruar nga pesë policë. Atëherë pati një reagim të fortë. Një grua ishte ankuar se prania e shkrimtarit e vinte në rrezik.
Autori i sulmit vrasës Hadi Matar
Një tjetër kishte refuzuar të hante ushqim sepse ishte helmuar! Megjithatë, shumica e pasagjerëve kishin shpërthyer në duartrokitje spontane dhe entuziaste. Në të kaluarën, pati një zhurmë kur autoritetet në Francë i kishin kërkuar Rushdiut një vizë për të hyrë në vendin e tyre dhe në fund nuk e miratuan kërkesën e tij, me argumentin se nuk mund të garantonin sigurinë e tij. Për zgjidhjen e problemit duhej të ndërhynte vetë François Mitterrand. Në vitin 1993 Princi Charles u ankua gjatë një dreke të organizuar nga ambasada britanike në Paris. Ishte koha kur Rushdie jetonte larg syrit të publikut, nën mbrojtjen e policisë britanike. “Salmani nuk është një shkrimtar i mirë,” tha ai, duke shtuar “patronazhi i tij po i kushton Kurorës së Anglisë”.
Në atë kohë, një mik i Salmanit nxitoi të komentojë ashpër: “Unë do ta imagjinoja se kushtonte shumë më tepër për të mbrojtur Princin e Uellsit, i cili, me sa di unë, nuk ka bërë asgjë interesante”. “Unë jam i heshtur dhe i burgosur. Do të doja të luaja top me djalin tim në park.
Jeta e zakonshme, banale është për mua një ëndërr e pamundur”, ka shkruar pa fshehur se vetmia e tij arriti kulmin pas shkëputjes me bashkëshorten, romancieren amerikane Marian Wiggins. Pavarësisht aventurave të tij, Rushdie nuk pushoi së shkruari dhe në vitin 2007 u shpall kalorës nga Mbretëresha e Anglisë për kontributin e tij në letërsi. Gradualisht ai jetoi një jetë pothuajse normale në Nju Jork. Ai është martuar gjithsej katër herë dhe ka dy fëmijë. Për dekada ai nuk kishte asgjë tjetër veçse një eskortë sigurie shumë të matur, pothuajse të padukshme. Miqtë e tij kujtojnë dasmën e tij me modelen me origjinë indiane dhe prezantuesen e “Top Chef” Padma Lakshmi në vitin 2004. Ata kërcenin nën tingujt e një orkestre indiane me sitar dhe bateri, ndërsa të pranishmit i mbuluan me petale trëndafili.
Me ish-bashkëshorten e tij Padma Lakshmi, e cila ishte modele dhe drejtuese e ‘Top Chef’. Martesa e tyre zgjati pak dhe përfundoi në mënyrë të palavdishme
Ai përqafoi djalin e tij nga martesa e parë, kolegët dhe miqtë e tij. Ai ishte i lumtur dhe i lirë. Martesa e tyre, megjithatë, zgjati vetëm tre vjet, ku romancieri në kujtimet e tij u ankua për të si një humbje kohe dhe një “investim të keq”. Ai e quajti ish-gruan e tij tepër narcisiste dhe ambicioze, me Lakshmin duke u kundërpërgjigjur duke e quajtur atë “të fiksuar seksualisht” dhe të pandjeshëm. Martesa e tij e tretë gjithashtu përfundoi në mënyrë të turpshme. Në një intervistë ai kishte thënë se kishte vendosur të divorcohej nga gruaja e tij Marian kur ishin fshehur.
Ajo pretendoi se Al-Kaeda e dinte se ku ishin ata. Ata ishin detyruar të lëviznin gjashtë herë. Kur e kuptoi se ajo po e gënjen, vendosi t’i jepte fund lidhjes. Të njëjtin imazh kanë edhe ata që e takuan natën e zgjedhjeve të para presidenciale që sollën në pushtet Barack Obamën. Ajo ishte shfaqur me një eskortë në një festë në Nju Jork. Publiku përbëhej nga aktorë, gazetarë, artistë dhe biznesmenë e sponsorë të ndryshëm të presidentit të sapozgjedhur.
Të gjithë heshtën kur i ra telefoni celular dhe Obama ishte në linjën tjetër duke dashur ta falënderonte personalisht për mbështetjen e tij. Tani ai ishte jashtë izolimit përgjithmonë. Ai e donte Nju Jorkun. Ai po takonte miqtë për shëtitje në Central Park dhe darkë në zonën e Fshatit. Ai e ndryshoi temën kur diskutimi u kthye në fatfa. Ai preferoi të fliste për muzikën e Morrison dhe shkrimtarin George Eliot. Muajt e fundit ai ishte i preokupuar ekskluzivisht me luftën dhe pushtimin rus. Ai kishte bashkuar forcat me Sting dhe Sean Penn për të marrë pjesë në një fushatë.
Salman Rushdie është dërguar me helikopter në spital pas sulmit vrasës ndaj tij
Kujtimet e fëmijërisë
Ai shpesh fliste për fëmijërinë e tij dhe kujtimet e tij nga India. Bashkëbiseduesit e tij dukeshin të habitur kur ai tregoi se i mungonte Islami i fëmijërisë së tij. “Mendimi mysliman ishte mendjegjerë,” shpjegoi ai. “Kur mendoj në kohën e gjyshërve të mi, në kohën e prindërve të mi, Islami po përpiqej të bëhej kozmopolit. Ai ngriti pyetje dhe u angazhua në mosmarrëveshje intelektuale. Ishte gjallë”. Selmani është fëmija shpirtëror i atij Islami. Prindërit e tij ishin myslimanë të moderuar të Indisë.
Babai i tij kishte studiuar në Kembrixh, gjë që ai vetë e kishte bërë. Nga vitet 1960 e në vazhdim ai jetoi përgjithmonë në Angli. Ai studioi Histori në universitetin e famshëm, punoi si aktor dhe si autor dhe më pas, në mesin e viteve 1970, botoi librin e tij të parë, i cili nuk pati shumë sukses. Kishte miq që e këshilluan të braktiste ambiciet e shkrimit. Data e suksesit erdhi në fillim të viteve 1980 me librin “Fëmijët e mesnatës”, të cilit iu dha çmimi Booker.
Për shumë, ai shprehte ndërgjegjen politike të Londrës së viteve 1980, veçanërisht për emigrantët. Ajo kapi ndërgjegjen e tyre duke paraqitur një mënyrë të re të të menduarit. Cilado qoftë pikëpamjet e tyre mbi meritat e veprës letrare të Rushdie, qindra shkrimtarë do të mblidhen në shkallët e Bibliotekës së Nju Jorkut këtë javë për të lexuar pjesë nga librat e tij. Kjo është një lëvizje simbolike që bëhet për herë të parë në historinë e letërsisë./FolDrejt/
