Porti i Sudanit po bëhet me shpejtësi një qendër vendimtare në mes të dhunës në Sudan. Korrespondentja kryesore ndërkombëtare e BBC-së, Lyse Doucet, iu bashkua misionit të fundit të evakuimit në Jeddah.
Në fund të natës, ndërsa HMS Al Diriyah iu afrua bregut të Sudanit, oficerët sauditë ndezën dritat e kërkimit për të siguruar një kalim të sigurt për anijen e tyre luftarake në një port, duke u shndërruar me shpejtësi në një qendër kryesore evakuimi dhe humanitare në krizën e thelluar të Sudani, përcjell Fol Drejt.
Edhe në orën 2 të mëngjesit, dy anije të tjera të egra u ankoruan gjithashtu në det të hapur në Portin e Sudanit, portin e tij më të madh, duke pritur radhën e tyre në këtë përpjekje ndërkombëtare të shpëtimit.
“Ndihem shumë i lehtësuar, por edhe i trishtuar që jam pjesë e kësaj historie”, na tha Hassan Faraz nga Pakistani, dukshëm i tronditur.
Arritëm në buzë me një rimorkiator saudit në fund të një udhëtimi 10-orësh gjatë natës në HMS Al Diriyah nga qyteti portual saudit i Jeddah. Një grupi të vogël gazetarësh të huaj iu dha një akses i rrallë për të hyrë në Sudanin e luftuar, qoftë edhe për një kohë të shkurtër.
“Njerëzit do të flasin për këto ngjarje për shumë vite që do të vijnë,” reflektoi Faraz, ndërsa në skelë u krijua një radhë e gjatë për kontrollimin e pasaportave kundër manifestit saudit. Këtë herë, ishin shumë punëtorë të rinj nga Azia Jugore që thanë se kishin pritur këtu për tre ditë të gjata – pas dy javësh të vështira në këtë peizazh ferri lufte.
Një tjetër burrë nga Pakistani, i cili tha se kishte punuar në një shkritore sudaneze, foli se “kishte parë kaq shumë, kaq shumë shpërthime bombash dhe gjuajtje”. Pastaj ai heshti, duke ngulur sytë në det, shumë i traumatizuar për të thënë më shumë.
Luftimet që u ndezën javët e fundit, mes armëpushimeve shumë të papërsosura dhe të pjesshme, janë një betejë e ashpër për pushtet midis ushtrisë sudaneze të udhëhequr nga gjenerali Abdel Fattah al-Burhan dhe grupit paraushtarak të Forcave të Mbështetjes së Shpejtë (RSF) të kryesuar nga Gjenerali Mohamed Hamdan Dagalo. i njohur gjerësisht si Hemedti.
“Port Sudan ka ecur relativisht më mirë në këtë luftë,” shpjegoi kolegu im britaniko-sudanez Mohanad Hashim. Luftimet shpërthyen këtu vetëm më 15 prill, ditën e parë, por tani ky qytet port është i pushtuar nga njerëzit që ikin nga Khartoum dhe vende të tjera.
Sapo kishim lundruar pranë Klubit të këndshëm Detar të kthyer në fshat me tenda për të zhvendosurit. Shumë njerëz tani po flenë vrazhdë në rrugë ndërsa presin një rrugëdalje. Hotelet lokale janë përmbytur nga njerëz me pasaporta nga e gjithë bota, së bashku me shërbimet konsullore emergjente të krijuara me nxitim nga ambasadat që kanë evakuuar shumicën e stafit të tyre nga kryeqyteti.
Shumë kanë frikë se nuk ka rrugëdalje. Porti i Sudanit është i mbushur me njerëz që kanë pasaporta më pak me fat, duke përfshirë Jemenasit, Sirianët dhe Sudanezët.
Rreth 3,000 jemenas, kryesisht studentë, kanë mbetur të bllokuar prej javësh në Port Sudan. “Sauditët po shpëtojnë disa jemenas, por ata janë të shqetësuar për pranimin e një numri të madh,” pranoi një këshilltar sigurie duke u përpjekur t’i ndihmojë ata të gjejnë një mënyrë për t’u kthyer në vendin e tyre të shkatërruar nga lufta.
Shumë pasagjerëve që mbërrijnë në mbretërinë saudite u sigurohet një qëndrim i shkurtër në hotel. Por është bërë e qartë se vendet e tyre pritet të marrin së shpejti faturën dhe të organizojnë udhëtime të mëtejshme.
Mohanad Hashim skanoi skelën në Port Sudan, duke shpresuar të kapte nga sytë ndonjë nga të afërmit e tij sudanez që mund të përpiqen të dalin. Një ditë më parë, në bazën detare King Faisal në Jeddah, ku filluam udhëtimin tonë, ai papritmas e gjeti veten duke përqafuar një kushëri që kishte arritur në qytetin saudit, së bashku me dy nga fëmijët e tij adoleshentë, pas një kalimi 18-orësh nëpër Deti i Kuq.
Për sudanezët me pasaporta të huaja që arrijnë në brigjet e sigurta, momenti është i hidhur.
“Ju lutemi, ju lutemi ndihmoni familjen tonë të mbetur në Sudan,” u përgjërua një Rasha me shall rozë, një fëmijë duke fjetur mbi shpatullën e saj, dhe tre lule të tjera duke tundur të dorëzuara nga ushtarët sauditë. “Ju lutemi thuani botës të mbrojë Sudanin,” na u lut ajo. Familja e tyre kishte jetuar pranë Sport City në Khartoum, ku të shtënat shpërthyen mëngjesin e 15 prillit.
Vajza e saj tetë vjeçare Leen, duke folur rrjedhshëm anglisht me një theks amerikan, tregoi me detaje të emocionuara se si burra të armatosur hynë në shtëpinë e tyre. “Duhej të fshiheshim të gjithë, të dhjetë, në dhomën e pasme”, deklaroi ajo me trimëri rinore. “Kam qëndruar i qetë. Nuk kam qarë se nuk kemi mundur të bëjmë zhurmë.”
“Ata ishin njerëz të këqij, të këqij,” thirri vëllai i saj më i vogël. Babai i saj shpjegoi se ishin forcat e RSF-së. Personat e tyre të armatosur fajësohen për pjesën më të madhe të plaçkitjeve dhe dhunës.
Kjo luftë e përkeqësuar dhe thellësisht shqetësuese midis dy njerëzve më të fuqishëm të Sudanit nxitet jo vetëm nga armiqësitë e thella personale dhe politike, por edhe nga interesat konkurruese dhe ndikimi i fuqive të mëdha.
Pesha të rënda rajonale, duke përfshirë Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, kanë financuar prej kohësh Hemedtin, i cili u pasurua gjithnjë e më shumë duke dërguar forca për të luftuar për anën e tyre në vitet e para të luftës së tyre shkatërruese kundër Huthëve të Jemenit.
Por në vitet e fundit Riadi është afruar gjithashtu me gjeneralin Burhan dhe gjithashtu ka lidhje të gjata me ushtrinë e Sudanit. Gjeografia politike e ngatërruar në një vend me pasuri të madhe minerale dhe potencial bujqësor përfshin gjithashtu Egjiptin, Izraelin dhe Rusinë, duke përfshirë grupin mercenar Wagner.
Por në këtë krizë aktuale, ku Shtetet e Bashkuara dhe Britania dhe paqebërësit e tjerë të mundshëm po peshojnë gjithashtu, fuqitë e jashtme tani thuhet se po flasin me një zë në përpjekje për t’i dhënë fund kësaj spiraleje të rrezikshme dhe vuajtjes së madhe të civilëve.
Diplomatët shprehin mirënjohje për përpjekjet e Arabisë Saudite për evakuim. Deri më tani, më shumë se 5,000 njerëz, të 100 kombësive, kanë kaluar në Detin e Kuq me anije luftarake saudite ose anije private të marra me qira nga ushtria saudite. Operacioni më i madh i vetëm të shtunën, i cili transportoi rreth 2,000 pasagjerë, përfshiu edhe iranianë. Rivalët kryesorë Riadi dhe Teherani kohët e fundit lëvizën drejt një afrimi të kujdesshëm, duke përfshirë rihapjen e ambasadave dhe konsullatave të tyre.
“Është fati ynë. Shpresojmë se do të ketë paqe midis vendeve tona,” vuri në dukje inxhinierja civile 32-vjeçare Nazli teksa zbriste në Jeddah me burrin e saj inxhinier, i cili gjithashtu ka punuar për vite si inxhinier në Sudan.
Në Port Sudan të dielën, ndërsa një tjetër rimorkiator i mbushur lundronte në ujërat e rrëmujshme drejt një luftanijeje saudite në pritje, pasagjerët e saj u kthyen masivisht për t’i dhënë lamtumirën e fundit një vendi për të cilin u penduan, me trishtim, ku mund të mos kthehen më./FolDrejt/