Institucionet e Republikës së Kosovës, për befasi, vijojnë të mbajnë qëndrim diskriminues karshi të drejtës fondamentale për shkollim, të cilën kërkojnë ta përmbushin vajzat dhe gratë muslimane që duan të bartin shami. Ndryshe nga ç’pretendojnë autoritetet zyrtare në vend, një e drejtë e tillë u lejohet vajzave dhe grave në shumë vende të Evropës, shkruan Fol Drejt.
Euronews ka reflektuar mbi këtë çështje duke ofruar një pasqyrë mbi shumë vende Perëndimore. Duket se me përjashtim të Francës, e cila tradicionalisht ka kultivuar një sentiment anti Islam, në plot vende të tjera situata është krejt ndryshe.
Anglia, Skocia, e madje edhe Italia e cila udhëhiqet nga një parti e ekstremit të djathtë, debati për këtë çështje, pothuajse është i mbyllur.
Çfarë pasqyre ofron Eronews në artikullin në fjalë? Le të shohim:
Anglia
Në Angli, politika rreth uniformës përcaktohet nga çdo shkollë veç e veç. Megjithatë, rregullat e tyre duhet të jenë në përputhje me Aktin e të Drejtave të Njeriut dhe Aktin e Barazisë, të cilat mbrojnë karakteristikat që lidhen me fenë ose besimin, racën, gjininë ose aftësinë.
Për shembull, mund të konsiderohet diskriminuese parandalimi i një vajze muslimane që të mbulojë flokët e saj me hixhab ose të ndalojë një model flokësh të lidhur me një grup të caktuar etnik ose kombëtar.
Diskriminimi i provuar mund të konsiderohet i paligjshëm.
Por këto të drejta mund të balancohen kundrejt politikave të tjera të shkollës. Me pak fjalë, nuk ka ndalime të përgjithshme dhe nxënësit mund të sfidojnë kufizimet rast pas rasti.
Në vitin 2021, drejtori i Akademisë Pimlico në Londër u detyrua të jepte dorëheqjen pasi politika e tij uniforme shkaktoi greva masive nga studentët, të cilët gjerësisht e panë atë si raciste. Hixhabet shumëngjyrëshe dhe “frizurat Afro” pretendohej se ishin të ndaluara.
Sipas këshillave nga Zyra e Brendshme e Mbretërisë së Bashkuar: “Kur një shkollë ka arsye të mira për të kufizuar liritë e një individi, për shembull, promovimin e kohezionit dhe rendit të mirë në shkollë, ose konsiderata të vërteta të shëndetit dhe sigurisë, kufizimi i një individi të drejtat për të shfaqur fenë ose besimin e tyre mund të justifikohen.”
“Shkollat duhet të jenë të ndjeshme ndaj nevojave të kulturave, racave dhe feve të ndryshme dhe të veprojnë në mënyrë të arsyeshme në përshtatjen e këtyre nevojave, pa kompromentuar politikat e rëndësishme të shkollës, si siguria apo disiplina e shkollës,” thuhet në sqarim.
Irlanda e Veriut ka të njëjtat politika si Anglia.
Gjermania
Çështja e veshjes së mbulesave fetare të kokës në Gjermani vazhdon të ndezë debate dhe çështje gjyqësore gjithashtu.
Në përgjithësi, që nga viti 2015, shtetet individuale gjermane janë lejuar të vendosin vetë nëse do të lejojnë ose ndalojnë simbolet fetare ose veshjet në shkollat e tyre.
Kjo do të thotë se në varësi të asaj pjese të Gjermanisë që ndjek shkollën si student, ose punon në një shkollë si mësues, do të ketë rregulla të ndryshme në fuqi.
Disa shtete (kantone), kanë zgjedhur ta ndalojnë hixhabin, ndërsa të tjerat e kanë lejuar atë me kufizime të caktuara, si për shembull, kërkesa që fytyra ose flokët të jenë të dukshme.
Të paktën tetë shtete kanë futur të ashtuquajturat “ligje të neutralitetit” që nënkuptonin se simbolet fetare janë të ndaluara në klasat publike, megjithëse në shumë raste ndalimi nuk shtrihet në simbolet e krishtera.
Në janar 2020, një gjykatë në Hamburg vendosi që një studente 16-vjeçare mund të mbante një nikab në klasë. Kjo veshje mbulon të gjithë kokën dhe fytyrën, duke lënë të hapur vetëm sytë.
Autoritetet thanë se veshja e nikabit do të nënkuptonte se studentja nuk ishte në gjendje të komunikonte plotësisht me mësuesit e saj ose studentët e tjerë, por gjykata zbuloi se nuk ishte aspak kështu.
Liria e fesë është e sanksionuar në kushtetutën e Gjermanisë, por shtetet dhe shkollat individuale gjithashtu mund të vendosin rregullat e tyre për atë që konsiderohet ‘veshje e duhur’ në klasë.
Italia
Pavarësisht zgjedhjes së një qeverie populiste të ekstremit të djathtë vjeshtën e kaluar, në Itali, ka pak ose aspak diskutim publik ose politik në Itali rreth veshjes së veshjeve fetare në klasa.
Në fund të fundit, do të kishte një shkëputje në bisedimet për ndalimin e hixhabeve ose shamive që studentët mund të mbanin për arsye fetare, kur murgeshat që japin mësim në shumë shkolla italiane gjithashtu shpesh mbulojnë kokën për arsye fetare.
Në vitin 2011, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut vendosi se nuk kishte asnjë problem që shteti italian të shfaqte kryqëzime të mëdha në muret e klasave të shkollës, duke thënë se kjo “nuk tregonte një proces indoktrinimi”.
Çështja u soll para gjykatës pas ankesave se pasja e një kryqi në muret e shkollave shtetërore nuk përfshinte besimet e tjera. Gjykata konstatoi se nuk ishte kështu.
Në Kosovë, një vend me shumicë muslimane, ka pasur një ndalim për studentët që të mbajnë shami që nga viti 2010.
Grupet islamike në vendin ballkanik kanë kërkuar rregullisht shfuqizimin e ligjeve që ndalojnë mbulimin e kokës, duke e quajtur diskriminuese, së fundmi në gusht të vitit të kaluar me një apel të drejtpërdrejtë drejtuar kryeministrit Albin Kurti.
Skoci
Nxënësit e shkollave fillore dhe të mesme në Skoci zakonisht veshin një uniformë specifike për të ndjekur mësimet dhe kërkesat për artikujt që përbëjnë uniformën, duke përfshirë ngjyrat dhe stilin e pantallonave, fundeve ose këmishave të lejuara, përcaktohen nga shkollat individuale.
Megjithatë, qeveria skoceze i thotë Euronews se ata “nuk vendosin kufizime për veshjet fetare në shkolla”.
Spanja
Në Spanjë, nuk ka rregullore për mbajtjen e shamisë islame në klasë.
Çdo rajon mund të vendosë për çështjet arsimore. Nëse nuk ka mandat rajonal, i takon vetë shkollave të vendosin kodet e tyre të veshjes brenda kornizës së autonomisë së tyre. Kjo është arsyeja pse është e ndaluar në disa shkolla dhe e lejuar në të tjera.
Ministria e Arsimit do të ishte përgjegjëse për legjislacionin dhe burime në ministri siguruan gazetën spanjolle El Confidencial se nuk kishte probleme të bashkëjetesës për të menduar as për legjislacionin për këtë çështje.
Megjithatë, kryqëzimet, të cilat dikur shiheshin në klasat spanjolle, janë ndaluar. Në vitin 2010, ligji për lirinë e fesë zhvilloi “sekularizmin e Spanjës”.
Në të thuhet: “Simbolet fetare nuk mund të ekspozohen në vende publike, me përjashtim të atyre me vlerë historiko-artistike, arkitektonike dhe kulturore të mbrojtura me ligj”.
Suedia
Në fund të vitit 2022, Gjykata e Lartë Administrative e Suedisë vendosi se nuk kishte rrugë ligjore për autoritetet lokale për të ndaluar shamitë ose veshjet e ngjashme në shkolla.
Gjykata konstatoi se ligjet ekzistuese për lirinë e shprehjes mbrojnë të drejtat e studentëve për të shprehur përkatësinë e tyre fetare.
Rasti erdhi kur dy komuna donin të ndalonin shaminë për fëmijët në shkollat parashkollore dhe fillore, deri në klasën e gjashtë. Në një rast, ndalimi do të shtrihej edhe tek mësuesit.
Në të kaluarën, parlamenti suedez ka refuzuar gjithashtu propozimet për ndalimin e shamive, me komitetin kushtetues që nuk gjeti bazë për legjislacion të ri që do të ndalonte mbulesat në shoqëri, ose për fëmijët në aktivitete të caktuara.
“Kufizimi i së drejtës për të mbajtur shami ka efekte te individët dhe për këtë arsye është një kufizim i lirisë së shprehjes”, tha në atë kohë ministri suedez i drejtësisë në një deklaratë për shtyp.
Vlen të thuhet se analiza e Euronews nuk i përfshinë vendet si Portugalia, Austria, Holanda, Belgjika, Polonia, Çekia, Danimarka e shumë vende të tjera. Çështja e “shamive” as në këto vende nuk është bardh dhe zi.
Po ashtu në ShBA dhe Kanada diskutimet për lirinë e veshjes, përkatësisht bartjen e shamisë nga vajzat muslimane në shkolla, janë mbyllur./FolDrejt/
