Presidenti amerikan Joe Biden e quajti Vladimir Putinin e Rusisë një “kriminel lufte” të mërkurën për sulmet në Ukrainë, ku u bombarduan spitalet dhe repartet e maternitetit.
Por të shpallësh dikë kriminel lufte nuk është aq e thjeshtë sa të thuash vetëm fjalët, shkruan The Guardian, përcjell Telegrafi.
Në këtë drejtim, shkruan mediumi në fjalë, ka përkufizime dhe procese të caktuara për të përcaktuar se kush është kriminel lufte dhe si duhet të dënohet.
Kush është kriminel lufte?
Termi vlen për këdo që shkel një sërë rregullash të miratuara nga liderët botërorë të njohur si ligji i konfliktit të armatosur.
Rregullat përcaktojnë sesi vendet sillen në kohë lufte.
Këto rregulla janë modifikuar dhe zgjeruar gjatë shekullit të kaluar, të nxjerra nga konventat e Gjenevës pas Luftës së Dytë Botërore dhe protokollet e shtuara më vonë.
Rregullat synojnë të mbrojnë njerëzit që nuk marrin pjesë në luftime dhe ata që nuk mund të luftojnë më, përfshirë civilët – si mjekët dhe infermierët, trupat e plagosur dhe të burgosurit e luftës.
Traktatet dhe protokollet përcaktojnë se kush mund të synohet dhe me çfarë armësh. Disa armë janë të ndaluara, duke përfshirë agjentët kimikë ose biologjikë.
Cilat krime specifike e bëjnë dikë kriminel lufte?
“Shkeljet e rënda” të konventave që përbëjnë krime lufte përfshijnë vrasjen e qëllimshme dhe shkatërrimin dhe përvetësimin e gjerë të pronës që nuk justifikohet nga nevoja ushtarake.
Krimet e tjera të luftës përfshijnë shënjestrimin e qëllimshëm të civilëve, përdorimin e forcës joproporcionale, përdorimin e mburojave njerëzore dhe marrjen e pengjeve, shkruan The Guardian, përcjell Telegrafi.
Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) ndjek penalisht edhe krimet kundër njerëzimit të kryera në kontekstin e “një sulmi të përhapur ose sistematik të drejtuar kundër çdo popullsie civile”.
Këto përfshijnë vrasjen, shfarosjen, transferimin me forcë, torturën, përdhunimin dhe skllavërinë seksuale.
Dhe mënyra më e mundshme që Putini mund të përkufizohet si kriminel lufte është përmes doktrinës ligjore të njohur gjerësisht të përgjegjësisë komanduese.
Nëse komandantët urdhërojnë ose dinë ose janë në gjendje të dinë për krimet dhe nuk kanë bërë asgjë për t’i parandaluar ato, ata mund të mbahen ligjërisht përgjegjës.
Cilat janë rrugët drejt drejtësisë?
Në përgjithësi, ekzistojnë katër rrugë për të hetuar dhe përcaktuar krimet e luftës, megjithëse secila prej tyre ka kufij, vë në pah The Guardian, përcjell Telegrafi.
Njëra është përmes ICC-së.
Një opsion i dytë do të ishte nëse OKB-ja do ta kthejë punën e saj në komisionin hetimor në një gjykatë hibride ndërkombëtare për krimet e luftës për të ndjekur penalisht Putinin.
Një e treta do të ishte krijimi i një tribunali ose gjykate për të gjykuar Putinin nga një grup shtetesh dhe grupesh të interesuara ose të interesuara, si NATO, BE dhe SHBA. Gjykatat ushtarake në Nuremberg kundër udhëheqësve nazistë janë një shembull i tillë.
Së fundi, disa vende kanë ligjet e tyre për ndjekjen penale të krimeve të luftës. Gjermania, për shembull, tashmë po heton Putinin. Shtetet e Bashkuara nuk kanë një ligj të tillë, por departamenti i drejtësisë ka një seksion që fokusohet në akte që përfshijnë gjenocidin ndërkombëtar, torturën, rekrutimin e fëmijëve ushtarë dhe gjymtimin gjenital femëror.
Ku mund të gjykohet Putini?
Kjo nuk është e qartë. Rusia nuk e njeh juridiksionin e ICC-së dhe nuk do të dërgonte asnjë të dyshuar në selinë e gjykatës në Hagë, Holandë.
As SHBA nuk e njeh autoritetin e gjykatës.
Putin mund të gjykohet në një vend të zgjedhur nga OKB-ja ose nga një konsorcium i vendeve të interesuara. Por “kapja e tij” atje do të ishte e vështirë.
A janë ndjekur penalisht liderët kombëtarë në të kaluarën?
Po. Nga gjykatat në Nuremberg dhe Tokio e deri te seancat më të fundit ad-hoc, liderë të lartë janë ndjekur penalisht për veprimet e tyre në vende duke përfshirë Bosnjën, Kamboxhian dhe Ruandan.
Ish-udhëheqësi jugosllav Slobodan Millosheviç u gjend para gjyqit nga një gjykatë e OKB-së në Hagë për nxitje të konflikteve të përgjakshme ndërsa Jugosllavia u shkatërrua në fillim të viteve 1990.
Ai vdiq në qeli para se gjykata të merrte një vendim.
Aleati i tij serb i Bosnjës, Radovan Karaxhiq, si dhe udhëheqësi ushtarak serb i Bosnjës, gjenerali Ratko Mlladiq, u gjykuan me sukses – duke u dënuar me burg të përjetshëm.
Gjithashtu ish-presidenti liberian Charles Taylor u dënua me 50 vjet pasi u dënua për “sponsorizimin” e mizorive në Sierra Leonen fqinje.
Edhe ish-diktatori i Çadit, Hissène Habré, i cili vdiq vitin e kaluar, ishte ish-kreu i parë i shtetit që u dënua për krime kundër njerëzimit nga një gjykatë afrikane. Ai u dënua me burgim të përjetshëm.
