Recension librit të autorit Dr. Sc. Fisnik N. Muça me titull: “Sfidat dhe trendet nga anëtarësimi në Organizatën Botërore të Tregtisë: shqyrtim krahasues në Maqedoninë e Veriut dhe Shqipëri, si dhe procesi i anëtarësimit të Kosovës”.
Në literaturën vendore ekzistojnë shumë qasje teorike për tregtinë, por kur jemi te fokusi ndërkombëtar i tregtisë ndërvartëse mes shteteve, ky libër është risi në bibliotekën tonë. Nëpërmjet këtij punimi hulumtues zbërthehet totalisht globalizimi si trend, qartësohet tregtia ndërkombëtare si domosdoshmëri dhe nxirren në pah përfitimet dhe kostot nga anëtarësimi në Organizatën Botërore të Tregtisë (OBT) për tre shtetet e rajonit të Ballkanit Perëndimor.
Lidhur me strukturën e kapitujve dhe gjykimin mbi përshtatshmërinë e temës së librit me përmbajtjen mund të themi se puna e autorit është e ndarë në tre kapituj kryesorë: Pjesa e parë titullohet “Globalizimi ekonomik dhe tregtia ndërkombëtare”; pjesa e dytë: “Marrëveshja e përgjithshme për dogana dhe tregti (GATT) dhe Organizata Botërore e Tregtisë (OBT)”; si dhe pjesa e tretë e tretë: “Sfidat dhe trendet e Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë nga anëtarësimi në OBT si dhe procesi i anëtarësimit të Kosovës në këtë organizatë”. Secili kapitull fillon me një hyrje të shkurtër dhe secili kapitull (dhe gjithashtu nënkapitull) përfundon me një përmbledhje të dobishme. Pjesa e parë ofron një shpjegim të plotë të globalizmit në aspektin teorik, duke ja shtuar kësaj edhe një përmbledhje të zhvillimit historik të globalizmit deri në aktualitet, duke treguar të mirat dhe dëmet që pëson kultura vendore nga ky fenomen duke mos anashkaluar edhe dobitë eventuale. Ajo që autori thekson fuqishëm është fakti se pavarësisht asaj që edhe sot disa nga shtetet parapëlqejnë të izolohen nga proceset globalizuese, globalizimi ekonomik është një dukuri që na ka prekur pothuajse çdo sferë të jetës. Shtetet duke u integruar në një ekonomi ndërkombëtare dhe duke hapur tregjet e tyre për depërtimin e investimeve të huaja direkte dhe korporatave shumëkombëshe, me kalimin prej një tregtie të izoluar drejt asaj liberale, inkuadrohen në një arenë ndërkombëtare ku përfitojnë nga rregullat dhe parimet të cilat derivohen nga organizatat ndërkombëtare. Pjesa e dytë fokusohet enkas në krijimin dhe zhvillimin e dy organizatave, e para është “Marrëveshja e përgjithshme për dogana dhe tregti (GATT) dhe e dyta është Organizata Botërore e Tregtisë (OBT)”, prej ku e dyta varion prej të parës, gjegjësisht është vazhdimësi e zgjeruar e të parës duke ngërthyer edhe shtete të tjera, varësisht sa ata shtete plotësojnë kriteret e parapara të kësaj organizate. Fillimisht autori bën një përshkrim të rregullave dhe parimeve të OBT-së, keqkuptimeve të cilat janë paraqitur rreth kësaj organizate dhe rëndësia që ka në skenën ndërkombëtare në fushën e tregtisë. Ndërsa pjesa e tretë dhe e fundit, që mund të konsiderohet edhe pjesa ku kapitali profesional i autorit është materializuar kreativisht shumë fuqishëm, duke përdorur metodat krahasuese, ai rishikon sfidat e tre shteteve fqinje, Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut pas anëtarësimit në OBT dhe Kosovës si pretendente për anëtarësim në këtë organizatë, shtete këto që janë të vogla, por që kanë aspirata të mëdhaja në proceset integruese perëndimore. Duke analizuar tre kapitujt konstatoj se autori ka arritur të zbulojë thelbin e hipotezës për të nxjerrë një rezultat të mirë. Andaj mendoj se burimi i informacionit, puna, hulumtimi dhe studimi i literaturës janë të sakta. Autori ka përdorur të gjitha burimet përkatëse dhe kjo shihet qartazi në fund të librit, gjegjësisht në listën e literaturës, ku në aspektin cilësor dominon literatura e huaj, ndërsa kur vjen në shprehje studimi i tre rasteve është bazuar në burime vendore dhe intervista me funksionarë të politikës ekonomike. Ajo që mendoj se mungon për tu quajtur një punim i kompletuar në aspekt rajonal është përfshirja e të gjitha shteteve të Evropës juglindore, që jam i sigurtë se autori do ta zgjerojë në botimet e tjera.
Librin do ta gjeni të lehtë për t’u lexuar dhe për tu kuptuar. Lexuesi i këtij libri mund të jetë kushdo që ka informacione bazike nga ekonomia dhe politika ekonomike, por theksi duhet të vendoset te studentët dhe studiuesit e të gjitha drejtimeve ekonomike, politike dhe sociale, ngase madhësia e temave të mbuluara është relativisht e gjerë. Natyrisht janë përdorur termat profesional në origjinal, por secili term themelor është përcaktuar me kujdes dhe është zbërthyer që nga përdorimi i parë. Autori pas aspektit teorik të referuar, jep mendim personal dhe tregon shembuj interesant praktik dhe aktual.
Autori mund të konsiderohet si shkrimtar profesionist i librave dhe monografive shkencore ngase kapitujt e lartshënuar në miniaturë janë publikuar edhe në revista shkencore ndërkombëtare me bord profesional, duke u kanalizuar në recensione të rrepta shkencore univezitare. Unë do të rekomandoja blerjen e librit të Fisnik Muçës, për çdo simpatizues të tematikave ekonomike dhe politike, por sidomos për të gjithë ata që punojnë në organizatat ndërkombëtare, ngase libri në fjalë është shkruar në një stil profesional, në përputhje me trendin aktual letrar, të shkruar qartë, të organizuar mirë dhe me redaktim të mirë. Qartësia e arsyetimit është e lartë dhe është e lehtë të ndiqni rrjedhën e logjikës dhe të shihni se si përfundimet ndjekin informacionin e paraqitur në fillim të hipotezës.
Andaj konstatojë se qëllimi kryesor i kërkimit shkencor është arritur, ndërsa fokusi i hipotezës përputhet me përfundimet e nxjerra. Duke qenë se tema, cilësia e librit dhe rezultatet e reja janë të mira, inkurajoj autorin këtë libër ta përkthejë edhe në gjuhën angleze, që të ketë lexueshmëri akoma më të madhe.
Dr. Sc. Xhemail Çupi, Dibër, 25.10.2020.
