Analiza e të dhënave satelitore tregon se 98 për qind e njerëzve në Evropë përballen me ndotje të ajrit që tejkalon kufijtë e rekomanduar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Prandaj Bashkimi Evropian propozon rregulla të reja.
Praktikisht të gjithë në Evropë jetojnë në qytete të ndotura. Niveli mesatar vjetor i ndotjes së grimcave të imëta është më i lartë se niveli i rekomanduar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH). Kjo do të thotë se pothuajse të gjithë banorët e Kontinentit të Vjetër thithin ajër të keq, i cili rrit rrezikun e sëmundjeve të frymëmarrjes dhe zemrës dhe shkurton jetëgjatësinë, shkruan Deutsche Welle, përcjell Fol Drejt.
“Me nivelet aktuale të ndotjes së ajrit, shumë njerëz po sëmuren.” Ne e dimë se ulja e nivelit të ndotjes së ajrit redukton numrin e njerëzve që sëmuren”, thotë Marc Nieuwenhuizen, drejtor i Institutit për Shëndetin Global në Barcelonë.
Sa e rrezikshme është ndotja e ajrit në Evropë?
Gazetarët e DW analizuan të dhënat satelitore të Shërbimit Evropian të Monitorimit të Atmosferës “Copernicus” (CAMS) së bashku me kolegë nga redaksitë e tjera në kuadër të rrjetit evropian të të dhënave gazetareske.
Ai zbuloi se në vitin 2022, 98 për qind e njerëzve në Evropë jetonin në zona ku përqendrimi i grimcave të imta – zakonisht shkurtuar si PM 2.5 – ishte mbi kufirin e vendosur nga OBSH.
Organizata Botërore e Shëndetësisë rekomandon që përqendrimi mesatar i ndotjes së grimcave të imta nuk duhet të kalojë pesë mikrogramë për metër kub ajër në vit.
Nivelet e ndotjes ndryshojnë nga rajoni në rajon. Situata është veçanërisht problematike në pjesë të Evropës Lindore, Luginën e Po në Itali dhe zonat më të gjera të qyteteve të mëdha si Athina, Barcelona dhe Parisi.
Analiza tregon gjithashtu se rajonet më të ndotura në Evropë arrijnë një përqendrim mesatar vjetor prej rreth 25 mikrogramë për metër kub.
Që rajone të caktuara regjistrojnë nivele të larta ndotjeje dihet prej kohësh, por kjo analizë e re ofron për herë të parë një krahasim të ndotjes në rajone të ndryshme të Evropës. Ajo tregon se ku është përmirësuar cilësia e ajrit dhe ku është përkeqësuar.
Gjithashtu, të dhënat janë përdorur për të vëzhguar dy vende me zhvillim të kundërt të situatës. E para është në Italinë veriore, ku nivelet e ndotjes janë vazhdimisht të larta, dhe e dyta është në Poloninë jugore, ku ato ishin të larta, por tani po bien. Gjithashtu është hetuar se sa ndihmojnë ose nuk ndihmojnë strategjitë për të ulur ndotjen.
Çfarë janë grimcat e imëta?
Grimcat e imëta janë një kombinim i grimcave të ngurta dhe të lëngshme të substancave dhe ndotësve të ndryshëm organikë dhe inorganikë. Ato përmbajnë sulfate, nitrate, amoniak, okside metali, jone hidrogjeni, ujë dhe kripë deti. Grimcat janë të padukshme për syrin e lirë. Ata kanë një diametër prej më pak se 2.5 mikrometra, që është rreth 30 herë më i vogël se një fije floku.
Edhe pse ka shumë ndotës të tjerë që ndikojnë në shëndetin e njeriut, kërkimet zakonisht fokusohen në këtë lloj grimcash, sepse ekzistojnë dëshmi shkencore për ndikimin e tyre negativ në shëndet.
Si krahasohet cilësia e ajrit në Evropë me rajonet e tjera të botës?
Cilësia e ajrit në Evropë është përgjithësisht më e mirë se në rajonet e tjera të botës.
Në qytetet veriore të Indisë si Nju Delhi, Varanasi dhe Agra, vlerat mesatare mund të arrijnë deri në 100 mikrogramë për metër kub. Të dhënat nga ky studim nga Evropa tregojnë nivele të ndotjes deri në 25 mikrogramë për metër kub.
Por edhe në ato nivele relativisht më të ulëta në Evropë, ndotja mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në shëndetin e njeriut.
Çfarë kufiri të ndotjes propozon BE dhe çfarë thonë ekspertët?
Rregullat e reja evropiane të cilësisë së ajrit duhet të lejojnë një përqendrim mesatar vjetor prej 10 mikrogramësh grimcash të imta për metër kub ajër. Komiteti për Mbrojtjen e Mjedisit i Parlamentit Evropian propozoi miratimin e rekomandimeve të OBSH-së, të cilat janë më të ngurta se pesë mikrogramë grimca të imta për metër kub ajër.
Por edhe një përqendrim i lejuar prej 10 mikrogramësh do të ishte shumë më i ulët se standardet aktuale, të cilat lejojnë një përqendrim vjetor prej 20 mikrogramësh – katër herë më shumë se rekomandimi aktual i Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
Ekspertët e shëndetësisë dhe ambientalistët argumentojnë se rregullat e reja evropiane për cilësinë e ajrit duhet të pasqyrojnë udhëzimet e OBSH-së, por ata gjithashtu pranojnë se kjo do të ishte një sfidë e madhe.
“Kufijtë e përqendrimit të lejuar të ndotjes në BE nuk bazohen vetëm te shëndeti, por përfshijnë edhe arsye dhe argumente ekonomike, ndërkohë që kufijtë e Organizatës Botërore të Shëndetësisë vendosen nga ekspertë që marrin parasysh vetëm shëndetin”, shpjegon Nieuwenhuizen.
“Shpresoj se ata do të pajtohen me rekomandimet e OBSH-së, megjithëse disa ndoshta do të argumentojnë se do të ishte shumë e shtrenjtë.”
Sipas tabelës së ndotjes, ajri në Serbi është kryesisht nga tre deri në katër herë më i ndotur se rekomandimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
Cilësia e ajrit është vazhdimisht e dobët
Tani le t’i drejtohemi rastit tonë të parë: Italia veriore.
Në mesin e shkurtit 2023, shumë qytete në Luginën Po u ndotën. Rajonet e Lombardisë dhe Venetos janë veçanërisht të prekura. Përqendrimi mesatar ditor në qytete si Milano, Padova dhe Verona u rrit mbi 75 mikrogramë për metër kub. Për këtë fajësohet pjesërisht gjeografia: rajoni është i rrethuar nga male dhe ajri është “i qetë”. Ndotja shkaktohet nga trafiku i rënduar, industria, emetimet e gazrave të dëmshëm nga bujqësia dhe ngrohja e banesave.
Agjencitë e mbrojtjes së mjedisit raportojnë se mijëra njerëz vdesin para kohe çdo vit nga sëmundjet e shkaktuara nga ndotja. Një studim i botuar në revistën shkencore The Lancet përdori të dhëna të ndotjes nga viti 2015 dhe vlerësoi se rreth 10 për qind e vdekjeve në qytete si Milano mund të ishin parandaluar nëse përqendrimet mesatare do të reduktoheshin me rreth 10 mikrogramë për metër kub.
Nëse qytetet më të mëdha të Evropës do të arrinin objektivin e pesë mikrogramëve për metër kub, studiuesit vlerësojnë se do të kishte 100,000 më pak vdekje të lidhura me ndotjen çdo vit. Por kjo nuk ndodh në luginën e Po.
“Përveç që kemi një situatë problematike gjeografike, kemi bërë pikërisht të kundërtën nga ajo që duhet të kishim bërë”, thotë Ana Gerometa, juriste dhe kryetare e organizatës joqeveritare “Qytetarët për Ajrin” (Cittadini per l’Aria). e cila mbron një politikë më të rreptë të cilësisë së ajrit në Itali.
Gerometa tregon se masat për të kufizuar emetimet e dëmshme nga makinat, ndërtesat e banimit, thertoret e mëdha dhe sistemet e ngrohjes janë shumë të dobëta në raport me përmasat e problemit.
Në Poloni, megjithatë, strategjia lokale për të luftuar ndotjen po tregon përmirësime.
Polonia po heq qafe sobat e qymyrit dhe po përmirëson cilësinë e ajrit
Në disa pjesë të Polonisë, nivelet e ndotjes janë ndër më të lartat në Evropë. Por ato kanë qenë në rënie të vazhdueshme që nga viti 2018 – viti i parë që morëm për analizë.
Në vitin 2018, qyteti i Krakovit, i dyti më i madh në vend, regjistroi një nivel vjetor të ndotjes prej gati 25 mikrogramë për metër kub. Deri në fund të vitit 2022, ajo ra me më shumë se 20 për qind. Qytetet fqinje, Katowice, Gliwice dhe Tychy, Poznań, si dhe kryeqyteti Varshavë, gjithashtu regjistruan ulje të niveleve të ndotjes.
Përmirësimi erdhi pasi autoritetet polake nisën një plan për të modernizuar sistemin e ngrohjes në familje. Ky program funksionon për dhjetë vjet.
“Bëhet fjalë për zëvendësimin e sobave të vjetra”, shpjegon Piotr Sirgej nga organizata mjedisore “Polish Smog Warning”.
“Afro 800 mijë furra të vjetruara janë zëvendësuar, por kanë mbetur rreth tre milionë. Është një proces i ngadaltë”, thotë ai.
Në zonën e Krakovës, ku ndalimi i përdorimit të qymyrit dhe drurit për ngrohje hyri në fuqi në vitin 2019, pothuajse të gjitha sistemet e vjetra të ngrohjes janë zëvendësuar.
Si ndikojnë qëndrimet e publikut në cilësinë e ajrit?
“Dhjetë vjet më parë, nëse do të flisnit për ndotjen e ajrit në Poloni, njerëzit do të thoshin se nuk është aq keq në krahasim me goditjen e kokës pas një muri”, thotë Sergei.
“Por pas vitesh përplasjeje të vazhdueshme pas murit, suksesi më i madh është ndryshimi në perceptim”. Ligji është i rëndësishëm, por duhet thënë se politikanët do të bëjnë vetëm atë që duan votuesit”.
Në Itali, aktivistët mjedisorë kanë parë një problem të ngjashëm në kapërcimin e hendekut midis shkencës dhe jetës së përditshme:
“Njerëzit nuk e kuptojnë problemin e ndotjes së ajrit. “Për shkak se nuk e shohin, nuk e kuptojnë ndikimin që ka në jetën e tyre”, thotë Gerometa.
Por gjërat po ndryshojnë
Sipas sondazhit të Eurobarometrit 2022, shumica e evropianëve tani i konsiderojnë sëmundjet e frymëmarrjes të shkaktuara nga ndotja e ajrit si një problem serioz. Ndërsa shumë të anketuar thanë se mendojnë se nuk janë të informuar mirë për standardet aktuale, shumica dërrmuese thonë se janë të vetëdijshëm për problemin dhe mendojnë se rregullat e cilësisë së ajrit duhet të forcohen.
/FolDrejt/