-
Liria e shprehjes krahas të qenit e drejtë themelore, është e rregulluar me konventa ndërkombëtare, dhe është e kufizuar.
-
Kufizimet janë në interes të sigurisë kombëtare, integritetit territorial, sigurisë publike, parandalimit të çrregullimeve ose krimeve, mbrojtjes së shëndetit ose moralit dhe mbrojtjes së reputacionit ose të drejtave të të tjerëve.
-
Gazetarët dhe organizatat e medias kanë një detyrim etik që ta ushtrojnë lirinë e tyre të shprehjes me përgjegjësi dhe të shmangin përhapjen e gjuhës së urrejtjes dhe dezinformimit.
Nga Enes Neza
E drejta e lirisë së shprehjes është një gur themel i demokracive moderne. Megjithatë, teksa shoqëritë bëhen më të larmishme e më të ndërlidhura, gjetja e një baraspeshe midis mbrojtjes së kësaj të drejte themelore dhe ruajtjes së harmonisë shoqërore është kthyer në një sfidë të ndërlikuar. Rasti i gazetarit që tallej me Islamin dhe muslimanët praktikues në mediat sociale, është tregues i pasojave të rrezikshme të gazetarisë së papërgjegjshme dhe keqpërdorimit të lirisë së shprehjes në diskursin publik. Për këtë arsye, është e nevojshme të kuptojmë e analizojmë ndikimin që ka gjuha e urrejtjes në kohezionin shoqëror dhe rolin që duhet të luajë media dhe figurat publike në promovimin e tolerancës dhe mirëkuptimit në një shoqëri të larmishme, duke u mbështetur në kornizat ligjore ndërkombëtare dhe literaturën akademike.
Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR) mbron të drejtën e lirisë së shprehjes, por gjithashtu thekson se kjo liri bart me vete “detyra dhe përgjegjësi të veçanta” dhe mund të jetë subjekt i disa kufizimeve, duke përfshirë mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve dhe rendit publik. Ky kuadër ligjor nënvizon rëndësinë e ushtrimit të lirisë së shprehjes me përgjegjësi dhe rolin që ajo luan në ruajtjen e kohezionit social në shoqëri të ndryshme.
Instrumentet rajonale të së drejtave të njeriut, si Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ) dhe Konventa Amerikane për të Drejtat e Njeriut (ACHR), në mënyrë të ngjashme theksojnë nevojën për të balancuar lirinë e shprehjes me të drejtat dhe interesat e tjera. Për shembull, neni 10 i KEDNJ-së flet për të drejtën e lirisë së shprehjes, por gjithashtu lejon kufizime në interes të sigurisë kombëtare, integritetit territorial, sigurisë publike, parandalimit të çrregullimeve ose krimeve, mbrojtjes së shëndetit ose moralit dhe mbrojtjes së reputacionit ose të drejtave të të tjerëve.
Vendimet historike të gjykatave ndërkombëtare dhe rajonale kanë sqaruar më tej shtrirjet dhe kufizimet e lirisë së shprehjes në lidhje me gjuhën e urrejtjes. Në rastin e Handyside kundër Mbretërisë së Bashkuar, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut theksoi se liria e shprehjes “është e zbatueshme jo vetëm për ‘informacionet’ ose ‘idetë’ që pranohen në mënyrë të favorshme ose që konsiderohen si joofenduese ose si çështje indiferente, por edhe për ato që ofendojnë, tronditin apo që shqetësojnë shtetin ose çdo sektor të popullsisë”. Megjithatë, Gjykata pranoi gjithashtu rëndësinë e balancimit të kësaj të drejte me mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të tjera, veçanërisht në rastet që përfshijnë gjuhën e urrejtjes dhe nxitjen e dhunës ose diskriminimit.
Në këtë kontekst, rasti i gazetarit në fjalë shërben si një kujtesë e fortë se si gazetaria e papërgjegjshme dhe keqpërdorimi i diskursit publik mund të kenë efekte të dëmshme në kohezionin shoqëror, duke çuar në rritjen e ndarjes dhe intolerancës brenda shoqërisë. Duke promovuar stereotipa të dëmshëm dhe duke margjinalizuar komunitetet fetare, individë të tillë jo vetëm që minojnë parimet e respektit dhe tolerancës mbi të cilat janë ndërtuar shoqëritë demokratike, por kontribuojnë në destabilizimin e shoqërisë dhe gërryerjen e besimit mes qytetarëve.
Po ashtu, fuqizimi i rrjeteve sociale dhe ndryshimi i dinamikës së diskursit publik kanë rritur më shumë sfidat që paraqiten nga gjuha e urrejtjes. Siç është vënë në dukje nga studiues të tillë si Danielle Keats Citron dhe Helen Norton, platformat e rrjeteve sociale kanë ofruar rrugë të reja për shpërndarjen e përmbajtjeve që nxisin urrejtje dhe përçarje, shpesh me pak përgjegjësi ose mbikëqyrje. Këto zhvillime kanë nënvizuar nevojën për një qasje gjithëpërfshirëse në adresimin e sfidave të paraqitura nga gjuha e urrejtjes dhe gazetaria e papërgjegjshme, duke përfshirë ndërhyrjet ligjore, arsimore dhe ndërmarrjen e politikave të posaçme.
Promovimi i gazetarisë së përgjegjshme është një përbërës thelbësor i kësaj qasjeje. Siç argumentohet nga ekspertët si Cherian George dhe Aidan White, gazetarët dhe organizatat e medias kanë një detyrim etik që ta ushtrojnë lirinë e tyre të shprehjes me përgjegjësi dhe të shmangin përhapjen e gjuhës së urrejtjes dhe dezinformimit. Kjo mund të përfshijë miratimin e kodeve të sjelljes dhe standardeve profesionale që theksojnë saktësinë, drejtësinë dhe respektin për diversitetin shoqëror. Përveç kësaj, organizatat e medias mund të investojnë në programe trajnimi për të ndihmuar gazetarët të lundrojnë nëpër temat dhe dilemat komplekse etike dhe të njohin pasojat e mundshme të raportimit të tyre mbi bashkësitë e cenueshme.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm i trajtimit të gjuhës së urrejtjes është edhe promovimi i kulturës së tolerancës dhe gjithëpërfshirjes brenda shoqërisë. Arsimi luan një rol jetik në promovimin e të kuptuarit dhe respektit për këndvështrimet e ndryshme dhe në nxitjen e aftësive të të menduarit kritik që mund t’u ndihmojnë individëve të njohin dhe të refuzojnë stereotipat e dëmshme dhe dezinformatat. Qeveritë, organizatat e shoqërisë civile dhe institucionet arsimore duhet të punojnë së bashku për të zhvilluar dhe zbatuar kurrikulat që promovojnë kohezionin social dhe respektin e ndërsjellë midis komuniteteve të ndryshme, duke përfshirë mësimet mbi historinë dhe kontributet e grupeve të ndryshme kulturore dhe fetare.
Ndërhyrjet ligjore dhe politike mund të ndihmojnë gjithashtu në arritjen e një ekuilibri midis lirisë së shprehjes dhe harmonisë sociale. Siç u përmend më lart, kornizat ligjore ndërkombëtare dhe rajonale ofrojnë udhëzime mbi kufizimet që mund të vendosen për lirinë e shprehjes për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e tjera. Në përputhje me këto korniza, qeveritë mund të miratojnë ligje që kriminalizojnë nxitjen e urrejtjes, dhunës ose diskriminimit pa cenuar të drejtën e lirisë së shprehjes. Këto ligje duhet të hartohen me kujdes për të shmangur teprimet dhe për t’u siguruar që ato të mos cenojnë shprehjet legjitime të mospajtimit ose kritikës së shëndoshë e konstruktive.
Përveç masave ligjore, qeveritë mund të zbatojnë gjithashtu politika që synojnë adresimin e shkaqeve rrënjësore të gjuhës së urrejtjes, dhe promovimin e kohezionit shoqëror. Për shembull, ato mund të investojnë në nisma që promovojnë dialogun ndërkulturor dhe ndërfetar, si dhe në programe që mbështesin integrimin social dhe ekonomik të komuniteteve të margjinalizuara. Këto përpjekje mund të ndihmojnë në krijimin e një mjedisi në të cilin individët me prejardhje të ndryshme mund të përfshihen në diskutime domethënëse dhe të punojnë së bashku për të adresuar sfidat e përbashkëta.
Në përfundim, rasti i gazetarisë urrejtëse ndaj grupeve fetare dhe keqpërdorimi i diskursit publik nxjerr në pah sfidat komplekse të paraqitura nga gjuha e urrejtjes, dhe rëndësinë e arritjes së një ekuilibri ndërmjet mbrojtjes së lirisë së shprehjes dhe ruajtjes së harmonisë sociale në shoqëri të ndryshme. Promovimi i gazetarisë së përgjegjshme, nxitja e kulturës së tolerancës dhe gjithëpërfshirjes dhe zbatimi i ndërhyrjeve ligjore dhe politike janë të gjithë komponentë thelbësorë të një qasjeje gjithëpërfshirëse për adresimin e këtyre sfidave. Duke punuar së bashku, qeveritë, organizatat e medias, shoqëria civile dhe individët mund të ndihmojnë në krijimin e një shoqërie ku e drejta e lirisë së shprehjes ushtrohet me përgjegjësi dhe kontribuon në rritjen e mirëkuptimit dhe kohezionit shoqëror. /Autentik/
