Ministri i angazhuar për diasporë në kuadër të Qeverisë së Maqedonisë së Veriut Xhemail Çupi, ka paralajmëruar formimin e një “Zyreje të Diasporës Shkencore” në kuadër të institucioneve të arsimit të lartë në Maqedoninë e veriut, shkruan Fol Drejt.
Nëpërmjet një komunikate për media, bëhet e ditur se Ministri Xhemail Çupi, pritet që së shpejti të nënshkruajë një memorandum bashkëpunimi me institucionet e larta arsimore në Maqedoninë e Veriut.
Sipas kësaj komunikate, qëllimi është që të identifikohet “kapitali intelektual” i Maqedonisë së Veriut, i shpërndarë në diasporë, krijimi i hartës (mapimi), i diasporës shkencore, angazhimi në pengimin e migrimit të trurit intelektual etj.
Për më shumë, lexojeni të plotë komunikatën:
Zyra e Diasporës shkencore në kuadër të institucioneve të arsimit të lartë (universitete) në Maqedoninë e Veriut
Vëllimi i diasporës shkencore sot vështirë se mund të përcaktohet saktë. Në mungesë të të dhënave zyrtare në vend, për momentin referencë të vetme kemi burimet e huaja që flasin për një diasporë shkencore goxha të madhe dhe të rëndësishme që vjen nga Maqedonia e Veriut. Duke pasur parasysh hovin e migracionit intelektual në vitet e fundit (Brain Drain), konsiderojmë se përderisa nuk kemi masa të mjaftueshme për pengim të këtij fenomeni, ky intensitet vazhdimisht do të shtohet në periudhën e ardhshme. Niveli i ulët i krijimit të shkencëtarëve të rinj dhe plakja e kuadrit shkencor ekzistues ndikon negativisht mbi zhvillimin e veprimtarisë shkencore – hulumtuese në vend me pasoja dhe implikime afatgjate në fusha të ndryshme.
Në rrethana të këtilla nevoja për vendosjen e bashkëpunimit me institucionet e arsimit të lartë në Maqedoninë e Veriut, me qëllim identifikimin dhe bashkëpunimin me diasporën shkencore është i një rëndësie të veçantë. Kjo mund të shihet nga dy aspekte: i pari i referohet thithjes së trurit (Brain Gain), gjegjësisht përfitimeve nga individë apo nga përfaqësues të diasporës shkencore, e cila parasheh angazhime të ndryshme të këtyre intelektualëve / shkencëtarëve / akademikëve si profesorë vizitues nëpër universitetet në Maqedoninë e Veriut, apo në projektet e instituteve hulumtuese në vend; dhe aspekti i dytë, i referohet bashkëpunimit institucional të institucioneve akademike vendore dhe institucioneve të huaja ku punojnë përfaqësues të diasporës sonë shkencore, si dhe programet e mobilitetit ndërmjet institucioneve (vendeve) në drejtim të vendosjes së bashkëpunimit të qëndrueshëm në fusha të ndryshme shkencore.
Kjo iniciativë për nënshkrimin e Memorandumit për bashkëpunim në fushën e diasporës ndërmjet Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut të autorizuar nga unë si ministër i angazhuar për diasporë dhe universiteteve publike dhe private që kanë interes do të realizohet në ditët të vijim.
Memorandumi parasheh bashkëpunim për aktivitete të ndërsjella, me theks të veçantë:
- Krijimi i një zyre për diasporën shkencore dhe migrimet në kuadër të kampuseve universitare;
- Hartëzimi (mapimi) i vazhdueshëm i diasporës shkencore, si parakusht për vendosjen e bashkëpunimit me shkencëtarët e vendit;
- Mbështetje në angazhimin efektiv të diasporës shkencore në procesin e pengimit të ikjes së trurit dhe thithjes së trurit (Brain Drain / Brain Gain);
- Mundësia e vizitave të profesorëve (visiting professor) dhe kuadrove shkencorë nga diaspora jonë për përfshirjen e tyre të përkohshëm në universitetet vendore.
- Avancimi i vazhdueshëm i mundësive për përfshirjen e studentëve nga diaspora në Republikën e Maqedonisë së Veriut si dhe për zhvillimin e mekanizmave dhe praktikës për rritje të mobilitetit të studentëve.
- Vendosja e platformave funksionale për kurse online, aplikacione dhe vegla tjera digjitale për mësimin e gjuhës amtare në diasporë.
- Trajnime për arsimtarë (profesorë) dhe kuadro profesionale për punën me nxënës/studentë nga diaspora;
- Bashkëpunimi i diasporës shkencore dhe institucioneve të arsimit të lartë gjatë realizimit të projekteve kërkimore shkencore në fusha të ndryshme.
Ndërsa shtyllat kryesore të marrëveshjes do bazohen në mapimin e diasporës shkencore, mobilitetit e profesorëve dhe studentëve dhe veprimtaria botuese dhe bibliotekare.
Hartëzimi (mapimi) i diasporës shkencore
Mapimi apo hartëzimi i diasporës shkencore nënkupton krijimin e bazës së të dhënave dhe platformën e diasporës shkencore, në drejtim të avancimit të veprimtarisë shkencore dhe hulumtuese në vend. Kjo iniciativë paraqet bazë të mirë për përfshirjen e diasporës shkencore në procesin arsimor në universitetet e vendit si parakusht për rritjen e cilësisë së arsimit të lartë dhe punën kërkimore shkencore të fakulteteve. Procesi i përfshirjes të diasporës shkencore në procesin arsimor synon mobilitetin akademik dykahësh të kuadrove shkencore dhe bartjen e drejtpërdrejtë të njohurive dhe praktikave të fituara, qasjen bashkëkohore hulumtuese, krijimin komplementar të studimeve dhe programeve bashkëkohore.
E rëndësishme është edhe bashkëpunimi i diasporës shkencore dhe institucioneve të arsimit të lartë gjatë realizimit të projekteve kërkimore – shkencore (në vend dhe jashtë vendit), që do të kontribuonte për zhvillimin e shkencës dhe arritjeve shkencore në drejtim të zgjidhjes të problemeve në fusha të ndryshme, sidomos përmes analizave krahasuese.
Mobiliteti studentor
Pjesë e madhe e të rinjve me origjinë nga Maqedonia e Veriut të cilët jetojnë jashtë shtetit, rrallë apo asnjëherë nuk e kanë vizituar Republikën e Maqedonisë së Veriut. Rrjedhimisht, duhet të analizohen mundësitë për realizim të aktiviteteve më të gjëra për përfshirje më të madhe dhe qëndrim më të shpeshtë të të rinjve nga diaspora në Maqedoninë e Veriut (përmes shkëmbimeve studentore, seminareve, shkollave verore, aktiviteteve vullnetare, aktiviteteve kulturore etj).
Rritja e vazhdueshme dhe avancimi i kushteve për komunikim të të rinjve nga vendi dhe nga diaspora është një parakusht i rëndësishëm për njohjen e tyre dhe vendosjen e bashkëpunimit në fusha të ndryshme, si dhe ruajtjen e identitetit shtetëror dhe kulturor të të rinjve në diasporë. Në këtë drejtim, imponohen këto sfida: vendosja dhe avancimi i vazhdueshëm i komunikimit të të rinjve në shtet dhe diasporës (vendosja e bashkëpunimit ndërmjet organizatave rinore; realizimi i programeve verore të shkollave dhe universiteteve; shkëmbime me qëndrim në familjeve-pritëse); krijimi i programeve për arsim joformal të të rinjve nga diaspora në Maqedoninë e Veriut; formimi i klubeve rinore të diasporës si trup këshillëdhënës për institucione, lidhja ndërmjet të rinjëve nga Maqedonia e Veriut dhe diaspora, etj.
Veprimtaria botuese dhe bibliotekare
Mbështetja për krijimtarinë letrare të përfaqësuesve të diasporës si parakusht për ruajtjen e trashëgimisë gjuhësore dhe kulturës gjuhësore të diasporës është një nga fushat më të rëndësishme për bashkëpunim në të cilën duhet të orientohen aktivitetet e ardhshme.
Nga aspekti i ruajtjes së trashëgimisë kulturore, të rëndësishme janë aktivitetet në veprimtarinë bibliotekare. Shoqëritë letrare në diasporë disponojnë me fond bibliotekar të gjerë, duke përfshirë edhe ato me përmbajtje në gjuhën amtare të autorëve të diasporës nga Maqedonia e Veriut, fond ky, i cili vazhdimisht plotësohet dhe përditësohet. Qëllimi kryesor i bashkëpunimit në veprimtarinë bibliotekare ndërmjet shtetit dhe diasporës është që libri të jetë në dispozicion për publikun më të gjerë, pavarësisht nëse autorët janë nga Maqedonia e Veriut apo nga diaspora. Për këtë qëllim duhet të vendoset dhe të rritet vazhdimisht bashkëpunimi bibliotekar ndërmjet Bibliotekës nacionale dhe bibliotekave të qytetit nga Maqedonia e Veriut me bibliotekat (nacionale dhe lokale) në vendet e qëndrimit të diasporës sonë, si dhe me organizatat dhe shoqëritë letrare në diasporë. Këto aktivitete duhet të mundësojnë që krijimtaria letrare e autorëve nga diaspora të bëhet më e qasshme në bibliotekat e Maqedonisë së Veriut.
Dr.Sc. Xhemail Çupi
Ministër në Qeverinë e Maqedonisë së Veriut, i angazhuar për diasporë
/FolDrejt/
